Έφυγε τη Μ. Εβδομάδα του 1942 για το προσφυγικό ταξίδι. Η πείνα και η κατοχή του νησιού από τους Ιταλούς, ήταν η «σταύρωση» που επιφύλαξαν οι δυνάμεις του φασισμού – ναζισμού σε χιλιάδες νησιώτες και το προσφυγικό ταξίδι ο «Γολγοθάς» τους.
Στις μέρες μας έμειναν οι πάντα πολύτιμες σαν ιστορική εμπειρία αναμνήσεις της, αλλά και οι συνταγές που έμαθε στην προσφυγιά και μαγειρεύει συχνά, όπως το «κοτόπουλο Αιθιοπίας», γιατί οι άνθρωποι δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα, αντίθετα έχουν να μοιραστούν, ακόμα και συνταγές μαγειρικής.
Ποιός είπε όμως ότι η μεταφορά γνώσης και εμπειριών περιορίζεται μόνο στην κουζίνα; Η Αργυρώ Σαφου – Κουτσούτη, έφερε και τη Γκαβάφα (gawafa) ένα δέντρο από την Αιθιοπία, που φύτεψε στον Άγιο Κήρυκο Ικαρίας και παραμένει ακόμα και σήμερα, «ενθύμιο προσφυγιάς». Το δέντρο και οι καρποί του δεν συγκίνησαν τους υπόλοιπους κατοίκους και δεν ενδιαφέρθηκε κανένας για τον πολλαπλασιασμό του. Με τις φτωχές μας γνώσεις στο πεδίο αυτό, θα λέγαμε ότι μοιάζει με το πιό γνωστό μας «Μάνγκο».
Η Αργυρώ Σαφού – Κουτσούτη, γεννηθείσα το 1935, έφυγε με τη μητέρα της Σοφία, την αδελφή της Ζαχαρούλα και τον αδελφό της Κώστα, που στη συνέχεια στρατεύτηκε στο στρατό ξηράς στη Μέση Ανατολή και «γεύτηκε» και αυτός μαζί με άλλους τα «σύρματα», τα στρατόπεδα αιχμαλωσίας στα οποία οι Εγγλέζοι έκλεισαν τους «στασιαστές», όπως ονόμαζαν απαξιωτικά τους ήρωες του Ελ Αλαμέιν. Όπως και άλλοι έτσι και ο Κώστας Σαφός, γνώρισε την περιφορά από «σύρμα» σε «σύρμα», με μεταφορές από τη Ράκα της Συρίας, έως τη Λιβύη.
Η συνομιλήτριά μας, θυμάται και μας διηγείται:
-Πότε φύγατε από την Ικαρία;
-Φύγαμε τη Μεγάλη Πέμπτη του 1942, μετά τη λειτουργία, νύχτα και κρυφά για να μην μας εντοπίσουν οι Ιταλοί. Ξεκινήσαμε η μητέρα μου και τρία παιδιά, μαζί μας ήρθε η θεία μου με ένα παιδί. Μπήκαμε σε βάρκα, ήταν και άλλοι και ξεκινήσαμε από το λιμανάκι του Άγιου Φωκά και ευτυχώς η θάλασσα ήταν καλή και δεν είχαμε προβλήματα.
-Τι θυμόσαστε από την Τουρκία;
-Όταν φτάσαμε στην Τουρκία, οι μεγάλοι ψάρεψαν ψάρια, τα ψήσαμε και φάγαμε, ενώ μετά θυμάμαι ότι ανεβήκαμε μία πολύ μεγάλη ανηφόρα, μέχρι που μας εντόπισαν τα καρακόλια. Ήθελαν να μας γυρίσουν πίσω και να μας ξαναβάλουν στη βάρκα, η οποία όμως είχε φύγει. Πήραν τον αδερφό μου και τους άντρες και τους έβαλαν σε μία άλλη βάρκα και πυροβολούσαν για να τους κάνουν να φύγουν. Έφυγαν αλλά τους ξεγέλασαν και δεν γύρισαν πίσω και πήγαν και βγήκαν στο Κουσάντασι.
Εμείς μείναμε ένα βράδυ στο σταθμό της χωροφυλακής και μετά μας πήγαν στον Τσεσμέ σε ένα θάλαμο με πολλές ψείρες, ακολούθως μας μεταφέρανε στα Λίσα μία πόλη κοντά στον Τσεσμέ, μας ξαναγύρισαν στον Τσεμέ και μας έβαλαν σε τσαντίρια. Εκεί με τη βοήθεια κάποιων Τουρκοκρητικών καταφέραμε και ξανασυναντήσαμε τον αδερφό μας που είχε βγει στο Κουσάντασι.
-Ακολούθως μας πήγαν με τρένο στη Συρία, εκεί διάλεξαν τον αδερφό μου για κατάταξη στο στρατό και εμάς μας πήγαν στις Πηγές του Μωυσέως, όπου μείναμε ένα εξάμηνο.
Από εκεί μας πήραν με ένα καράβι, το Καπτουράν και μας πήγαν στο Τζιμπουτί, όπου από την πολύ ζέστη πέθαναν πολλοί ηλικιωμένοι.
Ύστερα μας πήγαν στην Αιθιοπία, αρχικά στην πόλη Ντιριντάουα και μετά στην Αντισαμπέμπα. Εκεί το κλίμα ήταν καλό, ο Χαϊλέ Σελασιέ αγαπούσε τους Έλληνες και μας έβαλε σε ωραία σπίτια, ερχόταν κάθε 15 μέρες για επιθεώρηση, είχαμε καλές σχέσεις με τους ντόπιους και πήγαμε σχολείο, δημοτικό και γυμνάσιο.
Μάλιστα επειδή προϋπήρχαν Έλληνες, υπήρχε κανονικό και οργανωμένο γυμνάσιο.
Εκεί θυμαμαι ότι είδαμε τις «ακρίδες του Φαραώ», σκοτείνιασε ο ουρανός και έκλεισε το σχολείο και μετά είχε εξαφανιστεί οτιδήποτε πράσινο. Σχολείο στην Αιθοπία πήγε και η Ζαχαρούλα.
-Πότε έγινε ο γυρισμός;
-Στο γυρισμό μας πήγαν ένα εξάμηνο στο Ελ Σατ της Αιγύπτου, μέχρι να έρθει η σειρά μας για το πλοίο, που μας άφησε στη Χίο, το 1946 και από εκεί πήγαμε με καΐκια στην Ικαρία. Η διαμονή μας στην Αιθιοπία ήταν τέτοια που μπορούμε να πούμε ότι περάσαμε καλά στην προσφυγιά.
Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
Θυμίζουμε ότι όλες οι αναρτήσεις της έρευνας βρίσκονται συγκεντρωμένες στο τέλος της ανάρτησης με τίτλο: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr
Διαβάστε στο ert.gr στις 7πμ
25 Σεπτεμβρίου 2017: Ολοκλήρωση της έρευνας για τους Έλληνες πρόσφυγες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
