Μέσα σε ένα διήμερο η βοιωτική γη ποτίστηκε από το αίμα των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας που ακόμα και σήμερα, 76 χρόνια μετά, ο χρόνος δεν στάθηκε ικανός να σβήσει ή να απαλύνει τις μνήμες. Στην παγκόσμια ιστορία το έγκλημα στο Δίστομο είναι ιδιαίτερα γνωστό, δίπλα του όμως στον απόηχο του ολοκαυτώματος του Διστόμου, ακριβώς την επόμενη μέρα, έγινε και το ολοκαύτωμα στο Καλάμι Βοιωτίας.
Πρέπει να τονίσουμε ότι ακόμα και αν κάποιος δεν έχει μπορέσει να τις παρακολουθήσει, στο Δίστομο υπάρχει και λειτουργεί μουσείο θυμάτων του ναζισμού, το οποίο μπορεί να αποτελέσει τόπο επίσκεψης σε οποιαδήποτε άλλη ευκαιρία.
Το Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού βρίσκεται στην είσοδο της κωμόπολης του Διστόμου, απέναντι & διαγώνια από το Δημαρχείο με ομαλή και άνετη πρόσβαση. Διαμορφώθηκε το 2005, στο χώρο του παλιού Δημοτικού Σχολείου και ο μέσος όρος επισκέψεων ανά μήνα είναι τα 150 άτομα.
Στην είσοδο δεσπόζει η φωτογραφία της Διστομίτισας Μαρίας Παντίσκα (απεβίωσε στις 16/3/2009 σε ηλικία 84 ετών), διάσημης από τη δημοσίευσή της στο περιοδικό LIFE, αρ. τ. 10 στις 27-11-1944.
Ο συνολικός χώρος του, που ανέρχεται σε 200 περίπου τ.μ.χωρίζεται σε δύο επίπεδα. Στον πρώτο όροφο είναι αναρτημένες σε ειδική αίθουσα, οι φωτογραφίες όλων των θυμάτων, καθώς και ειδικός χώρος φωτογραφίας του οστεοφυλακίου, που βρίσκεται ατόφιο στο ειδικό Μαυσωλείο στο λόφο Κάναλες του Διστόμου. Στον προθάλαμο, υπάρχει ιστορικό υλικό εφημερίδων και περιοδικών εκδόσεων της εποχής με άρθρα φωτογραφίες και ντοκουμέντα.
Όπως αναφέρει ο Δήμος Διστόμου – Αράχωβας – Αντίκυρας, ο Διστομίτης Στάθης Σταθάς, με την ευκαιρία κυκλοφορίας τριπτύχου για τα πενηντάχρονα της σφαγής του Διστόμου, το 1994, έγραφε:
Τα νέα από το μέτωπο ήταν καλά.
Ξημέρωνε μια ακόμα μέρα εργασίας και ελπίδας. Η μέρα της λευτεριάς και της ειρήνης κοντοζύγωνε. Τέσσερις μέρες πριν, στις 6 Ιουνίου, οι σύμμαχοι είχαν αποβιβαστεί στη Νορμανδία. Οι Γερμανοί κατακτητές βλέποντας να φτάνει το τέλος της αυτοκρατορίας τους καταλαμβάνονται από αμόκ καταστροφής. Βγάζουν διαταγές γενοκτονίας.
«Ένας Γερμανός σκοτωμένος – πενήντα Έλληνες, δέκα Γερμανοί – ένα χωριό».
Ήθελαν να τρομοκρατήσουν τους κατοίκους ώστε να πάψουν να ενισχύουν τις οργανωμένες ανταρτικές ομάδες που δρούσαν στην περιοχή. Έτσι στα πλαίσια των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων εκείνο το φοβερό πρωινό μια φάλαγγα επτά αυτοκινήτων με Γερμανούς στρατιώτες (2ος λόχος του 2ου τάγματος του 7ου Συντάγματος της 1ης Μεραρχίας των Ες – Ες με έδρα την Λιβαδειά), ξεκίνησε από τη Λιβαδειά με κατεύθυνση προς το Δίστομο. Από αυτά τα δύο πρώτα που προπορεύονταν αρκετά, ήταν ελληνικά επιταγμένα, γεμάτα με Γερμανούς στρατιώτες ντυμένους μαυραγορίτες.
Αυτοί θα πρωτοκτυπούσαν τους αντάρτες που ανύποπτοι θα πλησίαζαν τα αυτοκίνητα και θα ενισχύονταν από τη δύναμη που θα ακολουθούσε.
Από τον Καρακόλιθο και μετά σκορπούν το θάνατο. Σκοτώνουν πέντε και συλλαμβάνουν σαν ομήρους δώδεκα αγρότες ενώ θέριζαν.»
Τα ιστορικά δρώμενα σύμφωνα με τις μέχρι τώρα διασταυρωμένες πληροφορίες έχουν ως εξής: Στη διασταύρωση Διστόμου – Αράχωβας συναντιούνται με άλλα 60 αυτοκίνητα γεμάτα Γερμανούς στρατιώτες που έρχονταν από την Άμφισσα με κατεύθυνση προς το Δίστομο.
Μπαίνουν στο Δίστομο αφού ανταλλάσσουν και διασταυρώνουν τις πληροφορίες τους. Οι κάτοικοι είναι ανυποψίαστοι. Βλέποντας όμως τους ομήρους ανησυχούν. Η φάλαγγα ήταν πρωτόφαντα μεγάλη. O επικεφαλής των Γερμανών, δε δέχεται τη συνάντηση που ζητούν ο Πρόεδρος της κοινότητας, Χαράλαμπος Κίνιας και ο παπάς τον χωριού Σωτήρης Ζήσης από τους οποίους και παλιότερα ζητούσε πληροφορίες για τις κινήσεις των ανταρτών στην περιοχή αλλά δεν μπορούσε να αποσπάσει πληροφορίες.
Στη συνέχεια τοποθετούνται στα υψώματα γύρω από το χωριό φυλάκια για τον έλεγχο και εκφοβισμό ενώ ανακοινώνουν ότι όποιος δεν κλειστεί στα σπίτι του και φύγει θα θεωρηθεί αντάρτης και θα εκτελείται επί τόπου.
Κατορθώνουν με διάφορους εκφοβισμούς και τους πράκτορές τους και συγκεντρώνουν πληροφορίες ότι στο κοντινό Στείρι κινούνται οι αντάρτες της περιοχής και ένα τμήμα της αυτοκινητοπομπής μαζί με τους «μαυραγορίτες» ξεκινά για το Στείρι. Λίγο πριν από το Στείρι πέφτουν σε ενέδρα των ανταρτών που στρατοπέδευαν στην περιοχή και ενημερώθηκαν για την έλευση των ναζιστικών δυνάμεων στην περιοχή.
Ακολουθεί μάχη και σκοτώνονται ο Έλληνας οδηγός του προπορευόμενου πολιτικού οχήματος και τραυματίζεται ο βαθμοφόρος Τεό. Μετά από σχετικά σύντομη μάχη με ακαθόριστες απώλειες εκατέρωθεν, η πομπή επιστρέφει στο Δίστομο και εκεί ο Τεό αποβιώνει. Έξαλλος ο επικεφαλής λοχαγός Λάουτενμπαχ, αναλαμβάνει την επιχείρηση αντιποίνων και σύσσωμη η δύναμη των Ναζιτικών δυνάμεων επιπίπτει επί των αμάχων κατοίκων του χωριού, εκτελώντας την διαταγή της πλήρους εξόντωσης.
Σφαγή
Κι εδώ αρχίζει η τραγωδία του Διστόμου.
Οι κάτοικοι, όσοι δεν κατάφεραν να διαφύγουν νωρίτερα από το Διάσκελο, τη μόνη αφύλακτη διάβαση, κλείνονται έντρομοι στα σπίτια τους.
Τους έρημους δρόμους του χωριου διατρέχουν εξαγριωμένοι στρατιώτες με εφ’ όπλου λόγχη.
Μπαίνουν στα σπίτια, σκοτώνουν, καίνε, σφάζουν ότι βρίσκουν στο διάβα τους. Γέροι, γριές, γυναίκες ακόμα και βρέφη λίγων ημερών πέρασαν από τον ίδιο τρομακτικό Γολγοθά. Γίδια, πρόβατα, άλογα, σκυλιά… ότι ζωντανό κινείται, εξολοθρεύεται.
«Απαίσιοι ακούγονται οι θρήνοι και οι οιμωγές αυτών που ξεψυχούν. Νέοι Ηρώδεις οι εκπολιτιστές του Χίτλερ μακελεύουν τα παιδάκια του Διστόμου».
Ο Στάθης Σταθάς συνεχίζει: «Στο Δίστομο έγιναν αυτά. Θα γίνονταν κι άλλα. Μα ήρθε η νύχτα και οι δολοφόνοι φοβήθηκαν και έφυγαν.
Τώρα στο χωριό απλώνεται η γαλήνη του Νεκροταφείου για πολλή ώρα. Μα σιγά – σιγά ξύπνησε το Δίστομο. Και τότε ακούστηκαν οι θρήνοι των παιδιών που έρημα κλαίγαν τους γονείς τους και οι γόοι των γερόντων.
Ακούγονταν ακόμη και κάποια παράξενα γέλια και τραγούδια αυτών που παρεφρόνησαν, μπροστά στη φρίκη που έζησαν.
Μέσα στη νύχτα μικρά παιδιά πήραν τους σκοτεινούς δρόμους προσπαθώντας να φτάσουν στα κοντινά χωριά. ‘Ενα καραβάνι παιδιών που γύρευε ένα ανθρώπινο χέρι για να σκουπίσει τα δάκρυα από τα μουτράκια τους και να δώσει απάντηση στο ερωτηματικό: Γιατί τους σκότωσαν;»
Από το βιβλίο του Γιάννη Μπασδέκη «ΔΙΣΤΟΜΟ», μεταφέρουμε εν συντομία τις κάτωθι πληροφορίες: «Οι βιαιότητες συνεχίστηκαν τις επόμενες ημέρες με ιδιαίτερη αγριότητα όπου οι Χιτλερικοί πλιατσικολόγησαν ότι είχε απομείνει όρθιο. Στις 26 Ιουνίου επανέρχονται με αποκορύφωμα τον ομαδικό βιασμό μιας 50χρονης τυφλής και πνευματικά ανάπηρης γυναίκας αφού την χτυπούν στο πρόσωπο με τον υποκόπανο σπάζοντάς της τα δόντια και αναίσθητη όπως είναι, ξεσπούν επάνω της, το βρώμικο σαρκικό πάθος τους».
Ο Στάθης Σταθάς συνεχίζει: «Αποτελεί κατάπτυστο γεγονός για τον πολιτισμό εκείνων που φιλοδόξησαν να κυβερνήσουν τον κόσμο και που κατέδειξε ότι ο μέχρι σήμερα πολιτισμός καμιά εν γένει επίδραση δεν είχε στις εγκληματικές ψυχές τους» (Νυρεμβέργη).
Μετά τον πόλεμο και την ήττα των Γερμανών, ο Διοικητής των Γερμανικών δυνάμεων που διέπραξαν το πανανθρώπινο έγκλημα του Διστόμου Χάνς Ζάμπελ συνελήφθη στο Παρίσι και εκδόθηκε από τις Γαλλικές αρχές στην Ελλάδα, ενώ όμως ήταν προφυλακισμένος και επρόκειτο να προσαχθεί σε δίκη ζητήθηκε απο την Κυβέρνηση της τότε Δ. Γερμανίας και εστάλη σ’ αυτή, όπου σύμφωνα με πληροφορίες παραμένει σήμερα ελεύθερος».
Το Καλάμι Βοιωτίας
Mία ημέρα μετά το Ολοκαύτωμα στο Δίστομο (10/6/1944), ακολούθησαν τα γεγονότα στο Καλάμι Βοιωτίας. Ήταν 11 Ιουνίου 1944 και οι ναζί σφαγείς του Διστόμου, αφού «το είχαν γλεντήσει» το βράδυ στη Λιβαδειά, αποφασίζουν να κάνουν μπλόκο κοντά στο χωριό Καλάμι και συγκεντρώνουν 26 άτομα.
Τους ξεχώρισαν άνδρες και γυναίκες και τους εκτέλεσαν. Μετά πέταξαν μέσα σε ένα σπίτι τα πτώματα και έβαλαν φωτιά για να τα απανθρακώσουν.
«Πιστοί» στις «συνήθειές» τους το έριξαν στο πλιάτσικο. Τίποτα δεν γλίτωσε, ζώα, ρούχα, σπαρτά, κότες, ακόμα και η αποθήκη του Ερυθρού Σταυρού λεηλατήθηκε. Οι άρπαγες τα φόρτωσαν σε φορτηγά και έφυγαν.
Το Καλάμι πλήρωσε με 26 ζωές, με δύο τραυματίες και με λεηλασία τουλάχιστον 20 σπιτιών, τη μανία των χιτλερικών αποβρασμάτων.
Oι ναζί εκτέλεσαν τους: Άκ. Σλατινόπουλο, Παναγιού Σλατινοπούλου, Ευαγγελία Σλατινοπούλου, Άπ. Σλατινόπουλο το και αβάπτιστο κοριτσάκι του Σλατινοπούλου, Σπυρ. Νάκο, Βάγια Νάκου, Αγγελική Νάκου, Άπ. Νάκο, Αννα Νάκου, Μόρφω Κυρίτση, Δήμητρα Κυρίτση και άλλους.
Όπως διαπιστώθηκε, στο Δίστομο και στο Καλάμι οι αξιωματικοί των ναζί ήταν: ο στρατιωτικός Διοικητής Λεβαδείας Ταγματάρχης των S.S. Stuzmau Afeohrer Rickert, ο Φρούραρχος Λεβαδείας Γερμανός υπολοχαγός των S.S. Ober Sturmpeyhrer Zabel, ο Γερμανός λοχαγός των S.S. Λεβαδείας Hauptstuzmpmfuhrer Copenfer, ο διοικητής της Γκεσταπό Λεβαδείας ανθυπολοχαγός Sekre Karl Kaze Paar, ο υποδιοικητής της G.F.P. Λεβαδείας επιλοχίας Rellwebel Willy Jannis και η διερμηνέας του Franlein Johanna.
Ένα λιτό μνημείο στην άκρη του δρόμου, κρατάει τη μνήμη ζωντανή.
Επιμέλεια αφιερώματος & φωτο από το Καλάμι: Νάσος Μπράτσος
