Η εκδήλωση έγινε στο πλαίσιο των καλοκαιρινών εκδηλωσεων των Ικαριακων Δρώμενων - Φεστιβάλ Ικαρίας.
 | |
|
Καλησπέρα σας
και αρχικά να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας, αλλά και να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον εκδοτικό οίκο και το Γεράσιμο Μαυρογεώργη για την τιμητική πρόσκληση να έχω συμμετοχή στο πάνελ της εκδήλωσης.
Να ξεκινήσω λέγοντας, πως πριν μάθω για την ύπαρξη του βιβλίου του Γεράσιμου, όταν μελετώντας την ιστορία για τη δεκαετία του '30 για άλλα σημεία της χώρας, μου γεννήθηκε η απορία για το ποια ήταν η εικόνα των κοινωνικών φορέων στην Ικαρία τη δεκαετία του 1930;
 |
| ο Γεράσιμος Μαυρογεώργης |
Το ερώτημα μου γεννήθηκε διαβάζοντας για τις κινητοποιήσεις του 1934 με αφορμή τον τραυματισμό του Γιάννη Σαλλά από χωροφύλακα όταν επιχείρησε να διαφύγει επειδή χρωστούσε στην εφορία.
Για πολλά χρόνια ήξερα ότι υπήρχε ο γυναικείος σύλλογος “Η Εργάνη Αθηνά” με ίδρυση το 1922 και συνεχή λειτουργία έως και τις μέρες μας και δύο αθλητικοί σύλλογοι το 1930 ο Πανικαριακός στον Εύδηλο και το 1933 ο Διαγόρας στις Ράχες. Δεν είχε τύχει να διαβάσω για τη δράση άλλων συλλόγων.
Διαβάζοντας το βιβλίο του Γεράσιμου απαντήθηκαν όλα μου τα ερωτήματα και μάλιστα από έναν άνθρωπο που δεν έκανε μία έμμεση καταγραφή αλλά τα έζησε ο ίδιος, συμμετείχε και αυτός και μέλη του στενού οικογενειακού του πυρήνα.
Είναι πολύτιμο υλικό, γιατί υπήρξαν αλλεπάλληλες καταστροφές αρχειακού υλικού από τη δικτατορία του Μεταξά, από τις συνέπειες της γερμανικής και ιταλικής κατοχής, από τη μετεμφυλιακή μισαλλοδοξία, από τη δικτατορία του 1967-1974, αλλά και από την άγνοια ανθρώπων είτε εργαζομένων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, είτε ήταν μέλη συλλόγων που από άγνοια και αμάθεια θεώρησαν παλιά έγγραφα σαν “μουχλιασμένα παλιόχαρτα” και πέταξαν μέρος αυτών μέχρι να τους αντιληφθούν άλλοι και να διασώσουν ό,τι μπόρεσαν.
Ο Γεράσιμος στο ξεκίνημα του βιβλίου, καταγράφει την ίδρυση της Εργάνης Αθηνάς και έχει διπλή σημασία ότι ιδρύθηκε το 1922 το Μάρτη πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Διπλή σημασία γιατί με μία δεκαετία πολέμων (Α' Παγόσμιος, Βαλκανικοί, εκστρατεία της Κριμαίας και Μικρασιατικό μέτωπο) οι άνδρες έλλειπαν, η οικονομική ένδεια λόγω του πολέμου μεγάλωνε και οι γυναίκες έμεναν πίσω σαν στήριγμα της οικογένειας. Και όμως κάτω από τέτοιες συνθήκες καταφέρουν και φτιάχνουν σύλλογο που λειτουργεί αδιάλειπτα μέχρι τις μέρες μας. Και τον φτιάχνουν πριν έρθουν στην “Παλαιά Ελλάδα” οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που είχαν ιδιαίτερη εμπειρία και δράση σε Πολιτιστικούς συλλόγους, που τη μετέφεραν στις νέες εστίες τους. Οι γυναίκες της Ικαρίας δεν χρειάστηκαν “εξωτερικές ενισχύσεις” αλλά αποδείχτηκαν αυτόφωτες.
Ενδιαφέρουσα είναι η κοινωνική στήριξη της Εργάνης σε οικογένειες και πρόσωπα που αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω της ένδειας και μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα έχει – για να σας δώσω και “δουλειά για το σπίτι”, αν στη λίστα όσων στηρίχτηκαν υπήρχαν οικογένειες που οι άνδρες είχαν υποστεί διώξεις είτε με το ιδιώνυμο του Βενιζέλου, είτε με τις επιθέσεις του Τσαλδάρη όταν απέτυχε το βενιζελικό κίνημα του '35 και βρήκε την ευκαιρία νοιώθοντας παντοδύναμος να εκκαθαρίσει κάθε μορφή αντιπολίτευσης σε αυτόν, είτε στην περίοδο της Μεταξικής δικτατορίας που ακολούθησε. Πάρτε λοιπόν το βιβλίο του Γεράσιμου, αλλά ψάξτε και τα μπαούλα σας με τα κιτρινισμένα χαρτιά και τις φωτογραφίες των παππούδων σας.
Το ίδιο σωματείο αναφέρεται μαζί με άλλο ένα σωματείο εργαζομένων στην οδοποιία της εποχής σε ένα άλλο βιβλίο ικαριακής ιστορίας το “Απολυέσαι εν πλω”, που συμβάλλει και αυτό στη χαρτογράφηση του κοινωνικού τοπίου και της δράσης μαζικών φορέων στην Ικαρία.
Μαθαίνουμε για νεολαιίστικες κινητοποιήσεις του 1934 τις οποίες στήριζε η ΟΚΝΕ. Ο συγγραφέας αναφέρει προσυγκέντρωση των νέων στον Κάμπο με σκοπό να μπουν με διαδήλωση στον Εύδηλο και τους χωροφύλακες να στήνουν μπλόκο στο Φύτεμα και να μπαίνουν στη μέση οι ψυχραιμότεροι για να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Το ρόλο των γυναικών τον ξαναπαρουσιάζει ο Γεράσιμος στις κινητοποιήσεις της κατοχής, όπου η άρνηση των κατοίκων της κοινότητας Φραντάτου να υλοτομήσουν το δάσος του Ράντη (επ' αμοιβή) για λογαριασμό των Ιταλών, οδήγησε τους τελευταίους να τους τιμωρήσουν με διακοπή της επισιτιστικής βοήθειας ενός αθλίου προϊόντος που προσομοίαζε με αλεύρι.
Το ΕΑΜ οργανώνει τρεις γυναικείες κινητοποιήσεις στις Ράχες, τον Εύδηλο και τον Άγιο Κήρυκο που πέτυχαν την ακύρωση της ιταλικής τιμωρίας. Στην κινητοποίηση του Ευδήλου συμμετέχει η μητέρα του Γεράσιμου, ενώ στον Άγιο Κήρυκο, ο μαθητής τότε Γεράσιμος είναι αυτόπτης μάρτυρας της αιφνιδιαστικής συγκέντρωσης των γυναικών που παραταγμένες σαν σε παρέλαση, με επικεφαλής την Αθηνά Αμάξη, μπαίνουν από ένα στενό στην κεντρική πλατεία.
Επιβάλλεται να σημειώσουμε ότι σε άλλο βιβλίο του τότε γυμνασιάρχη Ιωάννη Τσαντέ, αναφέρεται και μία άλλη κινητοποίηση γυναικών με επικεφαλής την Παμφίλαινα, που όταν ένας Ιταλός φασίστας βαθμοφόρος τις απειλεί, τότε τον χαστουκίζει.
Όλα αυτά ταιριάζουν και επιβεβαιώνουν την εικόνα για τη θέση των γυναικών στην Ικαρία, που με τους άνδρες να λείπουν σε ναυτικά επαγγέλματα και σε αποστολές σε άλλα μέρη σαν καρβουνοποιοί είχαν ιδιαίτερο και δυναμικό ρόλο σε όλες τις εποχές και ο Γεράσιμος τον αναδεικνύει και στην περίοδο της κατοχής.
Τέλος ο Γεράσιμος εκφράζει τις απόψεις του για τις επιλογές της αριστεράς που υπηρέτησε, κυρίως για τα πεπραγμένα της από τη μετεμφυλιακή περίοδο και μετά. Αναπόφευκτο περιεχόμενο για όποιον έχει δράσει αυτές τις δεκαετίες και πεδίο συζητήσεων αλλά και αντιπαραθέσων ακόμα και σήμερα.
Ας το κρατήσουμε σαν απόδειξη της ζωντάνιας και της σημασίας των δεκαετιών στις οποίες έδρασε και κατέγραψε ο συγγραφέας, που δείχνουν πόσο σημαντικές ήταν που τροφοδοτούν και τις συζητήσεις του σήμερα, ανεξάρτητα από τις όποιες προσωπικές απόψεις του καθενός, που όμως σε τίποτα δεν ακυρώνουν ή δεν μειώνουν τη σημασία της ιστορικής μαρτυρίας του συγγραφέα.
Πάμε στο δεύτερο και κατά τη γνώμη ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο, αυτό της έκδοσης ενός τέτοιου βιβλίου σε αυτή τη χρονική συγκυρία.
Ζούμε σε μία περίοδο που επιχειρείται η δια της διολίσθησης παραχάραξη και υποτίμηση της περιόδου της Εθνικής Αντίστασης. Διάφορα “ελληνογερμανικά ιδρύματα” συνδεδεμένα με τη γερμανική κυβέρνηση και επιχειρηματικούς κύκλους της συγκεκριμένης χώρας, επιχειρούν κυρίως με απεύθυνση σε φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της χώρας μας να στήσουν εκδηλώσεις για να κατανοήσουν οι λαοί μας ο ένας τον άλλον, αλλά και για βοηθηθεί έτσι και ο ερχομός “επενδύσεων”.
 |
| Σωτήρης Πολίτης |
Κάτι αντίστοιχο επιχειρείται και στην Ιταλία, όπου μετά τη συνθηκολόγησή της το 1943 οι Ιταλοί φαντάροι υπέστησαν αγριότητες από τους Γερμανούς, ενδεικτικά θυμίζω τη σφαγή τους στην Κεφαλλονιά και την Κω, ενώ σημαντικό ήταν και το ιταλικό αντιφασιστικό αντάρτικο κίνημα, που αυτοί ήταν που εντόπισαν και συνέλαβαν τον Μουσολίνι.
Στην Κρήτη οι πολλοί και δραστήριοι σύλλογοι απογόνων θυμάτων των ολοκαυτωμάτων αρκετών χωριών ματαίωσαν αρκετές απόπειρες διοργάνωσης εκδηλώσεων ιστορικής παραχάραξης.
Πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη σε διαμαρτυρία του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, για παραχώρηση χώρου με ιστορική σημασία για τέτοιου είδους εκδήλωσης, ο αρμόδιος αντιδήμαρχος δήλωσε στο ΕΣΔΟΓΕ ότι θα ακουστούν όλες οι απόψεις στην εκδήλωση και γι αυτό σκοπεύει να καλέσει και τον πρόεδρο του ΕΣΔΟΓΕ Μανώλη Γλέζο, ό οποίος όμως είχε φύγει από τη ζωή τρεις μήνες πριν.
Επίσης για το ίδιο θέμα διαμαρτυρήθηκε στο Δήμο Θεσσαλονίκης και το δίκτυο Μαρτυρικών πόλεων και χωριών.
Στην Ικαρία που βρισκόμαστε και μιλάμε τώρα σε αυτό το χωριό στην κατοχή έδρασαν (και αναφέρονται και στο βιβλίο του Γεράσιμου) ο Φώτης Σπανός επικεφαλής στολίσκου κομάντος των Εγγλέζων, ο Κώστας Μεγαλοοικονόμος θρυλικός καπετάνιος της κατοχής και της αντίστασης, αλλά δεν υπάρχει ούτε ένα μνημείο, ούτε μία ονοματοδοσία ούτε εδώ, από όσο τουλάχιστον έχω δει, αν και θα έπρεπε το λιμάνι και οι κάβοι του να έχουν τουλάχιστον μια αναθηματική στήλη, ούτε στη χώρα.
Θα βρείτε όμως το όνομα του Λάτση σε λιμάνι, πλοιάρια του οποίου αιχμαλώτισαν στα ανοιχτά του χωριού που τώρα κάνουμε την εκδήλωση βιβλιοπαρουσίασης, οι καπεταναίοι μας, κατάσχεσαν τα τρόφιμα και το λάδι και τα μοίρασαν στους λιμοκτονούντες συμπατριώτες μας. Θα βρείτε το όνομα του επί κατοχής ιδιοκτήτη των λιγνιτωρυχείων της Καλογρέζας και συνεργάτη των κατοχικών δυνάμεων του Πεζά σε δημοτικό σχολείο.
Το βασικό δεν είναι αν θα κατατάξουμε τέτοια περιστατικά σαν συνέπειες συνειδητής επιλογής ή θηριώδους άγνοιας, το ίδιο αποτέλεσμα έχουν.
 |
| Κυριακή Μαυρογεώργη, Θοδωρής Μαυρογεώργης, Γεράσιμος Μαυρογεώργης |
Προλογίζει όμως και ο Διδάκτορας Σύγχρονης Ιστορίας Μιχάλης Λυμπεράτος, που μαζί με άλλα πρόσωπα, όπως ο Ομότιμος καθηγητής του Παντείου Προκόπης Παπαστράτης και το ΕΣΔΟΓΕ δίνουν τη μάχη ενάντια σε αυτόν τον ύπουλο εχθρό που φέρνοντας χάντρες και καθρεφτάκια επιχειρεί να ξεγελάσει, όπως νομίζει, τους “ιθαγενείς” και να ποτίσει με το δηλητήριο της λήθης τις νέες γενιές.
Η παρουσία λοιπόν τέτοιων προσώπων στον πρόλογο του βιβλίου, ανεβάζουν πολλά επίπεδα το συγγραφικό έργο του Γεράσιμου Μαυρογεώργη και το κατατάσσουν στα “εργαλεία” και στα “όπλα” που έχουμε για να δώσουμε με επιτυχία αυτή τη μάχη που είναι ήδη σε εξέλιξη.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και εύχομαι στο βιβλίο να είναι καλοτάξιδο.
