Καθηγητής μαθηματικός που από τη Σάμο βρέθηκε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Μέση Ανατολή, ήταν ο Γιάννης Ταμβακλής.
Ο τίτλος της ανάρτησης είναι και τίτλος του βιβλίου του από τις εκδόσεις «Υπερόριος», το 2003 (ISBN: 960-87378-4-2). Δύσκολα πια μπορεί να βρει κανείς αντίτυπο του βιβλίου. Προσωπική μας άποψη είναι ότι μία επανέκδοσή του θα ήταν πολύτιμη για αρκετούς και ειδικά για τον εκπαιδευτικό κλάδο.
Όπως σημειώνει ο ίδιος: «Το Οδοιπορικό μου δε διεκδικεί το ρόλο ιστορικού μελετήματος. Αποτελεί προσωπικό ημερολόγιο, άρα μια μαρτυρία για τα τότε συμβάντα που αποτυπώνει την προσπάθεια και τη θέληση ενός νέου ανθρώπου να καταγράψει αυτά που ζούσε, όπως ακριβώς τα έβλεπε και τα ένιωθε».
Υπηρέτησε στις ένοπλες δυνάμεις της Μ. Ανατολής, αλλά προσέφερε από το καλοκαίρι του 1944 ως το καλοκαίρι του 1945, όντας ακόμη στρατευμένος, τις υπηρεσίες του στο εκπαιδευτικό πεδίο, σε ελληνικό Γυμνάσιο που λειτουργούσε σε στρατόπεδο Ελλήνων προσφύγων στο Νουσεϊράτ. Γύρισε στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1945.
Στο βιβλίο του καταγράφονται οι προσφυγικές ροές χιλιάδων Ελλήνων από τη νησιωτική Ελλάδα, τόσο αυτών που εντάχθηκαν στις ένοπλες δυνάμεις, όσο και αυτών που ήταν ο άμαχος πληθυσμός.
O Γ. Ταμβακλής, μετά τη διαφυγή με καΐκι, επί πληρωμή, περιγράφει τα πρώτα βήματα στο τουρκικό έδαφος, μαζί με Ικαριώτες και Σαμιώτες που πήγαν για να καταταγούν στις συμμαχικές δυνάμεις, τη φιλική αντιμετώπιση Τούρκων πολιτών, που την αποδίδει εν μέρει στο έπος του ελληνοϊταλικού πολέμου και το θαυμασμό στα κατορθώματα στο μέτωπο.
Περιγράφει την πείνα στη Σάμο, αλλά κυρίως το βιβλίο έχει πολύτιμες πληροφορίες για την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων, όπου υπηρέτησε σαν εκπαιδευτικός ο συγγραφέας, ο οποίος πολέμησε και στο Ελ Αλαμέιν.
Η σχολαστική τήρηση ημερολογίου, βοήθησε το συγγραφέα να μεταφέρει με εντυπωσιακές λεπτομέρειες τη ζωή στην προσφυγιά και στα μέτωπα της Αφρικής.
Επίσης γίνεται αναφορά στην Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ) που είχε μαζική απήχηση σε όσους έφυγαν σαν πρόσφυγες πριν ενταχθούν εθελοντικά στο στρατό, αλλά και σε Αιγυπτιώτες Έλληνες που βρίσκονταν στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια, από μεταναστευτικά ρεύματα άλλων εποχών.
Από την άλλη πλευρά, η συνεργαζόμενη με τους Βρετανούς «εξόριστη ελληνική κυβέρνηση» και ο βασιλιάς Γεώργιος Β, φιλοξενούμενος των Βρετανών στο Λονδίνο.
Αντιφασιστική Πρωτομαγιά στο Tελ Αβίβ
Περιγράφει την Πρωτομαγιά του 1942 στο Τελ Αβίβ, όπου κάλεσε σε συμμετοχή και η ΑΣΟ, γράφοντας: «Πολλοί είχαν ειδοποιηθεί νωρίτερα και πήραν κανονική άδεια και άλλοι ανήμερα και στο Τελ Αβίβ παρουσιάστηκε ένας όγκος από Έλληνες στρατιώτες, στον οποίο κόλλησαν αμέσως κάμποσοι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί και πάρα πολλοί πολίτες. Με κόκκινες σημαίες και αντιφασιστικά τραγούδια και ομιλίες από εκπροσώπους όλων των φυλών της γης, έγινε ένα πανηγύρι που δεν το περίμενε ποτέ κανείς. Οι Παλαιστίνιοι με τη συμπαράσταση όλου αυτού του κόσμου και με πρωταγωνιστές τους Έλληνες αντιφασίστες φαντάρους μπόρεσαν να εγκατασταθούν στα γραφεία τους, παρά τις αντιδράσεις των Εβραίων Σιωνιστών και της αγγλικής αστυνομίας. Το πραγματικά ωραίο και σημαντικό ήταν η συναδέλφωση με το πρωτομαγιάτικο μήνυμα αυτής της συγκέντρωσης, ενός ετερόκλητου κόσμου, από Αραπάδες, Εβραίους, Αυστραλούς, Νεοζηλανδούς, Γιουγκοσλάβους, Πολωνούς, Νοτιοαφρικανούς, Γάλλους και Έλληνες. Και όλοι αυτοί με τραγούδια και ζητοκραυγές να διαδηλώνουν την πίστη τους στον αντιφασιστικό αγώνα και στην τελική νίκη. Σε μερικές μονάδες έγιναν συλλήψεις και τιμωρήθηκαν φαντάροι, σαν ύποπτοι για το μοίρασμα των προκηρύξεων».
Η διαμάχη για το μεταπολεμικό πολιτικό μέλλον της Ελλάδας, οδηγεί στην αιχμαλωσία και τον εγκλεισμό μεγάλου αριθμού Ελλήνων στρατιωτών (υπολογίζονται σε 20.000) στα «σύρματα», τα στρατόπεδα αιχμαλώτων των Εγγλέζων. Η ΑΣΟ απαιτούσε η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση που βρίσκονταν στην Αίγυπτο, να συνεργαστεί με την κυβέρνηση του Βουνού, την ΠΕΕΑ (προσωρινή επιτροπή εθνικής απελευθέρωσης). Στην προσπάθεια για ενότητα πρωτοστατούσαν οι αρχηγοί των ανταρτών και οι εαμίτες πρόσφυγες.
Όπως γράφει για τις αντιδράσεις των Εγγλέζων: «Την αυγή της 25 Μαρτίου 1944 το στρατόπεδο δέχτηκε εισβολή της αγγλικής Αστυνομίας….Περισσότεροι από 150 κρατούμενοι είναι (τώρα) στις φυλακές της Γάζας….κρατούμενοι των συμμάχων μας. Πολλοί λένε πως η αγγλική καταπίεση είναι χειρότερη και από την ιταλική κατοχή κι έχουν πικρά μετανιώσει, γιατί φύγανε από τα νησιά τους».
Σαν εκπαιδευτικός των προσφυγόπουλων, διορισμένος από την ελληνική κυβέρνηση της Αιγύπτου, ο Γιάννης Ταμβακλής εργάζεται στο στρατόπεδο προσφύγων στο Νουσεϊράτ από το Μάρτη του 1944, ως το τέλος του Ιουνίου 1945.
Όπως γράφει στο βιβλίο: «Το απόγευμα της Δευτέρας 27 Μαρτίου 1944 έφτασα στο Νουσεϊράτ. Στο Γραφείο του Γυμνασίου βρήκα διευθυντή το Μιχ. Αυτιά, φιλόλογο. Είναι κι αυτός λοχίας. Γνωριζόμαστε από τον Οκτώβρη του 1940.
Διοικητής του Στρατοπέδου είναι ο Άγγλος ταγματάρχης Verenberg. Με απόφαση του το σχολείο μας γίνεται από ημιγυμνάσιο πλήρες γυμνάσιο. Στην πρώτη τάξη, που έχει 52 παιδιά κι έχω πολλές ώρες μαθημάτων (μαθηματικά, ελληνικά, θρησκευτικά) ώθησα τα παιδιά να συγκροτήσουν μαθητική κοινότητα (με πολύ καλά αποτελέσματα). Στον άλλο φάκελο βρήκα μια βεβαίωση του Μιχάλη, ως διευθυντή του Γυμνασίου Νουσεϊράτ, με την οποία πιστοποιούσε ότι εργάστηκα στο σχολείο από το Μάρτη του 1944, ως το τέλος του Ιουνίου 1945 με 35 ώρες εβδομαδιαίως και το σχολείο λειτούργησε «παρά τας δυσκόλους συνθήκας πολύ καλώς» χάρη και στη δική μου συμβολή».
Τα νηπιαγωγεία
Για το θέμα αυτό ο Γ.Ταμβακλής γράφει: «Στο στρατόπεδο λειτουργούσαν πέντε νηπιαγωγεία. Κατάφερε ο τζανετής να βρει κατάλληλο προσωπικό από τα κορίτσια των προσφύγων, να τα προετοιμάσουν με γρήγορο ρυθμό με εντατικά μαθήματα και να αναλάβουν την ωραία αυτή αποστολή. Τα νηπιαγωγεία του Νουσεϊράτ τα ονόμασαν «παιδικούς κήπους». Για τα μεγάλα παιδιά που δεν φοιτούν στο γυμνάσιο, λειτουργεί τώρα στο στρατόπεδο ειδικό κέντρο για παιδιές και αθλήματα».
Eνώ σε άλλο σημείο αναφέρει: «Στο γυμνάσιο φοιτούν 83 παιδιά, αγόρια και κορίτσια, ενώ στα δημοτικά περισσότερα από 1.500. Προσφυγόπουλα που ήταν μαθητές της Δ’, της Ε΄ και ΣΤ’ τάξης του γυμνασίου και θέλανε να συνεχίσουν τις σπουδές τους, πήγανε στα Ιεροσόλυμα, για να φοιτήσουν στο γυμνάσιο του Παναγίου Τάφου».
Αγανακτισμένος που μετά την απελευθέρωση, αρχίζουν να παίζουν ρόλο οι άφαντοι της κατοχικής περιόδου και οι συνεργάτες του κατακτητή, γράφει: «Βραδάκι με στρατιωτικό αυτοκίνητο και μαυρισμένη καρδιά ξεκίνησα για τον τόπο που γεννήθηκα. Συλλογίζομαι πως μαύρες μέρες μας περιμένουν όλους, αφού μπορούν στην πατρίδα και διαφεντεύουν οι παθιασμένοι φανατισμένοι κι έχουν πέραση οι κιοτήδες, οι δοσίλογοι, οι φασίστες, οι συνεργάτες του εχθρού».
Διαβάστε στο ert.gr
Παρασκευή 7 Απρίλη: «Συρματένιοι, ξεσυρματένιοι· όλοι» – Ο Γιάννης Μακριδάκης στο ert.gr
Σάββατο 8 Απρίλη: Αντώνης Βεζυρόπουλος ο «κοντραμπατζής» της Αντίστασης στο Νότιο Αιγαίο
Το ert.gr ευχαριστεί το βιβλιοπωλείο «Καραστάθης Κωνσταντίνος» στο Νέο Καρλόβασι Σάμου για την εύρεση και αποστολή του σπάνιου βιβλίου.
Όλες οι προηγούμενες αναρτήσεις του αφιερώματος, συγκεντρωτικά στο τέλος της ανάρτησης: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr
