Μεγάλη και δημιουργική διαδρομή έχει καταγράψει και συνεχίζει να την εμπλουτίζει, στον αθλητισμό της Σύρου και ευρύτερα των Κυκλάδων η Ελλάς Σύρου που ιδρύθηκε το 1929.
Στο νησί πριν την ίδρυση του συλλόγου, εγκαταστάθηκε σημαντικός αριθμός Μικρασιατών προσφύγων που είχαν ανεπτυγμένη αθλητική κουλτούρα και μάλιστα έτυχαν ιδιαίτερα θερμής και συγκινητικής υποδοχής από τον τοπικό πληθυσμό. Συνεπώς η κοινωνικοποίησή τους με το τοπικό στοιχείο είχε αμοιβαία οφέλη με το μπόλιασμα στοιχείων σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων τους.
Μετά από πολύχρονες περιπέτειες και πολέμους το όνομα Ελλάς δεν είναι τυχαίο, αφού ανάλογες εμπνεύσεις σημειώθηκαν περίπου την ίδια περίοδο και σε άλλα σημεία της χώρας, όπως πχ η ίδρυση της «Ελλάς Βέλου» το 1928.
Για την ιστορία των Μικραασιατών στη Σύρο, από τα εγκαίνια της «Στέγης Μικρασιατικής Μνήμης», αναδημοσιεύουμε ένα απόσπασμα από την ομιλία του τότε προέδρου του «Συλλόγου Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου», Νίκου Λειβαδάρα.
Η Ερμούπολη δημιούργημα και συνοθύλευμα προσφύγων από το 1821 που είχαν φτάσει από τη Μικρά Ασία, τη Χίο, τα Ψαρά την Κάσσο, αλλά και από διάφορα μέρη της Ελλάδας, δεν θεωρούν ξένο σώμα τους πρόσφυγες του 1922. Δεν τους αντιμετωπίζουν ως πρόσφυγες, «ξένους», για αυτό και οι πρόσφυγες δεν νοιώθουν την ανάγκη να «γκετοποιηθούν». Να δημιουργήσουν κλειστή κοινωνία μεταξύ τους. Η πρώτη γενιά δεν ξεχνά την πατρίδα, τον πόνο της προσφυγιάς και τη σφαγή, όμως όπως αποδεικνύεται σε σύγκριση με άλλους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν σε άλλες περιοχές της Ελλάδας πολύ γρήγορα αφομοιώθηκαν με τους ντόπιους γι’ αυτό και δεν είναι τόσο έντονο το προσφυγικό αίσθημα όχι τόσο στη δεύτερη αλλά ειδικά στην τρίτη και στην τέταρτη γενιά.
Οι πρόσφυγες αυτοί που έφτασαν εδώ θα βρουν ανθρωπιά και συμπαράσταση, σε τέτοιο βαθμό, που ίσως να ήταν ένα από τα λίγα μέρη του ελλαδικού χώρου που τους αντιμετώπισαν μ’ αυτόν τον τρόπο.
Ο Άριστος (Περίδης) στην εφημερίδα «Ελεύθερος Λόγος» της Αθήνας στις 25 Ιουνίου 1923, πολύ κοντά στη Μικρασιατική καταστροφή, μόλις εννιά μήνες μετά γράφει:
«Εάν επρόκειτο να απονεμηθεί βραβείο φιλοξενίας και φιλανθρωπίας εις μιαν από τας πόλεις της Ελλάδος, αι οποίαι ήπλωσαν τους βραχίονας για να αγκαλιάσουν τους δυστυχισμένους πρόσφυγας, δικαιωματικώς το βραβείο αυτό έπρεπε να το πάρει το φιλόξενο νησί του Αιγαίου, η αυροφίλητη Σύρος.
Μόνο όσοι ευρέθησαν στο νησί αυτό τις πρώτες μέρες της Μικρασιατικής τραγωδίας είναι σε θέση να βεβαιώσουν τί έκαμαν οι κάτοικοί του για τα θύματα μιας μοιραίας συμφοράς, μιας θεϊκής κατάρας.
Εκείνο το οποίο είδαν τα μάτια μας στην προβλήτα του Τελωνείου, είναι αδύνατον να περιγραφεί. Συγκινητικότερο θέαμα δεν παρουσίασε ίσως καμιά ελληνική πόλη τη στιγμή της αποβιβάσεως όλων των συντριμμάτων της μικρασιατικής δυστυχίας.
Χιλιάδες Συριανοί και Συριανές, άλλοι με ψωμιά στα χέρια, άλλοι με κουτιά λουκούμια, άλλοι με σταμνάκια νερό, στρατός ολόκληρος από όλα τα άκρα του νησιού εξεστράτευσε για να ανακουφίσει τους δυστυχισμένους.
Το ένα κατόπιν του άλλου κατέπλεαν τα φορτηγά και ένα-ένα απεβίβαζε το φορτίο της δυστυχίας και του πόνου.
Μια επιτροπή γίνεται προχείρως από τους Ευαγγ. Σάμιο, Αρ. Τσιροπινά, Επ. Παπαδάμ, Π. Αλαβάνο, Π. Κουλούρη, Ι. Βαρδάκα, Μουμτζή, Μούγια, το λιμενάρχη κ. Μουτσούλα και άλλους και αναλαμβάνει αμέσως τα πρώτα καθήκοντά της.
Σε τρεις μέρες το φιλόξενο νησί μας πλημμυρίζει από γριές, μωρά και γέρους 6.000 περίπου πρόσφυγες. Καθ’ ένας απ’ αυτούς τους δυστυχείς εκτός της δυστυχίας του, δεν φέρει μαζί του ούτε ένα κουρέλι για να σκεπάσει την αθλιότητά του.
-Πού θα χωρέσει όλη αυτή η κακομοιριά;
-Κανένας δεν το φαντάζεται.
Μόνο τα μέλη της επιτροπής, ένας κι ένας βοηθούμενα από όλους τους κατοίκους του νησιού, τρέχουν τρία μερόνυχτα άγρυπνα, νηστικά, για να μας πουν μετά τρεις μέρες, ότι κανένας πρόσφυγας δεν κοιμάται στο δρόμο. Όλοι σκεπασμένοι και στεγασμένοι όχι κακήν κακώς.
Η πρώτη εβδομάς, η πρόχειρος εβδομάς, της εγκαταστάσεως των προσφύγων στη Σύρο, ίσως μπορεί να παραβληθεί με ότι έκαμαν αι Αθήναι και ο Πειραιάς ύστερα από ένα εξάμηνο αν πάρουμε τις αναλογίες των πληθυσμών.
Η κατόπιν όμως περίθαλψη των τυχερών προσφύγων της Σύρου δεν παραβάλλεται με την περίθαλψη καμιάς Ελληνικής πόλεως.
Και καταλήγει: Δεν ξέρουμε εμείς οι πρόσφυγες τι μας επιφυλάσσει ακόμα η μοίρα, αλλ’ αν πρόκειται να αφήσουμε μια μέρα το φιλόξενο νησί, θα τ’ αφήσομε με τον ίδιο πόνο, που αφήσαμε την ωραία μας Σμύρνη και τα σπιτάκια μας».
Ας γυρίσουμε όμως στον αθλητισμό και να θυμίσουμε ότι εκτός από την προπολεμική περίοδο, οι κυκλαδίτικες ομάδες άργησαν να μπουν σε τοπικό πρωτάθλημα, αφού η ΕΠΣ Κυκλάδων συγκροτήθηκε το 1980.
Όπως αναφέρει ο σύλλογος στην ιστορία του: «Ο Προοδευτικός Σύνδεσμος Φιλάθλων «Ελλάς» Σύρου (ΠΣΦ Ελλάς) ιδρύθηκε το 1929 ως ποδοσφαιρικό σωματείο και το 1938 ως επίσημος σύλλογος από το Πρωτοδικείο με ιδρυτικό Δ.Σ. τους: Λεονταρίτη, Φλυτζάνη, Κορρέ, Ρουσουνέλλο, Μουχτόπουλο. Μεταπολεμικά πρωτοαναφέρεται στις 10 Ιουνίου 1946, όταν έφερε 2-2 (0-2) σε φιλικό αγώνα με τον Α.Ο. Κηφισιάς. Αγωνίστηκαν οι: Μπούμπουλης, Σικαρόπουλος, Συρίγος, Σκορδής, Μελάνης, Χαλκιάς, Μπαλτάς, Λιγνός, Ξαγοράρης, Βεντούρης, Ρούσσος. Το Σεπτέμβριο του 1946 φιλοξένησε τον ισχυρό Ηλυσιακό από τον οποίο ηττήθηκε με 1-5, αν και προηγήθηκε με γκολ του Τόπακα. Το Νοέμβριο του ίδιου έτους έγινε δεκτή ως επίσημο σωματείο από την ΕΠΟ χωρίς να ενταχθεί σε κάποια τοπική Ένωση, αν και αρχικά μαζί με τον Άρη Σύρου είχαν ζητήσει να ενταχθούν στην “Ένωση Αιγαίου”. Έτσι, η Ελλάς (και ο Άρης, ο οποίος όμως δεν επισημοποιήθηκε) βρέθηκε εκτός επίσημων ποδοσφαιρικών πρωταθλημάτων. Η μοναδική επίσημη διοργάνωση που μετείχε ήταν το Κύπελλο Ελλάδος.
Κατά τα άλλα έδινε μόνο φιλικά ματς, μόνη της ή με ενίσχυση ως “Μικτή Σύρου” με αντιπάλους διάφορες ομάδες του κέντρου που προσκαλούσε στο νησί, καθώς και με κλιμάκια της Εθνικής Ενόπλων. Επίσης, διοργάνωνε φιλικά τουρνουά, καλύπτοντας τα έξοδα φιλοξενίας των αντιπάλων. Επειδή δεν υπήρχε κοινόχρηστο γήπεδο, αναγκαζόταν να χρησιμοποιεί το γήπεδο της Στρατιωτικής Σχολής Εφέδρων, με αντίτιμο το 10% των εισπράξεων, γεγονός που καθιστούσε ασύμφορη την πρόσκληση συλλόγων και ανάγκασε τους διοικούντες να ζητήσουν το 1947 από το Υπουργείο Στρατιωτικών να τους παραχωρείται το γήπεδο δωρεάν. Ωστόσο, η κατάσταση αντί να βελτιωθεί χειροτέρευσε, μιας και κάποιες φορές δεν δινόταν καθόλου το γήπεδο, όπως στις 26 Οκτωβρίου 1949 όταν ματαιώθηκε ο επίσημος αγώνας Κυπέλλου Ελλάδος με τον Έσπερο Καλλιθέας, επειδή ο διοικητής δεν το επέτρεψε τη χρήση του γηπέδου. Για το θέμα υπάρχουν συνεχείς παραστάσεις διαμαρτυρίας και τα επόμενα χρόνια από τον αντιπρόσωπο του Π.Σ.Φ. “Ελλάς” στην ΕΠΟ, Κων. Τζίτζη.
Η Ελλάς Σύρου ήταν δημοφιλής ομάδα και εκτός Σύρου, όπως αποδεικνύει ένα δημοψήφισμα που διοργάνωσε το Σεπτέμβριο του 1949 η Αθλητική Ηχώ μεταξύ των αναγνωστών της, οι οποίοι ψήφισαν το επαρχιακό σωματείο που συμπαθούσαν. Η “Ελλάς” πήρε την 6η θέση με 311 ψήφους, πίσω από την Παναχαϊκή, τον Διαγόρα Ρόδου, την Α.Ε. Καβάλας και τις δυο ομάδες του Βόλου, Ολυμπιακό και Νίκη, αφήνοντας πίσω της γνωστούς συλλόγους, όπως: Παναιτωλικός, Απόλλων Καλαμάτας, ΟΦΗ, Εργοτέλης Ηρακλείου, Παναιγιάλειος κ.ά.
Την περίοδο 1946-1951 φιλοξένησε μεταξύ άλλων ομάδες του κέντρου και άλλων περιοχών με τα εξής αποτέλεσματα: Πανιώνιο (2-3), Ολυμπιακό Πειραιά (2-5), Παναθηναϊκό (0-2), Αθηναϊκό (1-0), Πανναυπλιακό (1-0), Χαλκηδών (2-0), Μικτή Χίου (4-2), Αργοναύτη Πειραιά (2-3), Α.Ε. Χαλανδρίου (0-3) κλπ. Την ίδια περίοδο στην ομάδα αγωνίστηκαν οι εξής παίκτες: Τζουβελέκης, Δάρρας, Αναργύρου, Βαμβακάρης, Βαμβακούσης, Γρυπάρης, Σκαρόπουλος, Λιγνός, Ζαρμπόνης, Χάλαρης, Χαλκιάς, Χλαμπάνης, Μπάρμης, Ξαγοράκης, Καλουδάς, Ζαμπλάκος, Αργουδέλης, Μαρκουίζος, Συρίγος Σ., Συρίγος Γ., Κουμούλας, Γαβριήλ, Γεραγάλας.
Πορεία στο Κύπελλο Ελλάδος
Η Ελλάς μετείχε μόνο στο Κύπελλο Ελλάδος από τη σεζόν 1947-48. Συνήθως αποκλειόταν από τον α΄ γύρο αλλά είχε την ευκαιρία να δώσει ένα επίσημο ματς με κάποια ισχυρή ομάδα του κέντρου, στο οποίο δινόταν πανηγυρικός τόνος. Οι πρώτες παρουσίες της στο θεσμό ήταν οι ακόλουθες.
Το 1947-48, στην πρώτη συμμετοχή της, φιλοξένησε τον ισχυρό Φωστήρα, στις 16 Νοεμβρίου 1947, από τον οποίο ηττήθηκε με 1-4 (ημίχρονο 1-2 με γκολ του Γαβριήλ]. Ο πρώτος επίσημος αγώνας της ομάδας διαφημίστηκε με ειδική προκήρυξη που εξέδωσε η διοίκηση του συλλόγου, στο οποίο καλούσε τους φιλάθλους να έρθουν στο γήπεδο:
“Συριανοί, ένα όνειρο πολλών ετών πραγματοποιείται την προσεχήν Κυριακήν 16 τρέχοντος και ώραν 3μ.μ. Η “Ελλάς” ως σωματείον ανήκον εις την ΕΠΟ αγωνίζεται δια το Κύπελλον Ελλάδος μετά της ισχυράς ομάδας του Φωστήρος Αθηνών, α΄ κατηγορίας. Δεν πρέπει να λείψη κανείς από αυτόν τον αγώνα. Ενισχύσατε δια της παρουσίας σας το ηθικόν της ομάδος μας εις τον ιστορικόν αυτόν αγώνα.”.
Το 1948-49 κληρώθηκε με τον Αστέρα Αθηνών, από τον οποίο συνετρίβη με 6-0 (4-0).
Το 1949-50 αποκλείστηκε χωρίς να αγωνιστεί. Είχε κληρωθεί με τον Έσπέρο Καλλιθέας και ο αγώνας ορίστηκε για τις 26 Οκτωβρίου 1949. Όμως, δεν δόθηκε το γήπεδο για τη διεξαγωγή του αγώνα και ο αγώνας ματαιώθηκε υπέρ του Εσπέρου.
Το 1950-51 κληρώθηκε με τον Αίαντα Σαλαμίνας. Ήταν η πρώτη φορά που πάλαιψε στα ίσα για την πρόκριση, χάνοντας 1-0 από γκολ που μπήκε στο 75΄. Οι Συριανοί υπέβαλαν ένσταση για τη διαιτησία, ισχυριζόμενοι πως ο διαιτητής σφύριξε τη λήξη δέκα λεπτά νωρίτερα.
Το 1951-52 κατάφερε για πρώτη φορά να προκριθεί στον επόμενο γύρο. Αρχικά, απέκλεισε τον Πανελευσινιακό με 1-0 (το γκολ στο 20΄ με πέναλτι) στη Σύρο και στη συνέχεια αντιμετώπισε στη Σαλαμίνα τον τοπικό Αίαντα, από τον οποίο ηττήθηκε με 5-1 (2-1).
Το 1952-53 αποκλείστηκε από τον συμπολίτη της Άρη Σύρου (1-2), ο οποίος μετείχε για πρώτη φορά στη διοργάνωση μετά την ένταξή του στην ΕΠΟ.
Το 1953-54 αποκλείστηκε πάλι από τον Άρη, με τον οποίο έκτοτε θα αγωνίζεται κάθε χρόνο στον α΄ γύρο, αφού ήταν η μοναδική άλλη επίσημη ομάδα στο νησί. Ηττήθηκε 2-3 στην παράταση, αν και προηγήθηκε 2-0 με τον Χατζηνιάν (10΄, 15΄).
Τα επόμενα χρόνια η Ελλάς πάντα υστερούσε του Άρη στον αγώνα κυπέλλου και σταδιακά επικράτησε φανατική ατμόσφαιρα μεταξύ των δύο αντιπάλων. Στο παιχνίδι για τη σεζόν 1958-59 τα πράγματα ξέφυγαν από τον έλεγχο, με αποτέλεσμα, ενώ η Ελλάς προηγείτο με 2-1, ο διαιτητής να διακόψει τον αγώνα στο 22΄ της παράτασης εις βάρος του Άρη, όταν του επιτέθηκε ο παίκτης του Άρη Γαλαίος. Ο παίκτης τιμωρήθηκε με αποκλεισμό ενός έτους, ενώ με ένα μήνα τιμωρήθηκαν οι Δούναβης (Άρη) και Ιωσηφίδης (Ελλάδος) που συνεπλάκησαν μεταξύ τους. Τελικά, μηδενίστηκε και η δε Ελλάς διότι εχρησιμοποίησε παίκτη χωρίς δελτίο.
Τέλος, το 1959-60 στον α΄ γύρο απέκλεισε τον Άρη με 4-0, και στη συνέχεια υποδέχτηκε στον Ατρόμητο Πειραιά αλλά δεν είναι γνωστό το σκορ.
Συγχώνευση με Άρη και επανίδρυση
Το 1968 η δικτατορία επέβαλε τη συγχώνευσή της με τον Άρη Σύρου, από την οποία δημιουργήθηκε ο Α.Ο. Σύρου. Το αντάλλαγμα ήταν η ένταξη του νέου συλλόγου στην Ε.Π.Σ. Πειραιώς, όπου ανέβηκε αμέσως τις κατηγορίες και έφτασε στη Β΄ Εθνική.
Μετά την πτώση της χούντας επανιδρύθηκε υπό τον τίτλο Αθλητικός Προοδευτικός Όμιλος «Ελλάς» (ΑΠΟ Ελλάς) και από το 1980 που συστάθηκε η Ε.Π.Σ. Κυκλάδων μετέχει στην Α΄ κατηγορία της ΕΠΣΚ έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο».
Έκτοτε ο σύλλογος έχει κερδίσει και πρωταθλήματα και κύπελλα Κυκλάδων, ενώ έχει αγωνιστεί στις εθνικές κατηγορίες την Δ’ Εθνική και τη Γ’ Εθνική.
Έχει κατακτήσει τέσσερις φορές το πρωτάθλημα και δυο φορές το κύπελλο Κυκλάδων. Το 1991 ως πρωταθλητής Κυκλάδων μετείχε για πρώτη φορά στη Δ΄ Εθνική».
Ο σύλλογος με σημαντική κοινωνική δράση «σκοράρει» και εκτός γηπέδου με εθελοντικές αιμοδοσίες, στήριξη της Στέγης Ανηλίκων, κλπ
Όπως όλα τα σωματεία της νησιωτικής Ελλάδας αντιμετωπίζει το πρόβλημα των μετακινήσεων τόσο στις επιπτώσεις που έχει στον οικονομικό τομέα, όσο και στην επιβάρυνση – καταπόνηση των πολύωρων μετακινήσεων. Με σημαντική δουλειά και στις υποδομές, ο σύλλογος άφησε πίσω του τα χρόνια των ξερών γηπέδων και του ρομαντισμού και σε πιο γερές οργανωτικές βάσεις συνεχίζει την ιστορική του διαδρομή, πλησιάζοντας στα πρώτα 100 του χρόνια.
Πηγή φωτο: αρχείο του συλλόγου
Έρευνα: Νάσος Μπράτσος
Σχετικά θέματα - Αθλητισμός και Κυκλάδες
Από το 1931 έως σήμερα «Ανδριακός Όμιλος Φιλάθλων» – Πλούσια ιστορία και προσφορά (Α’ μέρος)
Από το 1931 έως σήμερα «Ανδριακός Όμιλος Φιλάθλων» – Πλούσια ιστορία και προσφορά (Β’ μέρος)
Ποδόσφαιρο στη «νησί των ανέμων» – Η Μύκονος της δεκαετίας του 1930
Άνεμος αθλητικής δημιουργίας στην Κύθνο – Ο αντιδήμαρχος Γιώργος Ηλιού στο ert.gr
Όταν ο αθλητισμός συνεπάγεται τον πολιτισμό – Ο Παμμηλιακός Α.Σ. στο ert.gr
Περνώντας από 40 κύματα: Εντός έδρας αγώνες σε γήπεδο άλλου νησιού
