...αναδημοσίευση από το ert.gr...
Yπάρχουν πολλές στιγμές στην ιστορία αυτής χώρας που η διατήρησή τους στην ιστορική μνήμη, είναι απολύτως αναγκαία και κανένα περιστασιακό πρόβλημα, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση οι αναβολές και οι ματαιώσεις εκδηλώσεων λόγω κορονοϊού, δεν μπορούν και δεν πρέπει να σταθούν εμπόδια στην προσπάθεια αυτή.
Στα πλαίσια αυτά, η αποφράδα επέτειος του Ολοκαυτώματος των Πύργων Εορδαίας, μπορεί αυτή τη χρονιά να μην συνοδεύτηκε από εκδηλώσεις, αλλά μέσω του Συλλόγου Θυμάτων Ολοκαυτώματος Πύργων Εορδαίας «Ιερή Μνήμη», δεν θα αφήσουμε τη χρονιά να περάσει «βουβή». Απευθύναμε στο σύλλογο μία σειρά ερωτήσεων για τα γεγονότα του 1944 και μας απάντησε ο πρόεδρός του Χαράλαμπος Φωτιάδης. «Κρατάμε» επίσης και το ότι ο σύλλογος λειτουργεί στα πλαίσια ενός γενικού ρεύματος διάσωσης της ιστορικής μνήμης και διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών, αλλά και στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών.
-Πότε ιδρύθηκε ο σύλλογος Θυμάτων Ολοκαυτώματος Πύργων Εορδαίας Ιερή Μνήμη;
-Οι κάτοικοι των Πύργων Πτολεμαΐδας, το καλοκαίρι του 2015, μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ του Νίκου Ασλανίδη «Παράδοξη Πατρίδα», το οποίο μάλιστα απέσπασε το βραβείο κοινού στο 17ο διεθνές φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε τον σύλλογο «Ιερή Μνήμη». Το ντοκιμαντέρ αυτό έχει πρωταγωνιστή έναν επιζώντα κάτοικο του χωριού μας, τον Στάθη Χαϊτίδη, ο οποίος σε ηλικία οκτώ ετών είδε τους Ναζί να δολοφονούν εν ψυχρώ τη μητέρα του, τα πέντε του αδέλφια και σχεδόν όλους τους συγγενείς του… Στόχος μας, η διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης! Τόσα χρόνια μετά από το Ολοκαύτωμα των Πύργων κι επειδή δεν ξεχάσαμε το χρέος μας στους νεκρούς μας, οφείλουμε να κάνουμε κι εμείς κάτι παραπάνω λοιπόν, ώστε να αναδείξουμε την ιστορία του τόπου μας.
-Ποια ήταν η σημασία του Ολοκαυτώματος των Πύργων Εορδαίας στην περιοχή. Γιατί το έκαναν οι δυνάμεις κατοχής και ποιες ήταν οι επιπτώσεις του γεγονότος στον τοπικό πληθυσμό.
-Οι Πύργοι ήταν κεφαλοχώρι… Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία αλλά και το εμπόριο και σύμφωνα με την απογραφή του 1940, 1882 κάτοικοι ζούσαν στο χωριό. Η 23η Απριλίου ήταν η μέρα που τα δεδομένα άλλαξαν… Τότε, τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής έφτασαν στο χωριό στο πλαίσιο της εκκαθαριστικής επιχείρησης «Μαγιάτικη Καταιγίδα». Αρχικά, η «Μαγιάτικη Καταιγίδα» ήταν η εκκαθάριση της βόρειας Πίνδου από τις ομάδες ανταρτών. Μια επίθεση όμως του ΕΛΑΣ εναντίον των στρατιωτών του 7ου Συντάγματος SS στην Καστανιά, άλλαξε τα σχέδιά τους κι έτσι η «Μαγιάτικη Καταιγίδα» στόχο πλέον είχε την εκκαθάριση του Βερμίου από τις ομάδες ανταρτών. Το χωριό λοιπόν, θεωρήθηκε ότι υποβοηθούσε τις ομάδες αυτές, λόγω της θέσης του κυρίως. Τμήματα των SS με την ενίσχυση Ιταλών στρατιωτών αλλά και Ελλήνων συνεργατών, κινούμενα από τα Κομνηνά και το Μεσόβουνο κατέλαβαν το χωριό.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των επιζώντων, ομοβροντίες όλμων ακούγονταν απ’ όλες τις πλευρές… Κάτοικοι της επάνω συνοικίας πρόλαβαν και διέφυγαν στο Βέρμιο, για να κρυφτούν. Οι κάτοικοι της κάτω συνοικίας κατελήφθησαν εξαπίνης και δεν μπόρεσαν ούτε βήμα να κάνουν για να σωθούν, οι Ναζί αμέσως τους συγκέντρωσαν στην πλατεία του χωριού. Κατά τη συνήθειά τους, διέταξαν τους άνδρες και τα παιδιά από ηλικίας 12 χρονών ως και γέροντες να χωριστούν από τις γυναίκες.
Έβλεπαν τα πολυβόλα να τους σημαδεύουν κι έτσι κάποιοι προσπάθησαν να ξεφύγουν, δυστυχώς όμως εκτελέστηκαν επί τόπου. Μάρτυρες αναφέρουν ότι τελευταία στιγμή, ήρθε ένας αγγελιοφόρος από γειτονικό χωριό, ο οποίος μετέφερε την εντολή να οδηγηθούν οι κάτοικοι σε χάνια στην Πτολεμαΐδα, όπου και διέμειναν για λίγες μέρες… Από την επάνω συνοικία, 98 άτομα εκτελέστηκαν επί τόπου στους πρόποδες του βουνού. Όσοι βρέθηκαν την επόμενη ημέρα στο Βέρμιο, οδηγήθηκαν στην εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, όπου νεαρά κορίτσια βιάστηκαν κι έπειτα όλοι μαζί οδηγήθηκαν σε παρακείμενες αχυρώνες και τους έκαψαν ζωντανούς!
Συνολικά, τις ημέρες που διήρκεσε η κατάληψη των Πύργων, τα στρατεύματα των Ναζί μαζί με τους Έλληνες συνεργάτες τους εκτέλεσαν ή έκαψαν ζωντανούς 344 άντρες, γυναίκες και παιδιά. Οι κάτοικοι που κατάφεραν να επιζήσουν, επέστρεψαν και δημιούργησαν από την αρχή το χωριό. Ένα χωριό που φημίζεται για την καλλιέργεια των μήλων και των κερασιών. Φυσικά, υπάρχουν και Πυργιώτες που δεν επέστρεψαν ποτέ ξανά, γιατί δεν άντεχαν τις μνήμες από το μαρτύριο.
Σύμφωνα με μαρτυρία, όταν επέστρεψαν υπήρχε ακόμη η μυρωδιά της καμένης ανθρώπινης σάρκας! Βέβαια, οι 1882 κάτοικοι που ζούσαν στο χωριό περιορίστηκαν στον αριθμό των 978 κατοίκων, σύμφωνα με τη μεταπολεμική απογραφή του 1951, ενώ καταστράφηκαν τα 365 από τα 385 σπίτια. Επιζώντες περιγράφουν ότι μέχρι να φτιάξουν ξανά τα πρώτα σπίτια τους, κοιμόντουσαν κάτω από στέγες που απέμειναν ή σε αποθήκες που δεν είχαν καεί… Όπως καταλαβαίνετε μιλάμε για το απόλυτο μηδέν, ξεκίνησαν όλα από την αρχή.
 |
τόπος μαρτυρίου, ερείπια, αχυρώνας |
-Συμμετέχει ο σύλλογος σε άλλες εκδηλώσεις άλλων φορέων που έχουν παραπλήσιους στόχους, όπως η διάσωση της ιστορικής μνήμης ή εκδηλώσεις για την Εθνική Αντίσταση;
-Ο σύλλογος «Ιερή Μνήμη» συμμετέχει στις ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης χωριών που ανήκουν στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών, όπως το γειτονικό Μεσόβουνο, η Κλεισούρα και η Ερμακιά. Η κοινότητα Πύργων με την «Ιερή Μνήμη» συμμετέχει επίσης σε συνέδρια που αφορούν στην ιστορία της Ελλάδας κατά τη γερμανική κατοχή. Επίσης, στηρίζουμε και συμμετέχουμε στις δράσεις του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα.
-Η νεολαία της περιοχής έχει συμμετοχή στις δράσεις του συλλόγου;
-Η αλήθεια είναι ότι στηριζόμαστε στη νεολαία του χωριού, γιατί οι νέοι είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Είναι αυτοί οι οποίοι, θα λέγαμε, φέρουν την ευθύνη να διατηρήσουν και να επικοινωνήσουν την ιστορία του Ολοκαυτώματος των Πύργων. Όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες θα πρέπει να μιλάνε για το τραγικό αυτό γεγονός και να μεταβιβάσουν την ιστορία στις επόμενες γενιές, ώστε να μην ξεχαστεί ποτέ! Οι νέοι των Πύργων λοιπόν, «αγκάλιασαν» από την πρώτη στιγμή το όραμα του συλλόγου. Συμμετέχουν κάθε χρόνο στις καθιερωμένες εκδηλώσεις και οποιαδήποτε άλλη στιγμή τους χρειαστεί ο σύλλογος, είναι παρόντες. Για παράδειγμα, μετά από προτροπή του προέδρου της Κοινότητας Πύργων, Δημήτρη Σαμπακίδη, παιδιά κάθε ηλικίας, συγκεντρώθηκαν στον παλιό σταθμό χωροφυλακής και ξεκίνησαν τις εργασίες για την περιποίηση του προαυλίου και του κτιρίου, όπου θα στεγαστεί ο εκθεσιακός χώρος, που φιλοδοξούμε ότι θα υλοποιηθεί άμεσα, με τη βοήθεια του Δήμου Εορδαίας και της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.
-Αυτή τη χρονιά λόγω της πανδημίας πολλές εκδηλώσεις ακυρώθηκαν ή τροποποιήθηκαν. Ποιες ήταν οι επιλογές του συλλόγου Ιερή Μνήμη αυτή τη χρονιά κάτω από αυτές τις συνθήκες;
-Είχε προγραμματιστεί να τελεστεί το καθιερωμένο μνημόσυνο και οι εκδηλώσεις μνήμης στις 3 Μαΐου, αλλά φυσικά αναβλήθηκε λόγω των μέτρων για την πανδημία. Τελέστηκε όμως τρισάγιο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος, από τον ιερέα της ενορίας του χωριού.
Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
