Μεταλλεία: Όταν ήταν κρυψώνες σωτηρίας από πειρατές και κατακτητές

 ...αναδημοσίευση από το ert.gr...

του Νάσου Μπράτσου

Κάποτε έδιναν ζωή με τη μορφή του μεροκάματου που έπαιρναν οι εργάτες που δούλευαν σε αυτά, αλλά και με τα μεταλλεύματα που χρησιμοποιούσαν οι τοπικές κοινωνίες, στις εποχές τους και ανάλογα και με τη δομή που είχαν τότε οι οικονομίες.

Ακολούθως για πολλούς και διαφορετικούς λόγους έμειναν ανενεργά, συνέχισαν όμως να αξιοποιούνται για να σώσουν ζωές. Μιλάμε για στοές και σπήλαια σε παλιά μεταλλεία της χώρας μας, που χρησιμοποιήθηκαν εκτός της παραγωγικής διαδικασίας σαν σωτήριοι κρυψώνες, άλλοτε από τις πειρατικές επιδρομές και άλλοτε στη διάρκεια του Β. Παγκοσμίου Πολέμου.
Παραθέτουμε μερικές ενδεικτικές περιπτώσεις:


Στην Κύθνο στο σπήλαιο «Καταφύγι» στην περιοχή της Δρυοπίδας, οι κάτοικοι βρήκαν πραγματικό καταφύγιο σε περιπτώσεις πειρατικών επιδρομών, αλλά και στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στη δεύτερη περίπτωση αυτό συνέβη μάλλον στις διακλαδώσεις του, αφού οι κατοχικές δυνάμεις γνώριζαν την ύπαρξή του και θέλησαν να αξιοποιήσουν τα σιδηρομεταλλεύματά του. Στοές από το «Καταφύγι», οδηγούν στο χωριό «Λεύκες» της Κύθνου, ενώ στην επιφάνεια του εδάφους σώζονται κτίρια διοίκησης της εποχής της ακμής των μεταλλείων, οι ονομαζόμενες από τους ντόπιους «Σπιτάρες».

αρχαίο μεταλλείο (5ος π.Χ. αιώνας) στην Ικαρία

Στην Ικαρία σε στοές μεταλλείων της εποχής της αρχαιότητας, συχνά έβρισκαν καταφύγιο κάτοικοι του νησιού για να γλιτώσουν από πειρατικές επιδρομές. Να πούμε βέβαια ότι η βασική τεχνική απόκρυψης δεν ήταν οι στοές, αλλά οι αθέατοι από τη θάλασσα ορεινοί οικισμοί. Έπαιξαν όμως και οι στοές το ρόλο τους.

Ικαρία

Στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, καταγράψαμε διηγήσεις Ικαριωτών που κρύφτηκαν σε στοές προκειμένου να αποφύγουν ιταλικές περιπόλους, στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν δυσπρόσιτα παραθαλάσσια σημεία για να φύγουν από εκεί πρόσφυγες στην Τουρκία, τη Μ. Ανατολή, την Κύπρο και την Αφρική. Τέτοιου τύπου αναφορά μας είχε κάνει σε συνέντευξη που μας είχε παραχωρήσει η Στέλλα Πασβάνη – Φουρτούνη, προσφυγοπούλα εκείνης της εποχής.

Σέριφος

Στη Σέριφο, όπως μας μετέφερε ο λαογράφος Θοδωρής Λιβάνιος και τέως πρόεδρος των Πολιτιστικών του Δήμου Σερίφου, σύμφωνα με αφηγήσεις υπήρξαν περιπτώσεις απόκρυψης σε στοές των εκεί μεταλλείων, για προστασία από πειρατική απειλή.

Λαύριο-Καμάριζα

Στο Λαύριο και την ευρύτερη περιοχή της Λαυρεωτικής, κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της κατοχής της χώρας μας, χρησιμοποιήθηκαν στοές και σπηλιές για απόκρυψη ατόμων που στη συνέχεια έφυγαν δια θαλάσσης προς τη Μ. Ανατολή.

γερμανικό οχυρό Ραφήνας

Στη Ραφήνα, απέναντι από το εκεί ισχυρό γερμανικό οχυρό, κοντά στο Νταού Πεντέλης, στοές αρχαίων μεταλλείων, χρησιμοποιήθηκαν από δυνάμεις του ΕΛΑΣ για απόκρυψη και διαφυγή, όπως μας είχε πει ο Δημήτρης Μακρής, σημαντικός ερευνητής της τοπικής ιστορίας και πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Τέχνης και Πολιτισμού.
Αν και δεν ήταν σπηλιές και στοές μεταλλείων, σε σπηλιές που τις έλεγαν «βρυσούλια» και στο Ευπαλίνειο όρυγμα, κρύφτηκαν Σαμιώτες από το Πυθαγόρειο, στη διάρκεια του βομβαρδισμού της Σάμου από τους Γερμανούς, όπως μας είχε διηγηθεί η Μάρω Σμυρνιωτοπούλου.

Πηγές φωτο: Iκαρία, Κύθνος, Ραφήνα – Νάσος Μπράτσος

Σέριφος- Θοδωρής Λιβάνιος, Λαύριο – Eλληνικό Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού

Ακολουθούν φωτο από τη Δρυοπίδα-Κύθνου, το σπήλαιο «Καταφύγι»

η είσοδος στο Καταφύγι

Οι "Σπιτάρες"

 

γέφυρα μεταφόρτωσης στις Λεύκες Κύθνου, απομεινάρι μίας άλλης εποχής