Ικαριώτες Πρόσφυγες στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο Α μέρος

https://www.youtube.com/watch?v=C625SYZQJ9U

Κυριακή 29 Ιουνίου 2025

Προσφυγικά Πάτρας: Μία ιστορική αναδρομή από την εγκατάλειψη έως την ανάπλασή τους

 


...αναδημοσίευση από το www.ertnews.gr...


Aποτέλεσαν τη «δεύτερη πατρίδα» των Μικρασιατών προσφύγων που βρέθηκαν στην Πάτρα. Μιλάμε για τη συνοικία των «Προσφυγικών» που βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο μίας εκτεταμένης ανάπλασης από το Δήμο Πατρέων, διατηρώντας παράλληλα και τα ιστορικά της χαρακτηριστικά. Αποτελούσε άλλωστε χρόνιο αίτημα των κατοίκων της περιοχής. Εκείνα το πρώτα χρόνια του ξεριζωμού δημιουργήθηκαν έξι συνοικισμοί από την Πάτρα μέχρι το Ρίο. Η περιοχή «πληγώθηκε» από το πέρασμα του χρόνου και στα παλιά σπίτια βρήκαν κατάλυμα αρκετοί Ρομά και μετανάστες, όπως έχει συμβεί και σε πολλές περιοχές της χώρας με ανάλογα χαρακτηριστικά.




Οι εργασίες περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων, κατασκευή και ανακατασκευή δρόμων και πεζοδρομίων, δημιουργία υπόγειου δικτύου ηλεκτροφωτισμού, έργα πρασίνου, που περιλαμβάνουν απομάκρυνση των ξερών δέντρων και αντικατάστασή τους με νέα.
Οι παρεμβάσεις θα γίνουν με υλικά φιλικά στο περιβάλλον και συγχρόνως θα δοθεί η δυνατότητα πρόσβασης σε ΑμεΑ σε βασικά σημεία της συνοικίας, που έως σήμερα δεν υπάρχει.

Η ανάδειξη των ιστορικών στοιχείων της περιοχής, η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και των υποδομών, οδηγούν το Δήμο στην εκτίμηση ότι θα είναι κίνητρα για να μην φύγουν κάτοικοι από την περιοχή, ότι θα ανοίξει το πεδίο για αύξηση στην εμπορική κίνηση και την επισκεψιμότητα, με αποτέλεσμα τη διατήρηση αλλά και την αύξηση θέσεων εργασίας.
Ήδη στην περιοχή στο πλαίσιο της ανάπλασης των Προσφυγικών, έργο ύψους 10 εκ. ευρώ περίπου θα φυτευτούν συνολικά 1.700 δένδρα.





το σκαρίφημα με τις φυτεύσεις

Συνολικά στην πόλη είναι εξασφαλισμένα και θα φυτευτούν στο πλαίσιο από τα προγράμματα όλων των αναπλάσεων, αλλά και από ίδιους πόρους του Δήμου για αντικατάσταση ξεριζωμένων, ακατάλληλων και άρρωστων - νεκρών δένδρων περίπου 4 χιλ. δένδρα.

Στο πλαίσιο της ανάπλασης Προσφυγικών θα μετατραπεί η οδός Νίκου Πολυκράτη (δρομάκι μπροστά στο γήπεδο των Προσφυγικών που είχαν φτιάξει με προσωπική εργασία οι πρώτοι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή) σε πεζόδρομο, που εκτός από δένδρα ενώ θα φυτευτούν πολλοί ανθοφόροι θάμνοι και αρωματικά φυτά. Ήδη οι πρώτες εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη, από τις οποίες εξασφαλίσαμε και φωτογραφικό υλικό.



οδός Νίκου Πολυκράτη


Διαβάστε τις προτάσεις για τις ποικιλίες δένδρων και θάμνων-αρωματικών φυτών που αναφέρονται στα επισυναπτόμενα έγγραφα.

Θυμίζουμε ότι πριν την έναρξη της ανάπλασης και στα πλαίσια αφιερώματος στα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή είχαμε περιηγηθεί στην περιοχή και είχαμε παρουσιάσει αναλυτικό φωτορεπορτάζ από την κατάστασή της.

Ο Παμμικρασιατικός Σύνδεσμος

Για την περιοχή θυμίζουμε το ρόλο που έπαιξε (και συνεχίζει να παίζει λειτουργώντας και σήμερα) ο Παμμικρασιατικός Σύνδεσμος Πατρών και Περιχώρων που ιδρύθηκε το 1923, από τους πρώτους πρόσφυγες που ήρθαν στην Πάτρα μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Όπως αναφέρει στην ιστορία του: «Πρόχειρα, εγκαταστάθηκαν στον Καταυλισμό Καρανικολού. Οι συνθήκες ήταν άσχημες, αφού έλλειπαν και οι πιο στοιχειώδεις υλικές ανέσεις. Ενδεικτικά, εκατοντάδες βρίσκονταν στοιβαγμένοι, ακόμη και εσώρουχα άλλαζαν καλυπτόμενοι με σεντόνια. Οι ασθένειες, η κακή διατροφή και η θλίψη του ξεριζωμού είναι η καθημερινότητα.



τα γραφεία και η έκθεση υλικού στον Παμμικρασιατικό Σύνδεσμο


Ο Παμικρασιατικός έθεσε στόχο του τα συμφέροντα όλης της περιοχής, τη μορφωτική και πολιτιστική πρόοδο και τη βελτίωση των συνθηκών σε τομείς, όπως οι κοινωνικές παροχές, η υγεία, η παιδεία, η ψυχαγωγία κ.ά.
Ο Παμμικρασιατικός γίνεται από την ίδρυσή του και έπειτα η πρωτοπορία όλων των προσφύγων:
Μάχεται με υπομνήματα και παραστάσεις αρχίζουν να σχεδιάζονται τα πρώτα σπίτια. Έτσι, το 1926 αρχίζει η κατασκευή του Α’, Β’ και Γ’ προσφυγικού συνοικισμού και το 1928 στεγάζονται οι πιο πολλοί σε χτισμένα σπίτια που ήταν 16 έως 40 τετραγωνικά. Στα σπίτια αυτά ζούσαν 2 και 3 οικογένειες.
Φροντίζει για την ίδρυση τμήματος εύρεσης εργασίας ‘’δια τους ενταύθα και εν τη περιφέρεια πρόσφυγας’’.



Στην Πάτρα, στο Ρίο, και στον Απιδεώνα εγκαταστάθηκαν 7.500 πρόσφυγες και αρκετές χιλιάδες ακόμα στο Αίγιο. Οι πρόσφυγες που έφτασαν στη Πάτρα, κατάγονταν κυρίως από τη Σμύρνη, από τον Πόντο, από την Κύζικο, από τον Πάνορμο και από την Κωνσταντινούπολη. Κυνηγημένοι από τις πατρίδες τους δεν είχαν πάρει μαζί τους παρά μόνο ελάχιστα πράγματα, γεγονός που μαζί με τη κρατική αστοργία, οδήγησε στην οικονομική τους εξαθλίωση και στην εργασιακή τους εκμετάλλευση.

Σχετικές μαρτυρίες αναφέρουν πως πολλοί πρόσφυγες αναγκάζονταν να εργάζονται στα ξυλουργία και στα σταφιδεργοστάσια της Πάτρας από 12 έως 14 ώρες με ημερήσια αμοιβή μόλις 15 δραχμές και χωρίς καμιά ασφάλεια.
Οι προσφυγοπούλες δούλευαν με εξευτελιστικά μεροκάματα σε υφαντουργία –ενώ ορισμένες αναγκάζονταν να δουλεύουν επιπλέον στα σπίτια των εργοστασιαρχών ως υπηρέτριες εντελώς δωρεάν.

Η αξιοποίηση των προσφύγων ως φθηνό εργατικό δυναμικό, έφερε τον εκβιασμό των εργατών της πόλης. Οι εργοδότες μείωναν τις αμοιβές και τα δικαιώματά τους. Στο εργατικό κέντρο δημιουργήθηκαν δυο τάσεις.
Η μία ζητούσε την αποπομπή των προσφύγων υποστηρίζοντας πως ρίχνουν τα μεροκάματα και κουβαλάνε αρρώστιες.
Η άλλη που ήταν πλειοψηφούσα, ζητούσε τη παύση της εκμετάλλευσης τους, τις ίδιες αμοιβές και δικαιώματα. Με την πρόοδο του χρόνου, οι πρόσφυγες εργαζόμενοι, εντάχθηκαν στις γραμμές του εργατικού κινήματος, συμμετείχαν στους αγώνες ενάντια στην εκμετάλλευση δίνοντας ακόμα και την ζωή τους.





Στις δυσκολίες των πρώτων ετών προστίθεται και το γεγονός πως οι πρόσφυγες που είχαν χάσει τις περιουσίες τους στη Μ. Ασία, πήραν για αυτές ομολογίες προσφυγικού δανείου ασήμαντης αξίας. Επιπλέον σκόπελος στην ομαλή εγκατάσταση των προσφύγων αποτελούσε και η εχθρική στάση μιας μερίδας «εθνικοφρόνων γηγενών», πολιτικών παραγόντων και ένα τμήμα της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, παρότι οι πρόσφυγες έχτισαν τον ναό της Αγίας Φωτεινής, στη περιοχή των Προσφυγικών, προς ανάμνηση του ομώνυμου ναού της Σμύρνης (π.χ. οι καλόγεροι του Γεροκομείου βλ. Εφημερίδα «Νεολόγος» [φ.28/05/1925]) που τους περιφρονούσαν, τους στιγμάτιζαν ως «τουρκόσπορους», «τουρκική λαίλαπα» ακόμα και κλέφτες τους έλεγαν και απαιτούσαν το εξαγνισμό της χώρας από τη παρουσία τους.

Στις δυσκολίες των πρώτων ετών προστίθεται και το γεγονός πως οι πρόσφυγες που είχαν χάσει τις περιουσίες τους στη Μ. Ασία, πήραν για αυτές ομολογίες προσφυγικού δανείου ασήμαντης αξίας».

Η περιοχή δοκιμάστηκε στην κατοχική περίοδο με το «Μπλόκο των Προσφυγικών».




Στη σημερινή εποχή, εκτίμησή μας είναι, πως μετά την ολοκλήρωση της ανάπλασης που γίνεται στους χώρους ευθύνης του Δήμου Πατρέων, σημαντικό είναι να ακολουθήσουν ενέργειες και προγράμματα, αναβάθμισης των κατοικιών και των κτιρίων της περιοχής που είναι ιδιωτικές περιουσίες, ώστε να μην καταρρεύσουν όσα βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση και να εναρμονιστούν με τη συνολική εικόνα της περιοχής.

Έρευνα: Νάσος Μπράτσος

Σχετικά θέματα

Το ertnews.gr στα Προσφυγικά της Πάτρας πριν την ανάπλασή τους (φωτορεπορτάζ)

Συνεχής δράση από το 1923: Παμμικρασιατικός Σύνδεσμος Πατρών & Περιχώρων (φωτορεπορτάζ)

Το γήπεδο «Προσφυγικών» στην Πάτρα – Το έφτιαξαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες