"Προσφυγιά και πόλεμος": Μία παρέμβαση που δεν έγινε λόγω κορονοϊού

Δίνουμε στη δημοσιότητα τα όσα σκοπεύαμε να πούμε στην εκδήλωση της ΕΛΜΕ Ικαρίας & Φούρνων με θέμα "Προσφυγιά και πόλεμος" στην οποία είχαμε προσκληθεί, αλλά λόγω κορονοϊού αναβλήθηκε. Ήταν προγραμματισμένη για το Σάββατο 14/3/2020. Αν οι εξελίξεις το επιτρέψουν και η επιλογή της ΕΛΜΕ γίνει εφικτό να πραγματοποιηθεί κάποια άλλη χρονική στιγμή, τότε θα παρουσιάσουμε διαφορετικά στοιχεία, καθώς βρισκόμαστε σε φάση εξέλιξης-εμπλουτισμού της έρευνας. Άλλωστε και τα εδώ κωδικοποιημένα στοιχεία είναι διαφορετικά από τα όσα ήδη έχουμε πει σε εκδηλώσεις.

Τι θα λέγαμε λοιπόν:




Αρχικά να τονίσουμε τον επετειακό χαρακτήρα της συζήτησης, λίγες μέρες πριν την πρώτη επιστροφή των δικών μας το 1945 με την πρώτη καραβιά που ήρθε λίγο πριν το Πάσχα εκείνης της χρονιάς.


Η περίοδος που τα τελευταία χρόνια βιώνουμε χαρακτηρίζεται από βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών για διάφορους λόγους, πόλεμοι μεταξύ κρατών, εμφύλιες διαμάχες, ιδιωτικοί στρατοί -  μπράβοι κυβερνήσεων και επιχειρήσεων, θρησκευτικές διαμάχες (κατά τη γνώμη μου φερετζές πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων), φυσικές καταστροφές και το μεγάλο πρόβλημα που μόλις άρχισε η κλιματική αλλαγή. Συνεπώς έχουμε ακόμα να δούμε πολλά στις μετακινήσεις πληθυσμών, που τα σημερινά "κουτάκια" στα οποία επιχειρούν ορισμένοι να τους χαρακτηρίσουν και να τους κατηγοριοποιήσουν δεν θα είναι επαρκή.

Η υποκριτική στάση της Ε.Ε.

Λίγες μέρες μετά την έναρξη της άθλιας απόπειρας της τουρκικής κυβέρνησης να χρησιμοποιήσει τους πρόσφυγες σαν πολιορκητικό κριό, προέκυψε ψηφοφορία στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο της Γερμανίας, μετά από πρόταση των Γερμανών πρασίνων, να δεχτεί η Γερμανία 5.000 πρόσφυγες. Είχαν προηγηθεί αποφάσεις αυτοδιοικητικών φορέων στη χώρα, που δέχονταν να φιλοξενήσουν συγκεκριμένους αριθμούς προσφύγων ο καθένας. Η πρόταση των πρασίνων μειοψήφισε, αλλά δεν είδαμε κανένα από τα εγχώρια κόμματα που έχουν ιδεολογικές συγγένειες ή συμμετέχουν στις ίδιες ευρωομάδες μετα αντίστοιχα γερμανικά που καταψήφισαν, να διαμαρτύρονται. Η Ε.Ε. έχει επιλέξει να κάνει την Τουρκία "χωματερή" και την Ελλάδα "κάδο ανακύκλωσης" για τους πληθυσμούς εκείνους που η ίδια μαζί με το ΝΑΤΟ οδηγούν στον εξανδραποδισμό, αρνούμενη να αναλάβει στοιχειωδώς τις ευθύνες της και τα στοιχειώδη, όπως να επιτρέψει την αναχώρηση προσφύγων που είναι εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα, για να βρουν τις οικογένειές τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως και να καταργηθούν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης - "φιλοξενίας".

Οι στόχοι τότε και τώρα

Διαφορά στο στόχο τότε ήταν η επιστροφή (με προϋπόθεση νίκης στον πόλεμο), σήμερα αρκετοί από τις σύγχρονες προσφυγικές ροές εκφράζουν την απαισιοδοξία ότι δεν θα το καταφέρουν ποτέ.

Περιφέρεια Β. Αιγαίου

Στην έρευνα αυτή τα πρόσθετα στοιχεία είναι  για τη  Λήμνο και τη Λέσβο (σιτοβολώνας – ελιές).  Από τα νησιά αυτά (σε αντίθεση με Χίο-Σάμο-Ικαρία και αναλογικά με τον πληθυσμό τους και τους Φούρνους) απουσιάζει η μαζική φυγή οικογενειών και είναι κυρίως άνδρες με σκοπό να πολεμήσουν στη Μέση Ανατολή. Αυτό οφείλεται στα αυστηρά μέτρα των Γερμανών (εκτελέσεις στη Λέσβο 55, φυλακίσεις, στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στην Ευρώπη) για να μην χάσουν εργατικά χέρια και να αξιοποιήσουν προς όφελός τους την παραγωγή.

1941-1942 πολιτική «κλειστών συνόρων» από την τυπικά ουδέτερη στον πόλεμο Τουρκία, πυροβολισμοί λέμβων, συλλήψεις, κακοποιήσεις, επαναπροωθήσεις προς τους ναζί, άσυλο μέσα από πολλές δυσκολίες. Στην ουσία παζάρι με τους Γερμανούς αν αυτοί κέρδιζαν, για να πάρουν οι Τούρκοι ως δώρο νησιά του Αιγαίου.

ΑΛΛΑΖΕΙ Η ΠΛΑΣΤΙΓΓΑ

1942 – 1943 (ειδικά μετά την ήττα του Ρόμελ στη Β. Αφρική και το Στάλιγκραντ στις αρχές του 1943) η Τουρκία αλλάζει πλευρά πάντα προσδοκώντας οφέλη – νησιά και πάει αν και τυπικά ουδέτερη με τους Εγγλέζους. Εκεί βλέπουμε μεγαλύτερη άνεση στην υποδοχή και καταγραφή προσφύγων, με έντονη παρουσία των Εγγλέζων και της ελληνικής εξόριστης κυβέρνησης.

Οι κακοποιήσεις Ελλήνων προσφύγων σημειώνονται κυρίως με δράστες Γερμανόφιλους Τούρκους ή παραστρατιωτικές ομάδες, που ληστεύουν, κακοποιούν και δολοφονούν, σε αντίθεση με τον απλό πληθυσμό που έχει σαφώς καλύτερη αντιμετώπιση.

1943-μετά την ιταλική συνθηκολόγηση, τυπικά οι Γερμανοί απαγορεύουν το φευγιό, η συμμαχική πλευρά υποκλέπτει όμως σήμα τους, που δίνει την κατεύθυνση να κάνουν τα στραβά μάτια, γιατί οι νησιωτικοί πληθυσμοί από τις κακουχίες και τον υποσιτισμό, μπορεί να εμφανίσουν επιδημίες από τις οποίες οι Γερμανοί ήθελαν να γλιτώσουν. Επιπλέον αρκετοί από τους Έλληνες συμμετέχουν σε κατασκοπευτικά δίκτυα, ενημερώνουν για τις θέσεις των Γερμανών, οι οποίοι πληρώνουν βαρύ τίμημα από συμμαχικούς βομβαρδισμούς. Οι Γερμανοί το ξέρουν και προτιμούν αυτοί να φύγουν πρόσφυγες, παρά να τους κατασκοπεύουν παραμένοντας στα νησιά.

Στο βιβλίο “Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες στο Β' ΠΠ” στο κεφάλαιο της Ρόδου υπάρχει μαρτυρία που οι ίδιοι οι Γερμανοί υπερφόρτωσαν πλοίο με Έλληνες πρόσφυγες για να τους στείλουν στην Τουρκία.

Επίσης υπήρξαν περιπτώσεις που ενώ Έλληνες πρόσφυγες ήταν προς απέλαση, η μη εύρεση των κατάλληλων μέσων (συνήθως καΐκια) τη στιγμή που τα ήθελαν, οδηγούσε στην εγκατάλειψη από τις τουρκικές αρχές της επιλογής αυτής και έτσι τη γλίτωναν. Αυτό το λέμε για ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ καθώς προέρχεται από νέες μαρτυρίες στην έρευνα που κάνω και θα αποτελέσει (με τον εκδότη πάντα να έχει τον πρώτο λόγο - αυτός άλλωστε με ενθάρρυνε) και για ακόμα πιο εμπλουτισμένη έκδοση του βιβλίου, με νέα στοιχεία.

Αν θα θέλαμε να το κάνουμε με ένα γράφημα, τις αλλαγές στη στάση των τουρκικών αρχών, οι δυσκολίες ήταν συνεχείς, είχαν διακυμάνσεις ήταν υπαρκτές, αλλά σαφώς μειούμενες προς το τέλος του πολέμου.

Εκεί είχαμε  και το ενδιαφέρον στοιχείο της καχυποψίας και του "ψειρίσματος" από την πλευρά των Εγγλέζων, Ελλήνων  προσφύγων προερχομένων από το στρατόπεδο της αστικής πολιτικής προ του πολέμου, που επί κατοχής ειδικά στην Αθήνα, δεν ζορίστηκαν ιδιαίτερα, αλλά προς τη λήξη του πολέμου έφυγαν πρόσφυγες.

Το κίνητρο για την επιλογή τη δεδομένη χρονική στιγμή, αποτέλεσε ερωτηματικό για την πλευρά των Εγγλέζων, που ορισμένους τους υποψιάστηκαν ως πράκτορες των Γερμανών, ή πρόσωπα που επιχειρούσαν να "ξεπλυθούν" από τις καλές σχέσεις που είχαν με αυτούς.

Το ερώτημα για την πρώτη ασφαλή χώρα υποδοχής των προσφύγων και το επιχείρημα (σημερινό) ότι μόνο εκεί λογίζονται οι πρόσφυγες σαν πρόσφυγες. Πέρα από το νομικό πεδίο του επιχειρήματος, για το οποίο αρκετοί νομικοί έχουν καταθέσει σημαντικές προσεγγίσεις, να μείνουμε στο ανθρώπινο και στο με την ευρύτητα του όρου, πολιτικό.

Να πούμε βέβαια ότι τη μεζούρα που μετράει την Τουρκία σαν ασφαλή χώρα αλλιώς τη χρησιμοποιούν οι γραφειοκράτες της ΕΕ, αλλιώς οι Κούρδοι που ζουν στην Τουρκία, αλλιώς οι πολιτικοί αντίπαλοι του Ερντογάν, που μπαινοβγαίνουν στις φυλακές και αλλιώς όσοι πρόσφυγες ή μετανάστες δέρνονται από την τουρκική χωροφυλακή για να μην οπισθοχωρούν όταν αποτυγχάνουν να περάσουν τα ελληνικά σύνορα.

Κάνοντας την ανάλογη σύγκριση με το ρεύμα των Ελλήνων προσφύγων στο Β' ΠΠ, τότε οι δικοί μας πρόγονοι θα ήταν πρόσφυγες μόνο στην Τουρκία αφού είχαν σίτιση (έστω κακή), στέγαση (έστω σε αποθήκες και τσαντίρια) και καταγραφή.

Βλέπουμε όμως ότι στα προσφυγικά τους βιβλιάρια και τις οργανωμένες μετακινήσεις τους (όπως και άλλων Ευρωπαίων προσφύγων εκείνη την εποχή σε εκείνα τα μέρη), ότι μετακινήθηκαν και μετεγκαταστάθηκαν, αρκετές φορές. Έπαψαν λοιπόν να είναι πρόσφυγες όταν από την Τουρκία, βρέθηκαν στη Συρία, το Λίβανο, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Βελγικό Κονγκό, ή σε άλλες αφρικανικές χώρες;

Φυσικά και όχι και σαν τέτοιοι επαναπατρίστηκαν μετά τη λήξη του πολέμου.

Πόσο λάδι βγάζει την Ε.Ε. το "επιχείρημα" ότι οι πρόσφυγες είναι τέτοιοι μόνο στην Τουρκία, συνεπώς δεν υπάρχει λόγος να πιέζεται η Ε.Ε. να αναλάβει τις ευθύνες της;


Η υγειονομική κατάσταση

Παντού οι βίαιες και μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών συνοδεύονται από χειροτέρεμα της υγείας του μετακινούμενου πληθυσμού, αφού οι ήδη ασθενείς-πάσχοντες δεν μπορούν να συνεχίζουν την αγωγή τους και οι υγιείς, από τις κακουχίες, παύουν να είναι υγιείς.

Ισχύει σήμερα, ίσχυε στους δικούς μας προγόνους, τα περιγράφουν άλλωστε οι ίδιοι, ίσχυε και σε άλλα ρεύματα (πχ Μικρασιατική Καταστροφή, λοιμοκαθαρτήρια σε Μακρόνησο, Άγιο Γεώργιο – νησάκι μεταξύ Σαλαμίνας και Περάματος, Κέρκυρα και Καραμπουρνάκι Θεσσαλονίκης) οι οποίοι εκτοπίστηκαν εκεί και αρκετές χιλιάδες έχασαν τη ζωή τους., όπως πριν λίγες μέρες παρουσίασαν σε μία εκπληκτική εκδήλωση μικρασιατικά και ποντιακά σωματεία στη Νέα Ιωνία, μετά από πολύχρονη και εξαντλητική έρευνα.

Ομοίως και σε μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα, να θυμίσω το νησάκι του Έλις Άιλαντ στις ΗΠΑ όπου αρκετοί πρόγονοί μας, πέρασαν από καραντίνα. Η διαφορά είναι ότι στη σημερινή εποχή που οι δυνατότητες της ανθρωπότητας είναι μεγαλύτερες, είναι ντροπή να βλέπουμε εικόνες που θυμίζουν λοιμούς της εποχής του Μεσαίωνα.

Από την επίσκεψή μου στη Μόρια

Για τις συνθήκες διαβίωσης δεν θα μιλήσω, υπάρχουν άφθονα φωτορεπορτάζ και βίντεο (τα δικά μου ΕΔΩ και ΕΔΩ). Θα αναφερθώ στο οικονομικό πεδίο, με όλα τα διαθέσιμα στοιχεία να είναι αυτά που ίσχυαν μέχρι τις 30 Ιανουαρίου 2020 που βρισκόμουν εκεί, καθώς ακολούθησαν εξελίξεις, τόσο όσο προς τον αριθμό των προσφύγων και μεταναστών που βρίσκονταν στη Λέσβο, όσο και στις επιλογές της κυβέρνησης συνολικά στο ζήτημα.

Μέχρι τότε σε όλη την Ελλάδα, με χρήματα τη Ε.Ε. καταβάλλονταν επιδόματα τα οποία ήταν δύο ειδών, η λίστα για όσους μένουν σε αστικό περιβάλλον χωρίς σίτιση και η λίστα σε όσους μένουν σε δομές τύπου Μόριας με σίτιση. Από κάθε ποσό που βλέπετε υπάρχει κράτηση από την τράπεζα,πχ από τα 90 ευρώ στο ένα άτομο κρατούνται τα 2,5. Επισυνάπτω τους πίνακες.

Ας κάνουμε έναν μίνιμουμ υπολογισμό.

Δύο φορές να πάνε (και να έρθουν στη Μυτιλήνη) εκ των οποίων η μία στο ΑΤΜ για να πάρουν το επίδομα, με 1.40 το εισιτήριο, μας κάνουν 5.60 ευρώ το πήγαινε-έλα για κάθε άτομο. Επί 20.000 πληθυσμό που είχε η Μόρια, ίσον 112.000 ευρώ το μήνα στις συγκοινωνίες. Από 10 ευρώ τη βδομάδα να αφήσουν από το επίδομα στην τοπική αγορά ο καθένας, επί 20.000 πληθυσμό, για τέσσερις βδομάδες- μήνα, ίσον 800.000 ευρώ.

Θυμίζω ότι και οι "δικοί μας" πρόσφυγες έπαιρναν επίδομα όπως μαρτυρούν και οι ίδιοι και τα βιβλιάριά τους.

Να αναφέρουμε και τον τομέα της σίτισης που αποφέρει στους εργολάβους της οικονομικά οφέλη, με πολλές όμως καταγγελίες για “περίεργα παιχνίδια” και κερδοσκοπικά φαινόμενα που δεν μπορούμε να τα εκτιμήσουμε, τα καταγράψαμε όμως.

Να προσθέσουμε ότι είδαμε με τα μάτια μας πώληση παλετών προς 4 ευρώ τη μία για να φτιάχνουν το “πάτωμα” στις σκηνές πρόσφυγες και μετανάστες, με αγροτικά να πηγαίνουν φορτωμένα με αυτές.

Συνυπολογίζουμε τις μαστοριές που χρειάζονται οι χώροι διαμονής προσφύγων , που γίνονται από τοπικούς μάστορες που πληρώνει η Υ.Α. του ΟΗΕ, συνυπολογίζουμε ότι με τη FRONTEX και τις ΜΚΟ δεν βρίσκεις να νοικιάσεις σπίτι, ενώ παλιές αποθήκες που “έδιναν” στους ιδιοκτήτες τους μόνο το βάρος του ΕΝΦΙΑ, όταν νοικιάστηκαν σαν αποθήκες ΜΚΟ τους έφερναν εισόδημα και έχουμε μία πρώτη εικόνα.

Στον αντίποδα ο τουρισμός υπέστη (και προ κορονοϊού) πλήγμα, με εξαίρεση Τούρκους που με τα ιστιοπλοϊκά συνεχίζουν να αποτελούν τουριστικό ρεύμα και αυτό όμως μειωμένο σε σχέση με άλλες περιόδους.

Πλήρη απολογισμό και συγκρίσεις στο οικονομικό πεδίο, δεν μπορεί να έχει κανείς, αν δεν γίνει μία σοβαρή μελέτη-έρευνα, που από συναδέλφους υπήρξε η μάλλον άτυπη σκέψη-πρόταση (αν κατάλαβα καλά από την ενημέρωση που μου έκαναν) να την κάνει το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το οποίο δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να την οργανώσει.

Από αυτά κρατάμε ότι εντοπίσαμε αρκετούς γηγενείς που ήθελαν να υπάρχει μία "αποσυμφορημένη” Μόρια, ώστε και ροή χρημάτων να υπάρχει προς την τοπική κοινωνία και ο υπερπληθυσμός να μην λειτουργεί σαν πυροδότης λογής-λογής εντάσεων, είτε μεταξύ των στρατοπεδευμένων στη Μόρια (που συχνά οδηγούν σε μαχαιρώματα για μία θέση στο WC, ή σε μία καλύτερη θέση σκηνής, για σεξουαλική επίθεση κλπ), είτε με ακραία ρατσιστικά – φασιστικά στοιχεία. 

Το ενδιαφέρον είναι ότι ορισμένα εξ αυτών τα στοιχεία, ναι μεν επιχειρούν να “διώξουν τους ξένους”, αλλά όσο αυτοί παραμένουν τους εκμεταλλεύονται αγρίως, είτε με συμμετοχή σε δουλεμπορικά κυκλώματα (θυμίζω σχετική σύλληψη στη Χίο), είτε με “επιχειρηματική δράση”, όπως αυτή που κάνει πρωτοστάτης του διωγμού τους, έχοντας παράλληλα ανοίξει καντίνα – καφέ έξω από το ΚΥΤ της Μόριας, με πελάτες αυτούς που θέλει να διώξει !!

Έτσι τα έχει καλά (και κυρίως εισπράττει) από όλους.

Επίσης μεγάλο μέρος των εργαζομένων σε ΜΚΟ δεν ήταν γηγενείς και εκτιμώ ότι αν ήταν και υπήρχαν και από εκεί έσοδα, ίσως το κλίμα να ήταν κατά τι καλύτερο.

Να προσθέσουμε ότι μεγάλη ένταση και εκνευρισμό έχει δημιουργήσει η  επιλογή ορισμένων ΜΚΟ που πηγαίνουν στο νοσοκομείο τους πρόσφυγες (και μέχρι εδώ καλά κάνουν), αλλά παίρνουν τη σειρά από κόσμο που έχει έρθει από χωριά με το ΚΤΕΛ και κινδυνεύει να φύγει χωρίς να εξεταστεί. Και έτσι πυροδοτούνται εντάσεις. Ποιοι το οργανώνουν ή το ανέχονται αυτό να συμβαίνει;

Γιατί μόνο οι πρόσφυγες δεν φταίνε γι αυτό. Περίθαλψη για όλους χωρίς παιχνιδάκια που στήνουν εντάσεις λοιπόν. Αν στην Υγεία το προσωπικό είναι λίγο να γίνουν προσλήψεις, τόσος κόσμος είναι άνεργος.

Ο κορονοϊός και ο τουρισμός

Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το έδαφος στο οποίο η κυβέρνηση επιχειρεί να προχωρήσει σε μικρότερες κλειστές δομές στα νησιά και εκτίμησή μου είναι ότι τώρα με τις συνέπειες του κορονοϊού στον τουρισμό, θα τζογάρει πάνω στο “σταθερό έσοδο” που φέρνουν τα στρατόπεδα-φυλακές.

Το ίδιο έχουν αντιληφθεί και σε άλλες περιοχές που δεν είχαν οικονομικά οφέλη από τον τουρισμό και “επενδύουν” στην προσδοκία να τους έρθει μία “λελογισμένη” εγκατάσταση στρατοπέδευσης προσφύγων. Το εντοπίσαμε από πληροφορίες που μας ήρθαν (από περιοχές κοντά στην Αθήνα) και ενδεχομένως οι αντιδράσεις αυτοδιοικητικών φορέων και εκεί και στα νησιά, να μην έχουν ως θεμέλιο λίθο την άποψη “όχι φυλακές για κανέναν και πουθενά”, αλλά τους όρους δημιουργίας τους. 

Έτσι βέβαια “αδειάζουν” το σημαντικό αγώνα των νησιωτών που ανάγκασαν το “εκστρατευτικό σώμα” να γυρίσει πίσω κάνοντας πρώτα πολλές ζημιές στις περιουσίες των νησιωτών, αλλά δυστυχώς δεν θα είναι η πρώτη φορά που γίνεται αυτό, το "πούλημα" δηλαδή. Να βγάζουμε όμως και συμπεράσματα...