Ο Αετός είναι το μοναδικό χωριό του Δήμου Τριφυλίας, που έχει χαρακτηριστεί Μαρτυρικό, λόγω της ολοσχερούς καταστροφής του από τους ναζί στις 11 Σεπτεμβρίου 1943.
Όπως και τα άλλα χωριά της περιοχής συμμετέχει σχεδόν με το σύνολο του πληθυσμού στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης.
Αρχικά με διάσπαρτες ομάδες, αργότερα με την ένταξή τους στο ΕΑΜ. Σημείο – κλειδί για να κατανοήσουμε τη ροή των γεγονότων, είναι η συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1943.
Ανταρτικά τμήματα επιχειρούν να αφοπλίσουν τους Ιταλούς που ήταν συγκεντρωμένοι σε Κυπαρισσία, Φιλιατρά, Γαργαλιάνους, Πύλο. Παράλληλα η συνθηκολόγηση της Ιταλίας δημιουργεί κύμα αισιοδοξίας στον πληθυσμό. Αντάρτες επισκέπτονται και τον Αετό. Ακολούθως μικρή ομάδα Γερμανών πηγαίνει στον Αετό για να ζητήσει τρόφιμα.
Σύμφωνα με αναλυτές της περιόδου, οι εμφανίσεις Γερμανών σε χωριά που μάθαιναν ότι τα είχαν επισκεφτεί Έλληνες αντάρτες, ήταν σκόπιμες, για να μην αφήσουν τον τοπικό πληθυσμό να αναθαρρήσει.
Οι αντάρτες τους αντιλαμβάνονται και οργανώνουν επίθεση εναντίον τους, με απολογισμό κανένα νεκρό για τους αντάρτες, τρεις νεκρούς για τους Γερμανούς, δύο τραυματίες και επτά αιχμαλώτους, ενώ δύο διέφυγαν.
Ακολούθησαν τα γερμανικά αντίποινα το Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου 1943 με τέσσερις γερμανικές πυροβολαρχίες να βομβαρδίζουν το χωριό και ένα σύνταγμα με συνοδεία οκτώ τεθωρακισμένων και με χρήση εμπρηστικής σκόνης να πυρπολεί ό,τι είχε γλιτώσει από τα κανόνια.
Αρκετοί κάτοικοι του χωριού είχαν διαφύγει στα βουνά, αλλά οι υπερήλικες που έμειναν αντιμετώπισαν την οργή των βαρβάρων και βρήκαν μαρτυρικό θάνατο από τους Γερμανούς ναζί.
Ακολούθως άρχισε το πλιάτσικο, η λεηλασία (γέμισαν εφτά φορτηγά με λάφυρα) και όσους αμάχους βρήκαν τους εκτέλεσαν. Καίνε σπίτια και καταστήματα, σχολεία. Πρόκειται για τακτική που η ναζιστική πλέμπα εφαρμόζει ακριβώς με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα χωριά που εγκληματεί. Εκτελέσεις, πλιάτσικο, κάψιμο.
Την αποφράδα 11η Σεπτεμβρίου σκοτώθηκαν οι κάτοικοι Αετού: 1) Θεόδωρος Καζάντζας του Κωνσταντίνου. 2) Μήτρος Ρέμπελος του Γρηγορίου. 3) Αλέξιος Γκότσης του Δημητρίου. Τον σκότωσαν μπρος στα μάτια της αδελφής του, που απ’ εκείνη τη στιγμή έχασε τη μνήμη της από το ισχυρό σοκ. Διάτρητος από σφαίρες βρέθηκε έξω από την ανατολική πόρτα του πατρικού του σπιτιού, που το έκαψαν. 4) Κωνσταντίνος Χαϊμανάς του Γεωργίου. Τον σκότωσαν κι αυτόν εν ψυχρώ.
Έκαψαν ζωντανούς τους:
1) Γεώργιο Γεωργιλά του Θεοδώρου, 2) τον τυφλό Κωνσταντίνο Γκότση του Πανάγου και 3) τον Γεώργιο Χαϊμανά του Ιωάννου. Σε γειτονικά χωριά εκτελέστηκαν οι:
Κατσιάρας Κωνσταντίνος, Πετρόπουλος Μήτσος, Δημητροπούλου Γιαννούλα και ο 20-χρονος Μανωλόπουλος Νικόλαος.
To ναζιστικό έγκλημα ακολούθησε η πενιχρή συνδρομή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού με ένα σακί αλεύρι, δέκα οκάδες όσπρια και μια οκά ζάχαρη, ενώ ο Άγγλος Ρήντ αρχηγός της Διασυμμαχικής Αποστολής έδωσε διαταγή και δόθηκαν από μία λίρα και ένα αλεξίπτωτο για κάθε δύο οικογένειες. Οι συνέπειες της καταστροφής αποτυπώθηκαν για χρόνια, με το χωριό να δυσκολεύεται να ορθοποδήσει και αρκετούς κατοίκους να κάνουν επιλογές άλλων τόπων για να συνεχίσουν τη ζωή τους.
Κάθε χρόνο ο Δήμος Τριφυλίας διοργανώνει μία σεμνή τελετή, στο όμορφο χωριό, για να τιμήσει τη μνήμη των θυμάτων και για να κρατήσει ζωντανό το διαχρονικό μήνυμα της θυσίας.
Επιμέλεια αφιερώματος: Νάσος Μπράτσος
