Κατερίνη: Εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τους εκτελεσθέντες (23/2/1943) από τους ναζί μετά το σαμποτάζ στο μεταλλείο χρωμίου

 ...αναδημοσίευση από το www.ert.gr...

Το κροτάλισμα των ναζιστικών πολυβόλων έκοψε το νήμα της ζωής 40 κατοίκων της Πιερίας στις 23 Φεβρουαρίου 1943. Ήταν αντίποινα για σαμποτάζ που έπληξε τη λειτουργία της πολεμικής μηχανής του Γ΄ Ράιχ. Φέτος την Κυριακή 21/2/2016, 73 χρόνια μετά, ο Δήμος Κατερίνης και φορείς της περιοχής, όπως κάνουν κάθε χρόνο, τιμούν τη μνήμη των θυμάτων.

Ιδιαίτερη σημασία για να κατανοήσουμε τα γεγονότα της περιόδου, είχε η ανατίναξη του μεταλλείου χρωμίου στον Άγιο Δημήτριο από αντάρτες του ΕΛΑΣ που κατέβηκαν από τον Όλυμπο, τη νύχτα 18 προς 19 Φεβρουαρίου. Αυτό γιατί οι Γερμανοί εκμεταλλεύονταν το συγκεκριμένο μεταλλείο και εμπλούτιζαν το ατσάλι για να κατασκευάσουν τα όπλα με τα οποία ενίσχυαν την πολεμική τους μηχανή.


Αξίζει να σημειωθεί ότι το μεταλλείο ήταν υπό γερμανική εκμετάλλευση και προ του πολέμου, αλλά στην κατοχή τον απόλυτο έλεγχό του είχε αναλάβει ο γερμανικός στρατός. Εκεί εργάζονταν χωρίς αμοιβή κυρίως κάτοικοι του χωριού Άγιος Δημήτρης και 34 Εβραίοι που οι ναζί τους είχαν μεταφέρει από τη Θεσσαλονίκη. Για τον ίδιο λόγο, τη σημασία του χρωμίου, ο ΕΛΑΣ πραγματοποίησε επιθέσεις και σαμποτάζ και σε άλλα μεταλλεία, πετυχαίνοντας να μειωθούν σημαντικά οι διαθέσιμες ποσότητες χρωμίου προς τους Γερμανούς.

φωτο από παλαιότερο γιορτασμό – πηγή: Δήμος Κατερίνης

Εκτός από το σαμποτάζ οι αντάρτες πήραν μαζί τους και ενέταξαν στις δυνάμεις τους Έλληνες εργάτες του μεταλλείου, ενώ απήγαγαν τους δυο Γερμανούς φρουρούς του μεταλλείου. Ακολούθησε η λυσσασμένη αντίδραση των κατακτητών.  Άμεσα ήταν τα αντίποινα των Γερμανών, που συλλαμβάνουν 38 ομήρους από τα χωριά Άγιος Δημήτριος και Λιβάδι και τους οδηγούν στο σιδηροδρομικό σταθμό Κατερίνης κρατώντας τους έγκλειστους σε ένα βαγόνι. Παράλληλα στέλνουν τελεσίγραφο στους αντάρτες να απελευθερώσουν μέσα σε τρεις μέρες τους δύο Γερμανούς στρατιώτες, για να απελευθερωθούν και οι Έλληνες όμηροι. Σε διαφορετική περίπτωση θα τους εκτελούσαν.

Ο ΕΛΑΣ είχε ενημερώσει τους κατοίκους για τα γερμανικά αποσπάσματα και αρκετοί είχαν προλάβει να διαφύγουν, με τους γεροντότερους όμως να έχουν μείνει στα χωριά τους.
Οι δύο Γερμανοί στρατιώτες είχαν εκτελεστεί, πιθανότατα για αντίποινα στην εκτέλεση 117 αμάχων στο Δομένικο της Θεσσαλίας στις 16/2/1943.

Στις 23/2/1943 οι Γερμανοί συλλαμβάνουν επίσης και τον πρώην δήμαρχο της Κατερίνης Αιμίλιο Ξανθόπουλο, που ήταν επιμελητής τροφοδοσίας των εργατών του μεταλλείου, με την κατηγορία ότι είχε συνεργαστεί με τον ΕΛΑΣ, αλλά δείχνουν και τις προθέσεις τους για την τύχη των ομήρων, αφού επιστρατεύουν 15 κατοίκους και τους δίνουν φτυάρια και κασμάδες με εντολή να πάνε προς το σταθμό.

Ήταν αυτοί που επιλέχθηκαν για να σκάψουν τους τάφους όσων θα εκτελούσαν οι Γερμανοί.
Ο Κατερινιώτης λόγιος Σ. Κανταρτζής (πηγή Δήμος Κατερίνης) καταγράφει το πώς ξετυλίχθηκε το δράμα στις 23 Φεβρουαρίου 1943: «Ξαφνικά το μεσημέρι Γερμανοί στρατιώτες με τα αυτόματα στα χέρια τους μπλόκαραν το καφενείο της Δημοτικής Αγοράς και άρπαξαν καμιά δεκαπενταριά γερούς και χεροδύναμους άντρες, θαμώνες του καφενείου, τους οποίους διέταξαν να τους ακολουθήσουν. Τρομοκρατημένοι οι συμπολίτες μας από το φόβο μήπως έχουν την τύχη των Αη-δημητριανών τους ακολούθησαν ως τη «Φελδ-Κομαντατούρ», όπου τους ανέμενε μια άλλη οδυνηρή έκπληξη. Τους έδωσαν από ένα κασμά και φτυάρι, έθεσαν επικεφαλής τους τον Έλληνα διερμηνέα που είχαν στην υπηρεσία τους και τους διέταξαν να τραβήξουν με τα πόδια στο σιδηροδρομικό σταθμό. Ήταν ολοφάνερο για πού τους προόριζαν».

Χωρίς να υπάρχει οπτική επαφή καθώς οι όμηροι οδηγήθηκαν πίσω από ένα σταθμευμένο τρένο που έκοβε τη θέα, γράφτηκε ο επίλογος, αφού τη σιωπή που επικρατούσε τη διέκοψε ο ήχος των πολυβολισμών. Οι όμηροι που βρίσκονταν στο βαγόνι του θανάτου, αλλά και ο Δήμαρχος Κατερίνης Αιμίλιος Ξανθόπουλος, κείτονταν νεκροί μέσα σε λίμνη αίματος, όπως ανέφεραν στις μαρτυρίες τους οι 15 που είχαν επιστρατευτεί για να παίξουν το ρόλο του νεκροθάφτη.

η πρόσκληση για τις εκδηλώσεις της 21/2/2016

Η εκτέλεση με διαταγή του Γερμανού στρατιωτικού διοικητή Θεσσαλονίκης – Αιγαίου, περιγράφεται ως εξής: «Έλληνες λησταί παραπλανηθέντες από μπολσεβίκους τρομοκράτας επιτέθηκαν εναντίον ενός ορυχείου και για το λόγο αυτό ετυφεκίσθησαν εκ της εκεί περιοχής 37 κάτοικοι. Ο γερμανικός στρατός θα τιμωρήσει και εις το μέλλον κάθε τρομοκρατικήν εκδήλωσιν Ελλήνων κομμουνιστών». 

Από τον ίδιο σιδηροδρομικό σταθμό στις 26 Οκτωβρίου 1944 οι ναζί εγκληματίες αναχώρησαν υποχωρώντας ηττημένοι.Η εκτέλεση των ομήρων στο Σιδηροδρομικό Σταθμό της Κατερίνης είναι από τα αναρίθμητα ναζιστικά εγκλήματα εκείνης της περιόδου, για τα οποία δεν έχει ρυθμιστεί το μεγάλο θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων.

Κείμενο: Νάσος Μπράτσος

Στην ίδια ιστορική ενότητα: 

Εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τα 72 χρόνια από τις γερμανικές θηριωδίες στα Σελλά Αχαΐας

To Oλοκαύτωμα των Καλαβρύτων από τους ναζί (13/12/1943) – Κορυφώνονται οι εκδηλώσεις τιμής και μνήμης

Το Μπλόκο των Προσφυγικών της Πάτρας 72 χρόνια μετά & ο Κώστας Βουρδέρης

71 χρόνια από το Μπλόκο της Κοκκινιάς – 17 Αυγούστου 1944

Τίμησαν τους νεκρούς στη «Μάχη της Ηλεκτρικής» – εμπόδισαν τους ναζί να ανατινάξουν το εργοστάσιο