Οι πανεπιστημιακοί Μάκης Καβουριάρης και Προκόπης Παπαστράτης, μαζί με τον συγγραφέα, θα μιλήσουν για «μια οδύσσεια επιβίωσης μέσα από τις αφηγήσεις των πρωταγωνιστών», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και ο υπότιτλος του βιβλίου, που έχει κάνει ήδη δυο εκδόσεις και ετοιμάζεται για την τρίτη.
Στο κέντρο της ‘προσφυγικής ροής’ στην οποία αναφέρεται το βιβλίο του Μπράτσου, βρίσκονται, όπως και σήμερα, τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Η διαφορά, όμως, είναι πως πριν από σχεδόν 80 χρόνια η ‘οδύσσεια’ των προσφύγων ακολουθούσε την αντίστροφη πορεία!
Το βιβλίο ρίχνει φως στις ανθρώπινες πτυχές μιας άγνωστης μέχρι τώρα ιστορίας, αυτής των Αιγαιοπελαγιτών προσφύγων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Πάνω από 30.000 νησιώτες αναγκάστηκαν να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς. «Οι λόγοι», εξηγεί ο Προκόπης Παπαστράτης στον πρόλογο του βιβλίου, «οφείλονται στην καταδίωξη των φασιστικών αρχών κατοχής, στην επιβίωση από την πείνα, αλλά και στην εθελοντική κατάταξη στις ένοπλες δυνάμεις που αναπτύσσονται στη Μέση Ανατολή».
Όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας: «Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι πως αυτή η ‘ροή’ ήταν στην ίδια κατεύθυνση αλλά με διαφορετική φορά από το σημερινό προσφυγικό ρεύμα. Δηλαδή, ενώ οι σημερινοί πρόσφυγες έρχονται από την Μέση Ανατολή, από την Συρία κατά κύριο λόγο και περνούν από τις ακτές της Τουρκίας στη χώρα μας… οι Έλληνες πρόσφυγες πέρασαν στην Τουρκία και από εκεί άλλοι πήγαιναν στην Κύπρο, άλλοι πήγαιναν στη Συρία που βρισκόταν ένα μεγάλο κέντρο διαχείρισης των προσφυγικών ροών, και από εκεί τους μοίραζαν είτε στις χώρες της Μ. Ανατολής όπως ήταν ο Λίβανος και η Αίγυπτος αλλά και στις Αφρικανικές χώρες όπως ήταν το Βελγικό Κονγκό, η Αιθιοπία και αρκετές άλλες χώρες».
Χιλιάδες κόσμος φεύγει από την Ικαρία, τη Λέσβο, τη Σάμο για να γλυτώσει από την πείνα και την καταστολή της ιταλικής κατοχής. Γιατί θέλει να πολεμήσει τους φασίστες, αλλά τα νησιά δεν προσφέρονται για αντάρτικο και γι’ αυτό πάει να καταταχτεί στο στρατό της Μέσης Ανατολής. Οικογένειες φεύγουν με καρυδότσουφλα για να περάσουν στις ακτές τους Τουρκίας. Κλείνονται στο hot spot του Τσεσμέ. Σκορπίζονται σε στρατόπεδα σε όλη τη Μέση Ανατολή, προσπαθούν να επιβιώσουν σε δύσκολες συνθήκες, στήνουν πρόχειρα σχολεία για τα παιδιά τους, συναντούν την αλληλεγγύη του απλού ντόπιου κόσμου.
«Μια ιδιαίτερη υπο-ενότητα του βιβλίου», μας λέει ο Νάσος Μπράτσος, «μιλάει για ένα μεγάλο κομμάτι προσφύγων που στρατολογήθηκε στον ελληνικό στρατό της Μ. Ανατολής. Εκεί ιδρύθηκε η αντιφασιστική στρατιωτική οργάνωση που είχε πολύ μεγάλη μαζικότητα... Οι εξεγέρσεις που έγιναν στον ελληνικό στρατό της Μ. Ανατολής ήταν, κατά τη γνώμη μου, προάγγελος των Δεκεμβριανών στην Αθήνα».
Στην εκδήλωση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου στις 7/12 θα προβληθεί και το ντοκιμαντέρ «Ικαριώτες πρόσφυγες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο» που στηρίζεται στο βιβλίο του Νάσου Μπράτσου. Το ντοκιμαντέρ εστιάζει στην Ικαρία. Οι ίδιοι οι Ικαριώτες πρόσφυγες διηγούνται τους τρόπους διαφυγής τους, την υποδοχή και τον τρόπο οργάνωσης της ζωής τους στην Τουρκία, στις αραβικές και αφρικανικές χώρες αλλά και τις εμπειρίες τους αναφορικά με την ένταξή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία ως προσφυγόπουλα. Ακόμη, μιλούν για τη σχέση τους με τους γηγενείς πληθυσμούς, το αντιφασιστικό κίνημα στις ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, καθώς και για τον επαναπατρισμό των προσφύγων.
Το Α' Μέρος του ντοκιμαντέρ, παραγωγής 2019, παρουσιάστηκε στην ΕΡΤ1 στις 10 Αυγούστου. Στο Β΄ Μέρος έπεσε κυριολεκτικά ‘μαύρο’: η διοίκηση της ΕΡΤ απλά το λογόκρινε, ακυρώνοντας την προβολή του που ήταν ανακοινωμένη επίσημα για 28 Οκτώβρη χωρίς να δίνει καμιά απολύτως εξήγηση.
Η ακύρωση της πρώτης προβολής του δεύτερου μέρους του ντοκιμαντέρ «Ικαριώτες πρόσφυγες στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο» στις 28/10 από τη διοίκηση της ΕΡΤ είναι ένα δείγμα γραφής του ασφυκτικού ελέγχου που θέλει να επιβάλλει η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας πάνω στη δημόσια τηλεόραση.
Στο δελτίο Τύπου που εκδόθηκε από την ΕΡΤ δεν εξηγούνται οι λόγοι μη προβολής του ντοκιμαντέρ και δεν αναφέρεται εναλλακτική ημερομηνία προβολής. Πολλοί φορείς διεκδικούν να προβληθεί άμεσα το δεύτερο μέρος του ντοκιμαντέρ.
Το δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Ικαρίας με ομόφωνο ψήφισμά του που θα καταθέσει στη διοίκηση της ΕΡΤ, αφού καταδικάζει την απαράδεκτη αυθαιρεσία, ρωτάει: «Μήπως υπάρχει κάτι ενοχλητικό σε ένα ντοκιμαντέρ που αποτυπώνει την προσφυγιά ως επιλογή επιβίωσης στα χρόνια του πολέμου; Μήπως υπάρχει κάτι ενοχλητικό στους καταυλισμούς του Τσεσμέ, του Λιβάνου, της Συρίας, στα ‘σύρματα’ του Ντεκαμερέ; Μήπως υπάρχει κάτι ενοχλητικό στα πρόσωπα και την προφορική ιστορική μαρτυρία των ανθρώπων που πρωταγωνιστούν στο ντοκιμαντέρ… Ζητάμε να μας ορίσετε σαφή ημερομηνία τηλεοπτικής προβολής του β’ μέρους του ντοκιμαντέρ ‘Ικαριώτες πρόσφυγες στο Β’ ΠΠ’».
Την άμεση προβολή του ντοκιμαντέρ ζητούν με ψηφίσματά τους η ΕΛΜΕ Ικαρίας και ο Σύλλογος Ικάριων Επιστημόνων, η Εταιρεία Ικαριακών Μελετών, ενώ από τη Λέσβο οι Φίλοι Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας τονίζουν: «Κατά την άποψή μας, είναι προφανής η στόχευση της διοίκησης της ΕΡΤ και όσων παρεμβαίνουν στο έργο της και επέβαλαν αυτό το απαράδεκτο και πέρα για πέρα αντιδεοντολογικό ‘ψαλίδισμα’: Να μην ενημερωθεί ο ελληνικός λαός για τα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα τότε στη Μέση Ανατολή, ώστε να μην δημιουργηθούν αντανακλαστικά αλληλέγγυας δράσης μέσα στην ελληνική κοινωνία, ώστε να μην υπάρξει ιστορικά τεκμηριωμένος αντίλογος στο εθνικιστικό και ρατσιστικό παραλήρημα, που δηλητηριάζει τα τελευταία χρόνια την δημόσια ζωή και εκκολάπτει το αβγό του φασιστικού τέρατος».
«Δεν αγωνιστήκαμε γι’ αυτήν την ΕΡΤ, γι’ αυτό δεν θα σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε», δηλώνει μεταξύ άλλων σε προκήρυξή της η Αριστερή Πρωτοβουλία Εργαζομένων στην ΕΡΤ. «Σήμερα η νέα διοίκηση της ΕΡΤ πέρα από τις επιθέσεις στους εργαζόμενους και τον συνδικαλισμό στην ΕΡΤ προσπαθεί συνειδητά να καταστρέψει και οποιαδήποτε θετικά στοιχεία είχε η ΕΡΤ στο επίπεδο του προγράμματος, οδηγώντας την στην μεγαλύτερη ανυποληψία και παρακμή… Ματαίωσε αναιτιολόγητα την προαναγγελθείσα για τις 28/10/2019 μετάδοση του δεύτερου μέρους επετειακού ντοκιμαντέρ του συνάδελφου Ν. Μπράτσου, εσωτερικής παραγωγής, για τους Ικαριώτες πρόσφυγες στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου. Το κόψιμο του ντοκιμαντέρ έχει προκαλέσει θύελλα διαμαρτυριών από εκατοντάδες φορείς της περιφέρειας και όχι μόνο... Οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ, η ΠΟΣΠΕΡΤ και τα σωματεία, πρέπει να σηκώσουμε το γάντι. Η ΕΡΤ για την οποία παλέψαμε την περίοδο του μαύρου, η ΕΡΤ για την οποία ματώσαμε και δώσαμε νεκρούς, δεν θα την αφήσουμε να την μετατρέψει η ΝΔ σε παραμάγαζο της Πειραιώς, σε κέντρο λογοκρισίας, σε νεκρό οργανισμό που δεν θα παράγει πολιτισμό αλλά θα συναγωνίζεται σε χυδαιότητα την ‘ιδιωτική τηλεόραση’».
Το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο ενώνει τη φωνή του με όλους τους παραπάνω φορείς και σας καλεί στην εκδήλωσή-παρουσίαση του βιβλίου του Ν. Μπράτσου στις 7 Δεκέμβρη στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθήνας (Ακαδημίας 50) και για να διεκδικήσουμε την προβολή του Β΄ μέρους του ντοκιμαντέρ ενάντια σε κάθε απόπειρα λογοκρισίας.
