ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Ερευνητική αποστολή: Οι φάλαινες του Αιγαίου
Ολοκληρώθηκε στα τέλη Νοεμβρίου η φθινοπωρινή ερευνητική αποστολή από τη θαλάσσια ερευνητική ομάδα του Αρχιπελάγους (www.arcipelago.gr), για την καταγραφή των πληθυσμών των θαλάσσιων θηλαστικών στο ανατολικό Αιγαίο με τη συνεργασία εξειδικευμένων επιστημόνων από πανεπιστήμια του εξωτερικού. Αντικείμενο της έρευνας ήταν η φάλαινα Φυσητήρας (Physeter macrocephalus), είδος το οποίο για χιλιάδες χρόνια μεταναστεύει διαπλέοντας το Αιγαίο και κοσμεί διαρκώς με την παρουσία του τις ελληνικές θάλασσες (Δείτε το σχετικό video ΕΔΩ).
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τα σκάφη του Αρχιπελάγους “Νηρέας” και “Πηνελόπη”, καθώς και με σκάφος της περιοχής, που συμμετέχει κατά καιρούς εθελοντικά στις δράσεις του Αρχιπελάγους.
Οι περιοχές έρευνας ήταν το κεντρικό, βόρειο και ανατολικό Αιγαίο και πιο συγκεκριμένα η περιοχή από Αμοργό έως το πέρασμα μεταξύ Μυκόνου - Ικαρίας (δυτικά της Χίου), και το βαθύ θαλάσσιο φαράγγι στην περιοχή ανάμεσα στη Χίο και την Ικαρία. Κατά τη διάρκεια της αποστολής, όπου καλύφθηκαν περισσότερα από 2000 ναυτικά μίλια, καταγράφηκαν σε 49 προσεγγίσεις, 27 διαφορετικοί φυσητήρες. Καταγράφηκε ο αριθμός, το γένος, η ηλικιακή ομάδα και η μεταναστευτική συμπεριφορά των πληθυσμών. Επίσης έγινε φωτο-ταυτοποίηση, ακουστική καταγραφή και επεξεργασία των ήχων επικοινωνίας.
Η μελέτη αυτών των σπάνιων θαλάσσιων θηλαστικών είχε ανέκαθεν αντικειμενικές δυσκολίες, λόγω της ιδιαίτερης φυσιολογίας και συμπεριφοράς των φυσητήρων (πρόκειται για είδος που μεταναστεύει συνεχώς και περνά αρκετό χρόνο κάτω από το νερό και σε μεγάλα βάθη) και απαιτήθηκε η συνδυαστική και συγκροτημένη προσπάθεια από 3 σκάφη και μεγάλο αριθμό ερευνητών και εθελοντών επιστημόνων.
Τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν θα προστεθούν στη διαρκή έρευνα που υλοποιεί το Αρχιπέλαγος τα τελευταία 12 χρόνια στα θαλάσσια θηλαστικά σε διάφορες περιοχές των ελληνικών θαλασσών, με στόχο να προσφέρει μία όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα της κατάστασης των πληθυσμών αυτών των σπάνιων ειδών στις θάλασσές μας.
Οι φυσητήρες των ελληνικών θαλασσών, συνεχίζουν να αποτελούν στις μέρες μας ένα άγνωστο είδος για το ευρύ κοινό, γεγονός που φανερώνει την άγνοια που επικρατεί για αυτή τη μοναδική κλειστή θάλασσα και τη σπάνια πανίδα και χλωρίδα που φιλοξενεί. Αν και η διεθνής επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει ότι οι ελληνικές θάλασσες και κυρίως το Αιγαίο στηρίζουν τους σημαντικότερους εναπομείναντες πληθυσμούς θαλάσσιων θηλαστικών στη Μεσόγειο, η απουσία στοιχειωδών μέτρων διαχείρισης, σε συνδυασμό με το χαμηλό επίπεδο περιβαλλοντικής παιδείας, συνθέτουν ένα πολύ επικίνδυνο σκηνικό για την επιβίωση αυτής της τεράστιας φυσικής και ιστορικής κληρονομιάς.
Η ιδιαίτερα υψηλή κίνηση εμπορικών πλοίων χωρίς ουσιαστικό κεντρικό έλεγχο, η απουσία αποτελεσματικού πλάνου αντιμετώπισης πιθανού θαλάσσιου ατυχήματος και η αυξανόμενη ρύπανση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.
Απαιτείται η άμεση εφαρμογή ουσιαστικών και λειτουργικών μέτρων προστασίας των θαλασσών (όπως εφαρμόζονται στα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη του κόσμου) για να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί ένα πιθανώς ολέθριο θαλάσσιο ατύχημα.
Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι το μέλλον του Φυσητήρα και των άλλων σπάνιων ειδών στα ελληνικά θαλάσσια οικοσυστήματα διακυβεύεται καθημερινά και καθορίζεται τις τελευταίες δεκαετίες από καθαρά τυχαίους παράγοντες. Η επικίνδυνη και ανεύθυνη συμπεριφορά, σε συνδυασμό με την εκούσια μετατόπιση της περιβαλλοντικής ανησυχίας σε άλλα μήκη και πλάτη του πλανήτη, απειλούν καθημερινά το προσδόκιμο ζωής του ελληνικού θαλάσσιου πλούτου.
Η βιολογία του Φυσητήρα (Physeter macrocephalus)
Η φάλαινα φυσητήρας είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος είδος θαλάσσιου θηλαστικού που συναντάται τακτικά στις ελληνικές θάλασσες.
Οι αρσενικοί ξεπερνούν τα 18 μέτρα σε μήκος και τους 50 τόνους σε βάρος, ενώ οι θηλυκοί έχουν μέσο μήκος 12 μέτρα και βάρος 20 τόνους. Παρά το μεγάλο μέγεθός τους, δεν αποτελεί κανένα κίνδυνο για τον άνθρωπο.
Είναι είδος μεταναστευτικό και πελαγικό, και η διάρκεια ζωής τους ξεπερνά τα 70 έτη. Τα θηλυκά σχηματίζουν κοινωνικές ομάδες με τα νεότερα άτομα, ενώ τα αρσενικά ζουν μοναχικά.
Ο φυσητήρας χαρακτηρίζεται από την ικανότητα του να καταδύεται σε βάθη που ξεπερνούν τα 2000 μέτρα και η παραμονή του στον βυθό μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 1 ώρα. Αναδύεται στην επιφάνεια και παραμένει περίπου 10 λεπτά για να εξασφαλίσει τις απαραίτητες αναπνοές πριν την επόμενη κατάδυση.
Ξεχωρίζει για τον ιδιαίτερα εξελιγμένο εγκέφαλό του και για την σύνθετη ικανότητα επικοινωνίας και την πολύπλοκη κοινωνική συμπεριφορά του.
Τρέφεται κυρίως με μεσοπελαγικά κεφαλόποδα και βαθύβια ψάρια, είδη που δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί ο άνθρωπος. Έτσι η υπεραλίευση που έχουν δεχθεί τα τελευταία χρόνια οι ελληνικές θάλασσες, δεν επηρεάζει ιδιαίτερα τον Φυσητήρα. Οι κύριοι παράγοντες που απειλούν τους πληθυσμούς τους είναι η ρύπανση των θαλασσών, καθώς και οι προσκρούσεις με πλοία.
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Ερευνητική αποστολή: Οι φάλαινες του Αιγαίου
Ολοκληρώθηκε στα τέλη Νοεμβρίου η φθινοπωρινή ερευνητική αποστολή από τη θαλάσσια ερευνητική ομάδα του Αρχιπελάγους (www.arcipelago.gr), για την καταγραφή των πληθυσμών των θαλάσσιων θηλαστικών στο ανατολικό Αιγαίο με τη συνεργασία εξειδικευμένων επιστημόνων από πανεπιστήμια του εξωτερικού. Αντικείμενο της έρευνας ήταν η φάλαινα Φυσητήρας (Physeter macrocephalus), είδος το οποίο για χιλιάδες χρόνια μεταναστεύει διαπλέοντας το Αιγαίο και κοσμεί διαρκώς με την παρουσία του τις ελληνικές θάλασσες (Δείτε το σχετικό video ΕΔΩ).
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τα σκάφη του Αρχιπελάγους “Νηρέας” και “Πηνελόπη”, καθώς και με σκάφος της περιοχής, που συμμετέχει κατά καιρούς εθελοντικά στις δράσεις του Αρχιπελάγους. Οι περιοχές έρευνας ήταν το κεντρικό, βόρειο και ανατολικό Αιγαίο και πιο συγκεκριμένα η περιοχή από Αμοργό έως το πέρασμα μεταξύ Μυκόνου - Ικαρίας (δυτικά της Χίου), και το βαθύ θαλάσσιο φαράγγι στην περιοχή ανάμεσα στη Χίο και την Ικαρία. Κατά τη διάρκεια της αποστολής, όπου καλύφθηκαν περισσότερα από 2000 ναυτικά μίλια, καταγράφηκαν σε 49 προσεγγίσεις, 27 διαφορετικοί φυσητήρες. Καταγράφηκε ο αριθμός, το γένος, η ηλικιακή ομάδα και η μεταναστευτική συμπεριφορά των πληθυσμών. Επίσης έγινε φωτο-ταυτοποίηση, ακουστική καταγραφή και επεξεργασία των ήχων επικοινωνίας.
Η μελέτη αυτών των σπάνιων θαλάσσιων θηλαστικών είχε ανέκαθεν αντικειμενικές δυσκολίες, λόγω της ιδιαίτερης φυσιολογίας και συμπεριφοράς των φυσητήρων (πρόκειται για είδος που μεταναστεύει συνεχώς και περνά αρκετό χρόνο κάτω από το νερό και σε μεγάλα βάθη) και απαιτήθηκε η συνδυαστική και συγκροτημένη προσπάθεια από 3 σκάφη και μεγάλο αριθμό ερευνητών και εθελοντών επιστημόνων.
Τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν θα προστεθούν στη διαρκή έρευνα που υλοποιεί το Αρχιπέλαγος τα τελευταία 12 χρόνια στα θαλάσσια θηλαστικά σε διάφορες περιοχές των ελληνικών θαλασσών, με στόχο να προσφέρει μία όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα της κατάστασης των πληθυσμών αυτών των σπάνιων ειδών στις θάλασσές μας.
Οι φυσητήρες των ελληνικών θαλασσών, συνεχίζουν να αποτελούν στις μέρες μας ένα άγνωστο είδος για το ευρύ κοινό, γεγονός που φανερώνει την άγνοια που επικρατεί για αυτή τη μοναδική κλειστή θάλασσα και τη σπάνια πανίδα και χλωρίδα που φιλοξενεί. Αν και η διεθνής επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει ότι οι ελληνικές θάλασσες και κυρίως το Αιγαίο στηρίζουν τους σημαντικότερους εναπομείναντες πληθυσμούς θαλάσσιων θηλαστικών στη Μεσόγειο, η απουσία στοιχειωδών μέτρων διαχείρισης, σε συνδυασμό με το χαμηλό επίπεδο περιβαλλοντικής παιδείας, συνθέτουν ένα πολύ επικίνδυνο σκηνικό για την επιβίωση αυτής της τεράστιας φυσικής και ιστορικής κληρονομιάς.
Η ιδιαίτερα υψηλή κίνηση εμπορικών πλοίων χωρίς ουσιαστικό κεντρικό έλεγχο, η απουσία αποτελεσματικού πλάνου αντιμετώπισης πιθανού θαλάσσιου ατυχήματος και η αυξανόμενη ρύπανση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.
Απαιτείται η άμεση εφαρμογή ουσιαστικών και λειτουργικών μέτρων προστασίας των θαλασσών (όπως εφαρμόζονται στα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη του κόσμου) για να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί ένα πιθανώς ολέθριο θαλάσσιο ατύχημα.
Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι το μέλλον του Φυσητήρα και των άλλων σπάνιων ειδών στα ελληνικά θαλάσσια οικοσυστήματα διακυβεύεται καθημερινά και καθορίζεται τις τελευταίες δεκαετίες από καθαρά τυχαίους παράγοντες. Η επικίνδυνη και ανεύθυνη συμπεριφορά, σε συνδυασμό με την εκούσια μετατόπιση της περιβαλλοντικής ανησυχίας σε άλλα μήκη και πλάτη του πλανήτη, απειλούν καθημερινά το προσδόκιμο ζωής του ελληνικού θαλάσσιου πλούτου.
Η βιολογία του Φυσητήρα (Physeter macrocephalus)
Η φάλαινα φυσητήρας είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος είδος θαλάσσιου θηλαστικού που συναντάται τακτικά στις ελληνικές θάλασσες.
Οι αρσενικοί ξεπερνούν τα 18 μέτρα σε μήκος και τους 50 τόνους σε βάρος, ενώ οι θηλυκοί έχουν μέσο μήκος 12 μέτρα και βάρος 20 τόνους. Παρά το μεγάλο μέγεθός τους, δεν αποτελεί κανένα κίνδυνο για τον άνθρωπο.
Είναι είδος μεταναστευτικό και πελαγικό, και η διάρκεια ζωής τους ξεπερνά τα 70 έτη. Τα θηλυκά σχηματίζουν κοινωνικές ομάδες με τα νεότερα άτομα, ενώ τα αρσενικά ζουν μοναχικά.
Ο φυσητήρας χαρακτηρίζεται από την ικανότητα του να καταδύεται σε βάθη που ξεπερνούν τα 2000 μέτρα και η παραμονή του στον βυθό μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 1 ώρα. Αναδύεται στην επιφάνεια και παραμένει περίπου 10 λεπτά για να εξασφαλίσει τις απαραίτητες αναπνοές πριν την επόμενη κατάδυση.
Ξεχωρίζει για τον ιδιαίτερα εξελιγμένο εγκέφαλό του και για την σύνθετη ικανότητα επικοινωνίας και την πολύπλοκη κοινωνική συμπεριφορά του.
Τρέφεται κυρίως με μεσοπελαγικά κεφαλόποδα και βαθύβια ψάρια, είδη που δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί ο άνθρωπος. Έτσι η υπεραλίευση που έχουν δεχθεί τα τελευταία χρόνια οι ελληνικές θάλασσες, δεν επηρεάζει ιδιαίτερα τον Φυσητήρα. Οι κύριοι παράγοντες που απειλούν τους πληθυσμούς τους είναι η ρύπανση των θαλασσών, καθώς και οι προσκρούσεις με πλοία.
