...αναδημοσίευση από το www.ertnews.gr...
To εντυπωσιακό στοιχείο στην κατοχική περίοδο, μαζί με την επανέναρξη της αθλητικής δραστηριότητας «από τα κάτω» και όχι με απόφαση των κατοχικών αρχών, είναι η ίδρυση αθλητικών συλλόγων, μέσα σε συνθήκες που μόνο ευνοϊκές δεν ήταν για τον αθλητισμό.
Εκτός από το ασφυκτικό πλαίσιο, όπου οι κατακτητές ανά πάσα στιγμή μπορούσαν να θεωρήσουν ότι κινδυνεύει η κατ' αυτούς «δημόσια τάξη» και να παρέμβουν, όπως είχε γίνει στη μεγάλη αντικατοχική διαδήλωση που ξεκίνησε από το τελικά μη διεξαχθέν ματς ΠΑΟ-ΑΕΚ την άνοιξη του 1942, υπήρχαν και άλλα προβλήματα.
Μαζί με αυτά και η επίταξη – καταστροφή αθλητικών χώρων που χρησιμοποιήθηκαν σαν πάρκινγκ στρατιωτικών οχημάτων και χώροι αποθήκευσης, από τις δυνάμεις κατοχής.
Για να πούμε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα, εκεί λοιπόν που με δυσκολίες οι Έλληνες στέκονται στα πόδια τους, ιδρύεται το 1942 ο γνωστός μας και σήμερα Τρίτωνας, όπου στη σύγχρονη περίοδο θήτευσε και ο Γιάννης Αντετοκούνμπο, με δυναμικό προερχόμενο από τον Πανελλήνιο Γ.Σ και έδρα τότε την πλατεία Βικτωρίας, στα Σεπόλια πήγε πολύ αργότερα.
Επίσης το 1943 έχουμε την ίδρυση του Έσπερου Καλλιθέας, που εκείνα τα χρόνια είχε και ποδοσφαιρική ομάδα. Έτσι Τρίτωνας στο μπάσκετ και Έσπερος στο ποδόσφαιρο, προστέθηκαν στη λίστα των αθλητικών σωματείων που προϋπήρχαν και είχαν δραστηριοποιηθεί στα μαύρα χρόνια της κατοχής και μαζί με αυτά, κράτησαν το ηθικό των Ελλήνων ψηλά.
Είναι συγκινητικές οι περιγραφές από διάφορα σημεία της Ελλάδας, όπου είχαν διεξαχθεί αγώνες στις συγκεκριμένες συνθήκες, που όσο πέρναγε η ώρα, άλλαζε αυτό που λέμε σήμερα, «η ροή του αγώνα», όχι γιατί κυριαρχούσαν αγωνιστικά χαρακτηριστικά, αλλά όταν στη μία από τις δύο ομάδες, ο χρόνιος υποσιτισμός οδηγούσε σε κόπωση και πτώση της απόδοσης, περισσότερο από τους αντιπάλους της.
Αθλητισμός σε συνθήκες πείνας
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εντοπίσαμε στην Χαλκίδα. Αρχικά οι Ιταλοί επέβαλαν την υποχρεωτική μετονομασία των τοπικών ομάδων, έτσι ο Αλέκος Πάνος, ιδρυτικό μέλος του Ολυμπιακού Χαλκίδας (και με ποδοσφαιρική θητεία), βρήκε παράγοντες της Προποντίδας και ίδρυσαν την ανεπίσημη ομάδα ΝΙΚΗ. Έδωσε μόλις έναν αγώνα με το Σχηματάρι, που διεξήχθη στη Χαλκίδα. Στο ημίχρονο η ΝΙΚΗ κέρδιζε με 4-0 αλλά ο αγώνας έληξε με 4-3 γιατί στο δεύτερο ημίχρονο η πείνα και οι κακουχίες μέτρησαν ώστε να πέσει η απόδοση των Χαλκιδέων.
Στο Σχηματάρι έπαιζαν και πολλοί έμπειροι παίκτες από την Αθήνα και μεταξύ αυτών αρκετοί διεθνείς, που είχαν φύγει για να βρουν δουλειά και φαγητό στους Μύλους στο Σχηματάρι και βρήκαν και δουλειά και έμειναν εκεί».
Οι Ιταλοί είχαν μία πανίσχυρη ποδοσφαιρική ομάδα, στην οποία έπαιζε και διεθνής παίκτης και έφερναν άλλες ιταλικές ομάδες και έπαιζαν μεταξύ τους. Είδαν τα ονόματα ΝΙΚΗ και ΕΘΝΙΚΟΣ που προέκυψαν από τις συγχωνεύσεις – μετονομασίες που οι ίδιοι επέβαλαν και θεώρησαν ότι μέσω αυτών θα γίνει προπαγάνδα και προσήγαγαν τα προεδρεία των ομάδων.
Τους επέτρεψαν την αθλητική δραστηριότητα με προϋπόθεση να γίνει μέσω των ομάδων που προϋπήρχαν πριν τον πόλεμο. Έτσι το 1943 ξαναξεκίνησε η αθλητική δράση, με τοπικό πρωτάθλημα, βαθμολογία, κλπ. Για αντιστασιακή δράση σε διαφορετικά περιστατικά, μη αθλητικά, εκτελέστηκαν οι ποδοσφαιριστές Βερνέζος, Μπουρνόβαλης, της Προποντίδας και οι Αφράτης, Καθενιώτης, του Ολυμπιακού Χαλκίδας.
H A.E. Moσχάτου με έτος ίδρυσης το 1926, μετά τη διακοπή λόγω έναρξης του πολέμου, επανεκκίνησε τις δραστηριότητές της τον Αύγουστο του 1943 - εδώ έγγραφο του Δεκεμβρίου 1943
Οι αθλητικές – αντιστασιακές οργανώσεις
Σημαντικό ρόλο στην επανεκκίνηση της αθλητικής δραστηριότητας επί κατοχής έπαιξε η Ένωση Ελλήνων Αθλητών. Την ύπαρξή της εντοπίζουμε το 1925 και ακολούθως μένει ανενεργή, αλλά μένει το καταστατικό της. Πάνω σε αυτό βασίστηκε ομάδα αθλητών και της έδωσε ζωή στα μαύρα χρόνια της κατοχής.
Η ΕΕΑ επανιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1942 με πρωτεργάτες Βαλκανιονίκες πρωταθλητές αγωνισμάτων στίβου τον Ρ. Φραγκούλη πρόεδρο, τον Γρηγ. Λαμπράκη αντιπρόεδρο, Ηλ. Μισαηλίδη γεν. γραμματέα και τους Γ. Θάνο, Γ. Μαρινάκη, Δαλιάνη, Χέλμη, Μαυροπόστολο και Βερκόπουλο, μέλη του ΔΣ . Διοργάνωσε αγώνες με στόχο την ενίσχυση φυματικών αθλητών με συσσίτια και φάρμακα, αλλά γρήγορα η δραστηριότητα πήρε γενικά αντικατοχικά χαρακτηριστικά.
Ο γιός του Ηλία Μισαηλίδη, Άρης Μισαηλίδης, επίτιμος πρόεδρος του Πανιωνίου, σε πρόσφατη συνέντευξή του μας είχε πει για το πως λειτουργούσε η ΕΕΑ:
«Με την έναρξη της κατοχής και ενώ όλα ήταν διαλυμένα και φυσικά και στον αθλητισμό, ο πατέρας μου μαζί με άλλους αθλητές, ενεργοποιούν την Ένωση Ελλήνων Αθλητών (το καταστατικό της οποίας προϋπήρχε του πολέμου) για να ξεκινήσουν την αθλητική δραστηριότητα. Στελέχη της ήταν ο Ρένος Φραγκούδης που ήταν και ο πρόεδρός της, αντιπρόεδρος ο Γρηγόρης Λαμπράκης, γενικός γραμματέας ο Ηλίας Μισαηλίδης, μέλη του Δ.Σ. οι Θάνος, Παλαμιώτης, Βελκόπουλος, Μαρινάκης, Μαυραπόστολος, Χέλμης, Δαλιάνης. Μαζί τους και σπουδαίοι ποδοσφαιριστές και αθλητές εκείνων των χρόνων, όπως οι Συμεωνίδης, Χατσησταυρίδης, Μαρόπουλος, Τζανετής, Ζερβίνης, Στεφανάκης, Τερζόπουλος, Μπίρης, Πετμεζάς, Καμπαφλής, Σταματόπουλος, Μαστρογιάννης, Οικονόμου, Κρητικός, Ελευθεριάδης, Λυμπερόπουλος…».
-Που γίνονταν οι συναντήσεις της ΕΕΑ;
-«Οι συναντήσεις αρχικά γίνονταν σε ένα υπόγειο στο σπίτι του Μισαηλίδη στο Βύρωνα, αλλά και σε ένα ζαχαροπλαστείο στην οδό Σόλωνος και Μπενάκη του “Σκυλογιάννη”, επίσης και στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Ο στόχος των αθλητικών διοργανώσεων ήταν η συγκέντρωση βοήθειας για τους φυματικούς, αλλά και τους άπορους αθλητές.
Πολύτιμη βοήθεια με χρήματα παρείχαν στην ΕΕΑ μέσω χρηματικών ποσών καλλιτέχνες, όπως η Σοφία Βέμπο, η Γεωργία Βασιλειάδου, η Μαρίκα Νέζερ, η Ρένα Ντορ, ο Βασίλης Αυλωνίτης, ο Λάμπρος Κωνσταντάρας, ο Μίμης Τραϊφόρος, και πολλοί άλλοι. Έγιναν μάλιστα και συναυλίες στο Παλλάς και τη Λυρική Σκηνή. Όλα τα έσοδα πήγαιναν για συσσίτια και την ενίσχυση αθλητών».
-Για να διεξαχθεί ένας αγώνας χρειάζονταν άδεια;
-«Έπαιρναν άδεια για αθλητικές διοργανώσεις και με πολύ προσοχή αναρτούσαν σε αυτές την ελληνική σημαία, ενώ ακούγονταν και ο εθνικός ύμνος.
Το 1942 σε προγραμματισμένο αγώνα Παναθηναϊκού-ΑΕΚ οι εισπράξεις είχε προβλεφθεί να πάνε για την ενίσχυση αθλητών που αντιμετώπιζαν προβλήματα. Μισαηλίδης και Λαμπράκης, άκουσαν από τους υπεύθυνους του γηπέδου του ΠΑΟ, ότι υπήρχαν αρνήσεις για την παραχώρηση των χρημάτων. Το ανακοίνωσαν στους παίκτες των δύο ομάδων, αλλά και στους θεατές τους οποίους ενημέρωσε ο Μισαηλίδης.
Αυτοί εξαγριώθηκαν μπήκαν μέσα στο γήπεδο, ξήλωσαν τις εξέδρες, τα δοκάρια, μπόρεσαν και πήραν τα χρήματα, τα οποία παρέδωσαν στην ΕΕΑ για να πάνε για τους σκοπούς της και ακολούθησε μεγάλη αντικατοχική διαδήλωση, η οποία ήρθε αντιμέτωπη με τις δυνάμεις κατοχής».
Η ΕΠΟΝ που ιδρύθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1943 έπαιξε μαζί με την ΕΕΑ σημαντικό ρόλο. Αν και γενική οργάνωση νεολαίας, δεν δίστασε να ιδρύσει και αθλητικό τμήμα, ενώ συγκρότησε και τις ποδοσφαιρικές ομάδες ΕΠΟΝ Αθηνών και ΕΠΟΝ Πειραιά.
Στην ΕΠΟΝ Πειραιά συμμετείχαν πολλοί επιφανείς παίκτες της εποχής όπως οι Μίμης Αποστολόπουλος (ΟΣΦΠ), Βασίλης Παντινιώτης (Εθνικός), Αριστείδης Τσολακίδης (Ατρόμητος), Ηλίας Παπαγεωργίου (ΑΕΚ), Νίκος Γόδας (ΟΣΦΠ), Γιάννης Φερλεμής (ΟΣΦΠ), Γιάννης Καψής (ΑΕΚ), Ανδρέας Μουράτης (ΟΣΦΠ), Διόνύσης Γεωργάτος (ΟΣΦΠ), Γιώργος Κασίσογλου (Εθνικός).
Στην ΕΠΟΝ Αθήνας συμμετείχαν οι παίκτες: τερματοφύλακας ο Μιχάλης Δελαβίνιας (ΑΕΚ), Παυλάς, Κυριαζόπουλος, Γαβριήλος (Γαβριήλ) Γαζής(Παναθηναϊκός), Τάσος Κρητικός(Παναθηναϊκός), Αντώνης Παπαντωνίου(Παναθηναϊκός), Πέπονας, Αλέκος Σιώτης(Αρης), Καραγιώργος, Τάκης Καλογερόπουλος(Παναθηναϊκός), Φώτης Τσολιάς (Πανιωνίου), Γιακουμάκης, Κ. Χούμης.
Οι δύο ομάδες αυτές έδωσαν φιλικούς αγώνες και τα μέλη τους συμμετείχαν σε αρκετές αντιστασιακές ενέργειες.
Τον Ιούνη του 1944, δηλαδή πριν υποχωρήσουν οι Γερμανοί, με πρωτοβουλία της «Αθλητικής ΕΠΟΝ» οργανώθηκαν στο Στάδιο Πανελλήνιοι Αγώνες Στίβου.
Στα Δωδεκάνησα
Για να κατανοήσουμε τον αθλητικό άθλο στα Δωδεκάνησα και κυρίως στη Ρόδο, πρέπει να πούμε ότι τα Δωδεκάνησα ευρισκόμενα από το 1912 σε καθεστώς ιταλοκρατίας, είχαν δεχθεί πιέσεις από τους Ιταλούς κατακτητές, με αποτέλεσμα στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930 να απαγορευθεί η λειτουργία των ελληνικών αθλητικών συλλόγων, με την κατηγορία ότι αποτελούσαν κέντρα ελληνικής προπαγάνδας, με στόχο την αποτίναξη της ιταλικής κυριαρχίας. Για τον ίδιο λόγο προχώρησαν σε κατασχέσεις των βιβλιοθηκών τους, γιατί οι αθλητικοί σύλλογοι είχαν παράλληλα και σημαντική πολιτιστική και επιμορφωτική δράση.
Πράγματι ήταν σύλλογοι που είχαν μεταβληθεί σε πόλο συσπείρωσης των νέων, με απελευθερωτική λογική και οι Ιταλοί στη θέση αυτών των συλλόγων, έφτιαξαν νέους αθλητικούς συλλόγους σε ελεγχόμενες από αυτούς διοργανώσεις.
Μέσα στην κατοχή και πριν την ιταλική συνθηκολόγηση, ροδίτικοι σύλλογοι επανεμφανίστηκαν αν και «απαγορευμένοι» και έδιναν σποραδικούς αγώνες, όχι μόνο στο ποδόσφαιρο, αλλά με συμμετοχές και σε άλλα σπορ, όπως η παραδοσιακά ανεπτυγμένη στη Ρόδο, ποδηλασία. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι σε ορισμένες περιπτώσεις, λίγες είναι η αλήθεια, είχαμε και συμμετοχή Ιταλών στα ελληνικά σωματεία, κυρίως αντιφασιστών και πολιτικών αντιπάλων του Μουσολίνι.
Σημειώνουμε ότι όσοι σύλλογοι βρίσκονταν σε αγροτικές περιοχές, είχαν καλύτερη δυνατότητα σε θέματα σίτισης του αθλητικού τους δυναμικού, καθώς έστω και με τη δέσμευση μέρους της παραγωγής των περιοχών αυτών, από τις κατοχικές δυνάμεις για δικιά τους σίτιση, η πρόσβαση των υπόδουλων Ελλήνων σε αγροτικά προϊόντα, παρέμενε σε καλύτερο βαθμό από αυτή των αστικών κέντρων.
Δυστυχώς αν και ο αθλητικός κόσμος προσέφερε τόσα στα θερμά μέτωπα του πολέμου με το όπλο στο χέρι, όσο και στις συνθήκες κατοχής, με τα κοντά παντελονάκια, με εξαίρεση μερικές πρωτοβουλίες στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ορισμένων αθλητικών συλλόγων, όπως ο Aπόλλωνας Σμύρνης, ο Αμβρυσσέας Διστόμου, καθώς και οργανωμένων φιλάθλων, αλλά και παλαιμάχων, δεν έχει αναδειχθεί όσο θα έπρεπε η θεματική αυτή, ώστε να αποτελέσει θετικό παράδειγμα στις νέες γενιές. Στην Αγγλία εντός των γηπέδων, σε ετήσια βάση γίνονται εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τους πεσόντες του Α’ παγκοσμίου πολέμου στη λεγόμενη poppy day.
Στη χώρα μας ούτε ενός λεπτού σιγή προς τιμή τους, λίγο πριν τη σέντρα στην πλησιέστερη (από άποψη αγωνιστικής δράσης) ημερομηνία της 28ης Οκτωβρίου, δεν έχουμε αξιωθεί να κάνουμε, ούτε ένα δάφνινο στεφάνι στο Καλλιμάρμαρο για τους στυλοβάτες της Ε.Ε.Α.
Όμως ποτέ δεν είναι αργά…
Έρευνα: Νάσος Μπράτσος
Xρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τα βιβλία
«Αθλητισμός και Κοινωνικά Κινήματα»
«Σπορ και Κοινωνικές Αντιστάσεις»
«Από τον Εργατικό Αστέρα έως την Πανεργατική»
Σχετικά θέματα:
«Αθλητισμός και Αντίσταση» – Μια εκδήλωση μνήμης και τιμής στο Δήμο Χαλανδρίου
Το ποδόσφαιρο στον πόλεμο του 1940 και στην κατοχή
«12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη» – Ποδόσφαιρο και Εθνική Αντίσταση
Ενωμένοι Παναθηναϊκοί και ΑΕΚτζήδες στην κατοχική Αθήνα
“Εθνική Αντίσταση και ποδόσφαιρο” στις εκδηλώσεις για το Μπλόκο της Καλογρέζας
Όταν τιμήθηκαν οι 200 της Καισαριανής με ποδοσφαιρικό αγώνα
Τιμήθηκαν τα “γελαστά παιδιά” των γηπέδων που έδωσαν τη ζωή τους στα κατοχικά χρόνια
Έσπερος Καλλιθέας: Το αστέρι του φώτισε μέσα στα δύσκολα χρόνια της κατοχής
Τρίτων: Ιδρύεται στον απόηχο του κατοχικού λιμού το 1942 – Συνεχής προσφορά στον αθλητισμό
“Οδός Ιβάνωφ”: Μία ονοματοδοσία που επιβάλλεται να γίνει
Αριστοτέλης Φλώρινας: Από την κατοχική χρονιά του 1941 συνεχής προσφορά σε Πολιτισμό & Αθλητισμό
H συγκλονιστική ιστορία του Heinz Steyer – O Γερμανός που εκτέλεσαν οι ναζί στην Ηλεία
Διαχρονική τιμή στο Μπλόκο της Καλογρέζας μέσα στους αγωνιστικούς χώρους (φωτορεπορτάζ)
«Πετάξτε τη μπάλα έξω έρχεται ο ρουφιάνος» – Ο Δ. Χριστακόπουλος στο www.ertnews.gr
