Έγινε προσφυγοπούλα στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετανάστρια μετά από αυτόν. Η Δέσποινα Βατούγιου – Καντούνη μας διηγείται το προσφυγικό της ταξίδι, αλλά και αυτό του συζύγου της Γιάννη Καντούνη.
-Πότε φύγατε από την Ικαρία;
-Φύγαμε μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών, από τον Εύδηλο της Ικαρίας και ο βασικός λόγος δεν ήταν η πείνα, γιατί είχαμε κάτι χωραφάκια, αλλά οι διώξεις των Γερμανών σε βάρος της οικογένειας Σπανού. Τότε ο Φώτης Σπανός ήρθε να πάρει την οικογένειά του και επειδή η μητέρα μου ήταν της οικογενείας, αδελφή του Χαράλαμπου Σπανού, ειδοποιήθηκε αν θέλει να φύγει και αυτή.
Έτσι μαζί με τα παιδιά, ήμασταν δύο κοριτσάκια, ο αδελφός μου Νίκος και ένα παιδί Τσαντές από το Καραβόσταμο, που επειδή είχε μείνει ορφανό, το είχαμε πάρει στην οικογένεια, φύγαμε με το καΐκι του Φώτη, ο οποίος έκανε αποστολές τροφίμων προς τους νησιώτες και καταδρομικές επιχειρήσεις εναντίον των Γερμανών.
-Περιγράψτε μας το ταξίδι.
-Φτάσαμε στην Τουρκία στη βάση της Αγρελιάς και από εκεί ταξιδεύαμε παραλιακά προς την Κύπρο μόνο το βράδυ και τη μέρα κρυβόμασταν σε αθέατους ορμίσκους.
Αν το βράδυ βλέπαμε φως στη θάλασσα, o Φώτης μας έκρυβε στο αμπάρι.
Τελικά φτάσαμε στην Κύπρο και για περίπου ένα μήνα μείναμε σε καραντίνα και μας εξέταζαν οι γιατροί.
Εν τω μεταξύ ο πατέρας μου και τα αδέρφια μου ήταν στις ΗΠΑ από πριν τον πόλεμο και για εκεί ετοιμαζόμασταν και εμείς, αλλά μας έκλεισε ο πόλεμος. Έμαθαν που βρισκόμασταν, είχαμε πέντε χρόνια να τους δούμε και μας έστειλαν χρήματα, με τα οποία νοικιάσαμε ένα σπίτι στην Αμμόχωστο, όπου το είχε ένα ζευγάρι Κυπρίων με τα δύο τους παιδιά και ήταν πολύ καλοί άνθρωποι.
Εκεί πήγα σε κυπριακό σχολείο, ενώ ο αδελφός μου ο Νίκος πήγε σε αμερικάνικο σχολείο.
Οι άλλοι πρόσφυγες έμεναν στο Μαυροβούνι και έπαιρναν και κάποιο επίδομα και γενικά στην Κύπρο δεν καταλάβαμε προσφυγιά περάσαμε καλά. Ένα χρόνο μετά την επιστροφή μας από την προσφυγιά, φύγαμε για τις ΗΠΑ, επιχειρήσαμε να πάρουμε μαζί μας και τον Τσαντέ, αλλά επειδή είχε διαφορετικό επίθετο από την οικογένεια δεν τα καταφέραμε. Μπορέσαμε όμως σε κάποια άλλη χρονική στιγμή να τον φέρουμε και αυτόν στις ΗΠΑ.
-Ο σύζυγός σας πώς διέφυγε;
-Ο σύζυγός μου ο Γιάννης έφυγε σε ηλικία 14 ετών το 1942 από την περιοχή Νέγια – Άγιος Φωκάς μαζί με τον Παντελή Σπανό που ήταν αγρονόμος και είχε βάρκα. Μαζί τους ήταν η πεθερά μου και μία γυναίκα με τα δύο της παιδιά (επίθετο Γλαρού) από το χωριό Χριστός Αγίου Κηρύκου.
Ούτε ήξεραν πού βγήκαν, περπατούσαν τρεις μέρες και ένας Τούρκος καβάλα σε ένα άλογο, η πεθερά μου έλεγε ότι δεν ήταν Τούρκος, αλλά ο Άη Γιώργης, τους υπέδειξε να αλλάξουν δρόμο για να μην πέσουν σε κακοποιά στοιχεία.
Έφτασαν στον Τσεσμέ και ο Γιάννης κράταγε μία μαξιλαροθήκη που οι Τουρκάλες που τους λυπήθηκαν τη γέμισαν με τρόφιμα. Από εκεί με τρένο τους πήγαν στη Συρία, όπου ο Γιάννης επειδή είχε γεννηθεί στις ΗΠΑ και ήταν Aμερικανός πολίτης επιχείρησε να πάει σε αμερικάνικο σχολείο, αλλά επειδή δεν ήξερε τη γλώσσα δεν τον δέχτηκαν και πήγε σε καθολικό σχολείο και έμαθε καλά γαλλικά. Έμεινε τέσσερα χρόνια στην προσφυγιά, μαζί με άλλες οικογένειες σε προσφυγικό καταυλισμό και επέστρεψαν με βαπόρι. Τελείωσε το γυμνάσιο στον Άγιο Κήρυκο.
Συνέντευξη & φωτο: Νάσος Μπράτσος
Όλες οι διευθύνσεις των αναρτήσεων όλων των κύκλων της έρευνας είναι συγκεντρωμένες στην ανάρτηση Αναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr
