Επετειακή, προδημοσίευση από το επόμενο βιβλίο μας, στο οποίο περιέχονται σημαντικές στιγμές κοινωνικών και εργατικών δράσεων. Στα γεγονότα που περιγράφονται συμμετείχαμε και οι φωτο είναι δικές μας. Στο βιβλίο περιέχονται πρόσθετα στοιχεία από αυτά που παρουσιάζονται στα πλαίσια της προδημοσίευσης
Η φωτιά ξέσπασε το μεσημέρι της 30ης Ιουλίου 1993 και παρά τον ορεινό όγκο που χώριζε τις εγκαταστάσεις του ραδιοφωνικού σταθμού στον Εύδηλο από την πρωτεύουσα που είναι ο Άγιος Κήρυκος, είδα το σύννεφο να βγαίνει από το βουνό και δεν αντιλήφθηκα τι ήταν, το πέρασα για μετεωρολογικό φαινόμενο, μέχρι λίγα λεπτά μετά να μάθω την πραγματική αιτία. Οι πυροσβεστικές δυνατότητες του νησιού ήταν τραγικές, αφού είχε τότε δύο παλιά πυροσβεστικά οχήματα, το ένα μάλιστα είχε το παρατσούκλι «ο βασιλικός», καθώς η ένταση και η ποσότητα του νερού που μπορούσε να ρίξει ήταν ικανή μόνο για να ποτίζεις βασιλικό στη γλάστρα.
Ας δούμε το χρονικό των γεγονότων
Παρασκευή 30 Ιουλίου 1993: Ο Νομάρχης δηλώνει ότι η φωτιά είναι υπό έλεγχο, δίνει 15 ώρες μετά, σήμα στα πυροσβεστικά αεροπλάνα και δεν επιτάσσει το πλοίο της γραμμής, ώστε να έρθουν πιο γρήγορα πυροσβεστικά οχήματα στο νησί.
Σάββατο 31 Ιουλίου 1993: Με πρωτοβουλία τους εργαζόμενοι του ΟΤΕ (συνεργείο από τη Σάμο που είχε έρθει στην Ικαρία πριν την πυρκαγιά για άλλες παρεμβάσεις) συνδέουν τη γεννήτριά τους με τον τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό «Ικαριακή Ραδιοφωνία», που γίνεται συνεκτικός ιστός ενός νησιού που σε πολλές περιοχές, λόγω της πυρκαγιάς δεν έχει ρεύμα (και ακούει ραδιόφωνο από τρανζιστοράκια με μπαταρίες) και σε ορισμένες περιπτώσεις ούτε και νερό. Προπηλακίζεται τηλεοπτικό συνεργείο από ιδιωτικό κανάλι της Αθήνας, όταν μέλος του χαρακτήρισε «καλό πλάνο» αποτεφρωμένα θύματα της πυρκαγιάς. Γνώμη μας είναι ότι ήθελε να πει ότι ήταν χαρακτηριστικό πλάνο της τραγωδίας, αλλά το εξέφρασε με λάθος τρόπο, τη λάθος στιγμή.
Κυριακή 1 Αυγούστου 1993: Ο τότε υφυπουργός Γεωργίας Σταύρου, επιχειρεί να το σκάσει μην αντέχοντας να ακούει τις καταγγελίες των κατοίκων στις κηδείες των θυμάτων, αλλά καταλαμβάνεται το ελικόπτερό του. Τον φυγαδεύει τοπικό στέλεχος της ΝΔ σε άλλη τοποθεσία και τον παίρνει στρατιωτικό ελικόπτερο. Κόσμος που ξαπλώνει στο λιμάνι και γαντζώνεται στις ρόδες των πυροσβεστικών οχημάτων, τα εμποδίζει να φύγουν και τα καταλαμβάνει. Η διαταγή να φύγουν ήταν του Νομάρχη, σύμφωνα με καταγγελίες κατοίκων, ενώ η φωτιά έκαιγε ακόμα. Το ίδιο βράδυ γίνεται δίωρη κατάληψη πλοίου.
Πολύτεκνος, με το ένα του παιδί στους ώμους γαντζώνεται στον καταπέλτη του πλοίου.
Δευτέρα 2 Αυγούστου 1993: Στα κρυφά φυγαδεύεται από άλλο λιμάνι του νησιού (Εύδηλος) το ένα από τα τρία πυροσβεστικά οχήματα. Το βράδυ λαϊκή συνέλευση στη βόρεια Ικαρία αποφασίζει μεταξύ άλλων περιφρούρηση του λιμανιού με κάθε τρόπο. Την ίδια ώρα λαϊκή συνέλευση στην πρωτεύουσα, τον Άγιο Κήρυκο) αποφασίζει την κατάληψη του διοικητηρίου, κτίριο στο οποίο στεγάζονται όλες οι δημόσιες υπηρεσίες. Η μόνη υπηρεσία που δεν κατελήφθη από αυτές που στεγάζονταν εκεί, ήταν το αστυνομικό τμήμα, το οποίο συμβίωσε με τους καταληψίες, χωρίς να δημιουργήσει προβλήματα. Μάλιστα ο συγγραφέας, σε εποχή που τα κινητά τηλέφωνα μόλις είχαν αρχίσει να διατίθενται και δεν είχαν ευρεία χρήση, για να επικοινωνήσει με εκπρόσωπο των καταληψιών, τηλεφώνησε στο αστυνομικό τμήμα και ζήτησε να τον φωνάξουν από δίπλα, όπως και έγινε, χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα. Φαίνεται το ότι έζησαν και οι ίδιοι οι αστυνομικοί την τραγωδία, έπαιξε το ρόλο του.
Τρίτη 3 Αυγούστου 1993: Πυρκαγιά στον Εύδηλο. Δεν υπήρχε, ούτε υπήρξε ποτέ μέχρι τότε μόνιμα πυροσβεστικό όχημα στη βόρεια πλευρά του νησιού. Ένας νεκρός προστίθεται στους 12 της άλλης φωτιάς.
Πέμπτη 5 Αυγούστου 1993: Μαζική αφισοκόληση και διανομή καλεσμάτων για το αυριανό πανικαριακό συλλαλητήριο.
Παρασκευή 6 Αυγούστου 1993: Δύο χιλιάδες κόσμου απαιτεί να χαρακτηρισθεί το νησί σαν ιδιαίτερα πληγείσα περιοχή, με ό,τι συνεπάγεται αυτό σε θεσμικό επίπεδο και μέτρα στήριξης. Να παρθούν μέτρα πυροπροστασίας, να δοθούν χρήματα αποκατάστασης των ζημιών. Το κράτος δίνει 17 εκατομμύρια δραχμές (μόνο η καταστροφή του δικτύου ύδρευσης κόστιζε κοντά 20 εκατομμύρια δραχμές) και υπόσχεται έργα.
Σάββατο 7 Αυγούστου 1993: Αναμένεται επίσκεψη του υπουργού Αιγαίου και του Νομάρχη. Ο Σταμάτης Τσαγανός, πατέρας του Δημήτρη Τσαγανού που ήταν μεταξύ των θυμάτων, καλεί τον κόσμο, από το ραδιόφωνο, να εμποδίσει το Νομάρχη να πατήσει το πόδι του στο νησί. Το λιμάνι γεμίζει κόσμο και ο Νομάρχης μένει στη Σάμο, ενώ ο υπουργός δεν έρχεται δηλώνοντας πως «το κράτος δεν εκβιάζεται». Απελευθερώνεται το κατειλημμένο ελικόπτερο για να μεταφέρει τραυματίες τροχαίου στην Αθήνα, αλλά τους αφήνει στη Σάμο. Μετά από λίγο το χρησιμοποίησε ο υπουργός Αιγαίου.
Δευτέρα 9 Αυγούστου 1993: Άμεσα και αποφασιστικά η περιφρούρηση της κατάληψης αντιμετωπίζει δύο προβοκάτορες, έναν πολίτη και έναν ρασοφόρο, που επιχείρησαν να διαρρήξουν το κτίριο. Αρχίζει η νυχτερινή περιφρούρηση από ομάδες που προέρχονται από άλλα χωριά για να ξεκουραστούν οι τρομακτικά επιβαρυμένοι κάτοικοι της πρωτεύουσας.
Ο συγγραφέας ήταν ανάμεσά τους και διανυκτέρευσε με «σκοπιά» πάνω σε καρότσα αγροτικού έξω από το διοικητήριο.
Βγαίνει ανακοίνωση της κατάληψης που αναφέρεται στην αποκάλυψη της εφημερίδας ΒΗΜΑ , για μελέτη που έγκαιρα ζητούσε άμεση λήψη μέτρων για την Ικαρία. Τοιχοκολλήθηκε σε καφενεία, φούρνους, φαρμακεία, πλατείες, σε όλη την Ικαρία. Η ανακοίνωση χαρακτήριζε την πυρκαγιά στην Ικαρία «προμελετημένο έγκλημα». Γίνεται διαδήλωση Ικαριωτών στην Αθήνα στην πλατεία Κάνιγγος.
Τετάρτη 11 Αυγούστου 1993: Ο Νομάρχης Σάμου σε συνέντευξή του δηλώνει πως όσοι κάηκαν, κάηκαν την πρώτη ώρα της φωτιάς, που μόλις είχε ειδοποιηθεί, άρα δεν φταίει και δεν παραιτείται.
Δευτέρα 16 Αυγούστου 1993: Πρέπει να γίνει η πληρωμή των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά το διοικητήριο που βρίσκεται το ταμείο είναι υπό κατάληψη (τότε δεν υπήρχε ebanking).
Οι δάσκαλοι βγάζουν ανακοίνωση ότι δεν θέλουν να πληρωθούν γιατί στηρίζουν την κατάληψη και θα στηρίξουν από το ταμείο τους, όσους συναδέλφους τους έχουν πρόβλημα. Το συνέδριο του Εργατικού Κέντρου Σάμου συμπαρίσταται στις κινητοποιήσεις.
Τετάρτη 18 Αυγούστου 1993: Νέα λαϊκή συνέλευση αποφασίζει τη συνέχιση της κατάληψης, αφού οι νέες αποφάσεις της κυβέρνησης δεν ικανοποιούν τα αιτήματα.
Τελικός απολογισμός 12 άνθρωποι νεκροί και ένας σε άλλο σημείο επίσης από πυρκαγιά, σύνολο 13. Συν το ότι τους επόμενους μήνες έθεσε τέρμα στη ζωή του πρόσωπο που είχε σημαντική απώλεια μέλους της οικογένειάς του στη φωτιά και πολλοί το αποδίδουν σαν αποτέλεσμα της πύρινης τραγωδίας. Επίσης περίπου 20.000 στρέμματα κάηκαν. Υπήρξε πολύμηνη συνέχεια σε θεσμικό επίπεδο με δικαστήρια, παρεμβάσεις στη Βουλή, αλλά το κακό είχε γίνει.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έρχεται στις 18 Σεπτεμβρίου να εγκαινιάσει το ημιτελές έργο του αεροδρομίου Ικαρίας και εκτός από τους χειροκροτητές του, κινητοποιήθηκε η τοπική κοινωνία σε μία «βουβή» πένθιμη χωρίς συνθήματα, διαμαρτυρία. Όσοι/ες συγκεντρώθηκαν στο χώρο του αεροδρομίου (και ο συγγραφέας που τράβηξε τις φωτο) κρατώντας μαύρες πένθιμες κορδέλες που τις ανέμιζαν, άνοιξαν πανό με συνθήματα που καλούσαν τον Μητσοτάκη να μην ψηφοθηρεί πάνω στα μνήματα και να παρθούν άμεσα μέτρα για την αποκατάσταση όλων των προβλημάτων που άφησε η φωτιά. Μαζί με τον τότε πρωθυπουργό έγινε και απόβαση ΜΑΤ στο νησί. Αν αυτά τα χρήματα που είχαν ξοδευτεί για τη φιέστα (το κυβερνητικό κλιμάκιο ήρθε με C-130 της πολεμικής αεροπορίας) είχαν δοθεί για αγορά πυροσβεστικών οχημάτων, πριν την τραγωδία, σίγουρα κάποιες δυνατότητες παραπάνω θα υπήρχαν στη μάχη με τις φλόγες.
Iανουάριος 1994
Στις 28 και 29 (Παρασκευή και Σάββατο) στη Μυτιλήνη έγινε το διήμερο της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου με τίτλο «Τα ΜΜΕ στο Β. Αιγαίο», όπου η «Ικαριακή Ραδιοφωνία» τιμήθηκε για το ρόλο της στις δύσκολες μέρες της πυρκαγιάς. Η βράβευση έγινε στο δημοτικό θέατρο Μυτιλήνης και βρεθήκαμε εκεί ο Τίτος Καρίμαλης, ο Αργύρης Πολίτης και ο συγγραφέας.
Μάρτης 25-26-27 1994
Με πρωτοβουλία φορέων του νησιού, αλλά και μεγάλη κινητοποίηση του Συλλόγου Νεολαίας Ικαρίας της Αθήνας, οργανώνεται μεγάλη αναδάσωση στις καμένες περιοχές της Ικαρίας. Ο συγγραφέας ασχολήθηκε με την οργάνωση συνέντευξης Τύπου στην Αθήνα. Εκατοντάδες αυτοί που ταξίδεψαν από την Αθήνα, μεταξύ αυτών και άνθρωποι που δεν είχαν καταγωγή από το νησί, ενώθηκαν με τον τοπικό πληθυσμό σε μία τεράστια κίνηση αποκατάστασης του περιβάλλοντος. Εκτιμήθηκε ότι φυτεύτηκαν 50.000 σπόροι, 25.000 δένδρα κάθε είδους και 15.000 λιόδεντρα, με συνολική κάλυψη 5.000 στρεμμάτων από την πληγείσα περιοχή.
Ένα χρόνο μετά Ιούλιος 1994
Διήμερο εκδηλώσεων μνήμης στην Ικαρία στις 30 και 31 Ιουλίου 1994. Γίνεται και συναυλία στον Άγιο Κήρυκο όπου ξεχείλιζε η συγκίνηση. Ο συγγραφέας είχε εξασφαλίσει ψηφίσματα- ανακοινώσεις συμπαράστασης από σωματεία εργαζομένων, περιβαλλοντικές οργανώσεις και μαζικούς φορείς από διάφορα σημεία της χώρας. Από τότε, κάθε χρόνο γίνονται σχετικές εκδηλώσεις στην αποφράδα επέτειο, ενώ έχει ανεγερθεί και σχετικό μνημείο.
Εκείνες τις μέρες του Ιουλίου γονείς θυμάτων της πυρκαγιάς καταφέρνουν να πάρουν το πόρισμα για τις αιτίες της φωτιά (είχε βγει από τον Απρίλιο, αλλά το κρατούσαν κρυφό και δεν το δημοσιοποιούσαν οι αρμόδιοι) που γράφει το απίστευτα προκλητικό συμπέρασμα, ότι η φωτιά ήταν «θέλημα Θεού», πυροδοτώντας νέο κύκλο εντάσεων και φυσικά πανελλαδική δημοσιότητα. Επίσης διαπίστωνε ότι η Νομαρχία λειτούργησε άψογα, η συμμετοχή του κεντρικού μηχανισμού ήταν επαρκής και η επίσημη πολιτεία έκανε το καθήκον της κατά το ανθρώπινο δυνατό. Κατηγορούσε βέβαια και τους κατοίκους του νησιού ότι η συμμετοχή τους δεν ήταν η αναμενόμενη, παρά το ότι όσοι συμμετείχαν έδειξαν πραγματική αυταπάρνηση. Οι απόντες κατηγόρησαν τους παρόντες. Θράσος άνευ ορίων. Από τα χέρια των γονέων των θυμάτων, δόθηκε στα χέρια του συγγραφέα που βρίσκονταν και τότε στην Ικαρία και ακολούθως έφυγε το φαξ με το πόρισμα για τα αθηναϊκά ΜΜΕ.
Από την πυρκαγιά έως το πόρισμα είχε γίνει αλλαγή της κυβέρνησης, καθώς είχε πέσει η ΝΔ και είχε έρθει το ΠΑΣΟΚ, οπότε ο Νομάρχης Κωνσταντίνος Φούτζηλας δεν υπήρχε πλέον, γιατί τον είχε διαδεχτεί ο Δημήτρης Τάσσης (τα επόμενα χρόνια υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ στη Β/ Αθήνας και αυτοδιοικητικός στη Μεταμόρφωση Αττικής).
Το πώς έγινε η ξετσίπωτη συγκάλυψη των ευθυνών για την ανεπαρκή πυροπροστασία μεταξύ δύο διαφορετικών κομμάτων εξουσίας είναι εξοργιστικό. Κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει λέει ο λαός μας.
Η κατακραυγή οδήγησε μετά από διάφορες δικαιολογίες στη σύνταξη νέου πορίσματος που επιχείρησε να «γυαλοχαρτίσει» το πρώτο. Ναι μεν το νέο πόρισμα παραδέχονταν τις ελλείψεις, αλλά κατέληγε ότι επειδή ο Νομάρχης δεν είχε ακριβείς πληροφορίες για την έκταση του κινδύνου και την ύπαρξη θυμάτων, δεν μπόρεσε να κάνει τις κινήσεις που έπρεπε και να λάβει τις ανάλογες αποφάσεις.
Από τότε
Η Ικαρία «κέρδισε» μόνιμη θέση στους χάρτες επικινδυνότητας για πυρκαγιές που εκδίδει η Πολιτική Προστασία, αναβαθμίστηκε και οργανώθηκε ο τρόπος παρέμβασης στις φωτιές και έχοντας συμμετάσχει εθελοντικά σε κατασβέσεις πριν την πυρκαγιά του 1993, είδα στο πεδίο τις διαφορές που ακολούθησαν. Αν είναι επαρκείς ή όχι δεν είμαι ειδικός για να το κρίνω, αλλά είναι ένα επίπεδο πολύ διαφορετικό. Ας ελπίσουμε να μην χρειαστούν συγκρίσεις...
ΥΓ. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥ 2024
Σχολικό ντοκιμαντέρ για τα 31 χρόνια από την πολύνεκρη πυρκαγιά στην Ικαρία
