Συνεχίζοντας την καταγραφή των προσφυγικών δρόμων των Ελλήνων νησιωτών στην περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, φτάνουμε στο Καστελλόριζο, που η ιστορία του αποτελεί ίσως μοναδικό παράδειγμα διώξεων και δεινών σε βάρος άμαχου πληθυσμού.
Οι Καστελλοριζιοί αν και πέρασαν χρόνια ησυχίας με τους κατακτητές, ακολούθως υπέφεραν τα πάνδεινα από τις κατοχικές δυνάμεις, αφού η ιταλική κατοχή τους αντιμετώπισε με συνεχή περιστατικά, βίας, προπηλακισμών, λεηλασιών και γενικά κάθε είδους βασανιστήριο, με αποτέλεσμα το νησί των 8.000 κατοίκων (υπήρξε και περίοδος με 12.000) να έχει φτάσει στο επίπεδο των 2.000 κατοίκων, αφού αρκετοί είχαν φύγει για να γλιτώσουν τις διώξεις.
Νέα απόβαση συμμαχικών δυνάμεων έγινε τον Οκτώβριο του 1943 (υπενθυμίζουμε ότι από τις 8 Σεπτέμβρη είχε συνθηκολογήσει η Ιταλία και οι Άγγλοι ήθελαν το νησί σαν σταθμό ανεφοδιασμού) για να ακολουθήσουν νέοι βομβαρδισμοί από γερμανικά αεροπλάνα στις 17 Οκτωβρίου 1943. Τότε αρκετοί κάτοικοι του νησιού επιλέγουν με την πίεση των Εγγλέζων, το δρόμο της προσφυγιάς, περνώντας «απέναντι» στα τουρκικά παράλια στην Αντίφελλο. Από εκεί παρακολουθούν το νησί να φλέγεται και τους κόπους μια ζωής να γίνονται αποκαΐδια. Εκτός από τις βόμβες, έγιναν και εμπρησμοί μετά από λεηλασίες, όπως ο εμπρησμός της 6ης Ιουλίου 1944. Στην ανάρτηση με τίτλο «Το προσφυγικό ταξίδι των Νισύριων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», περιγράφεται η εικόνα που αντίκρυσαν οι πρόσφυγες από τη Νίσυρο, όταν διανυκτέρευσαν στο Καστελλόριζο.
Ο προσφυγικός δρόμος ξεκίνησε από την Τουρκία, συνεχίστηκε στην Κύπρο και από εκεί στη Νουζεϊράτ, όπου υπήρχαν ήδη Έλληνες πρόσφυγες από άλλα νησιά, όπως έχει ήδη παρουσιάσει μέσα από συνεντεύξεις τους, το ert.gr. Τελευταίο στρατόπεδο ήταν το El Shat στην Αίγυπτο και από εκεί αρχίζει η επιστροφή και άλλο ένα δράμα.
Ο επαναπατρισμός έγινε ακτοπλοϊκώς και οι δύο πρώτες καραβιές είχαν την εμπειρία να βρουν ένα νησί πολύ διαφορετικό από αυτό που άφησαν, αφού είχε καταστραφεί ολοσχερώς. Κάποιες βοήθειες από συμπατριώτες τους που από χρόνια είχαν μεταναστεύσει, ήταν τα πρώτα βήματα για να σταθούν ξανά στα πόδια τους όσοι επέστρεψαν.
Στην τρίτη καραβιά εξελίχθηκε η τραγωδία, καθώς στο καράβι που επέβαιναν οι Καστελλοριζιοί, ξέσπασε πυρκαγιά και μάλιστα σε συνθήκες θαλασσοταραχής.
Ήταν το «Empire Patrol» και είχε αποπλεύσει από το Πορτ Σάιτ. Άλλοι έπεσαν στη θάλασσα για να μην καούν ζωντανοί, άλλους τους χτυπούσε το κύμα στις πυρωμένες λαμαρίνες, άλλοι περίμεναν πάνω στο φλεγόμενο πλοίο, μέχρι να πλησιάσει ένα εγγλέζικο αεροπλανοφόρο το H.M.S. Trouncer και να ξεκινήσει η επιχείρηση διάσωσης.
Δεν τα κατάφεραν όλοι, αφού 33 πρόσφυγες δεν μπόρεσαν να ζήσουν τη χαρά της επιστροφής στα πάτρια εδάφη.
Όσοι ήταν σε σοβαρή κατάσταση νοσηλεύτηκαν στην Αίγυπτο μέχρι να αποκατασταθεί η υγεία τους, περίοδος στην οποία γνώρισαν την αλληλεγγύη τόσο των εκεί Ελλήνων – Αιγυπτιωτών, όσο και του τοπικού πληθυσμού.
Στο Καστελλόριζο υπάρχει μνημείο για τους πρόσφυγες που χάθηκαν στην τραγωδία του Empire Patrol.
Aπό τους κατοίκους της περιοχής που δεν έφυγαν πρόσφυγες, ήταν η θρυλική κυρά της Ρω Δέσποινα Αχλαδιώτη.
Φωτο από THE EMPIRE PATROL DISASTER
Επιμέλεια αφιερώματος: Nάσος Μπράτσος
Διαβάστε στο ert.gr:
15 Ιανουαρίου 2017: O Καστελλοριζιός πρόσφυγας και διασωθείς ναυαγός Βαγγέλης Χατζηγιαννάκης μιλάει στο ert.gr
16 Ιανουαρίου 2017: Λιοντάρια και αφρικανικές σταφίδες: Τα ευτράπελα της ελληνικής προσφυγιάς του Β’ Παγκ. Πολέμου
Σχετικές αναρτήσεις:
05/01/2017 Θαλάσσιοι δρόμοι της ελληνικής προσφυγιάς στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (β’ μέρος – Nότιο Αιγαίο)
06/01/2017 Το προσφυγικό ταξίδι των Νισύριων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
07/01/2017 Πρόσφυγας πολέμου από τη Νίσυρο – Μαχητής στη Μ. Ανατολή: Η ιστορία του Ν. Κωσταρά
08/01/2017 Η ιστορία του Κ. Μαντουδάκη: Πρόσφυγας πολέμου από τη Νίσυρο στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
09/01/2017 Τήλος: Το νησί της διαχρονικής αλληλεγγύης στους πρόσφυγες
10/01/2017 «Τα σύρματα» και η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση στη Μέση Ανατολή
11/01/2017 Κάλυμνος: Η προσφυγιά του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οδηγός αλληλεγγύης στο σήμερα
12/01/2017 Γιάννης Νικολαΐδης – «Τσάλαχα»: Πρόσφυγας στην Τουρκία το 1942
13/01/2017 Τριαντάφυλλος Φωκιανός: Το μικρό προσφυγόπουλο που έγινε σηματωρός στα αντιτορπιλικά
