Σημαντικά εκθέματα και συστηματική προσπάθεια διάσωσης και μεταλαμπάδευσης της ιστορικής μνήμης στις επόμενες γενιές, είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης που έχει έδρα τη Λαμία. Για το θέμα αυτό μας μίλησε η ιστορικός Βασιλική Λάζου.
Όπως μας δήλωσε η κα. Λάζου: «Το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης (1940-1944) άνοιξε τις πύλες το 2013 στη Λαμία. Ιδρύθηκε με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Λαμιέων το 2009 και στεγάζεται στο Δημαρχείο Λαμίας επί της οδού Φλέμινγκ και Ερυθρού Σταυρού. Αποτέλεσμα της συνεργασίας του Δήμου Λαμιέων, της Εταιρίας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ) και του Σωματείου «Μουσείο – Ιστορικό Αρχείο Ρούμελης, 1940-1950» έχει ως κύριο στόχο τη διάσωση της Ιστορικής μνήμης της Κατοχής και της Αντίστασης και τη μετάδοση των αγωνιστικών μηνυμάτων της Αντίστασης στις νέες γενιές.
Στήριγμα του Μουσείου το «Σωματείο Μουσείο – Ιστορικό Αρχείο Ρούμελης 1940-1950». Το Σωματείο ιδρύθηκε το 2000 από αντιστασιακούς, καπετάνιους και αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, όπως ο Γιώργος Χουλιάρας (καπεάν Περικλής), ο Δημήτριος Δημητρίου (καπετάν Νικηφόρος), ο Θόδωρος Καλλινος (Αμάρμπεης), ο Γιώργος Αθανασίου, ο Κώστας Παλαιολόγου, και προσωπικότητες όπως ο Βαρδής Βαρδινογιάννης και η Βάσω Θανασέκου, επιστήμονες ιστορικούς, εκπαιδευτικούς και ανθρώπους με μεράκι για την Ιστορία της περιόδου. Κύριος στόχος του Σωματείου είναι η συγκέντρωση, η καταγραφή και διάσωση των ατομικών, οικογενειακών και συλλογικών αρχείων της Ρούμελης καθώς και προφορικών μαρτυριών της περιόδου 1940-1950 και η αξιοποίησή τους για ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Στο πλαίσιο αυτό το Σωματείο επιδιώκει συνεργασία με επιστημονικά ερευνητικά κέντρα και ιδρύματα».
-Ποια ήταν η αναγκαιότητα για την ίδρυση του Μουσείου;
-Η αναγκαιότητα ίδρυσης Μουσείου Εθνικής Αντίστασης στη Λαμία αναδείχθηκε μέσα από τον κομβικό ρόλο που διαδραμάτισε η ευρύτερη περιοχή ως κέντρο από όπου ξεκίνησε, αναπτύχθηκε και έδρασε το Αντάρτικο. Από τη Λαμία ξεκίνησε ο κομμουνιστής Θανάσης Κλάρας, ο κατοπινός Άρης Βελουχιώτης, για να εφαρμόσει την απόφαση για δημιουργία ένοπλου σώματος που θα πολεμούσε τους κατακτητές. Στην πόλη είχε ήδη συγκροτηθεί, ένα μήνα μετά τη γερμανική εισβολή, από παλαιούς κομμουνιστές, όπως ο Γιώργος Χουλιάρας και ο Γιώργης Γιαταγάνας, το Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας, η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στη Στερεά που το Σεπτέμβριο 1941 προσχώρησε στο ΕΑΜ. Οι αντάρτες συναντήθηκαν στην καλύβα του Στεφανή και στις αρχές Ιουνίου 1942 έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση στα χωριά της Ευρυτανίας.
Λίγους μήνες αργότερα το αντάρτικο τουφέκι ηχούσε σε κάθε βουνό και ορεινό χωριό της Ρούμελης. Από την άνοιξη του 1943 και μετά ο αντάρτικος στρατός, ο ΕΛΑΣ, ήταν σε θέση να πραγματοποιεί μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις και δολιοφθορές κατά των κατακτητών. Εκτεταμένες ορεινές περιοχές της Ρούμελης ελευθερώθηκαν και διοικήθηκαν από την Αντίσταση με θεσμούς της λαϊκής αυτοδιοικησης και της λαϊκής δικαιοσύνης. Με τη γερμανική υποχώρηση, τον Οκτώβριο 1944, το ΕΑΜ εγκατέστησε την εξουσία του στις απελευθερωμένες περιοχές της Ρούμελης. Μονάδες της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ παρέλασαν στην ελεύθερη Λαμία και το δοξασμένο τέκνο της πόλης, ο Άρης Βελουχιώτης, εκφώνησε στην κεντρική πλατεία τον ιστορικό λόγο του της Απελευθέρωσης.
-Ποιες είναι οι θεματικές που παρουσιάζονται στο Μουσείο;
-Η ιστορία αυτή του Πολέμου, της Κατοχής και της Αντίστασης παρουσιάζεται στο Μουσείο μέσα από τέσσερις ενότητες εκθεμάτων που φιλοξενούνται σε ισάριθμες αίθουσες σε χώρο 170 τ.μ. Τα εκθέματα παραχωρήθηκαν από την ΕΔΙΑ, το Πολεμικό Μουσείο Αθηνών και ιδιώτες. Ο κύριος όγκος των εκθεμάτων αποτελείται από φωτογραφίες που καλύπτουν την περίοδο του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, της Κατοχής, της Αντίστασης και της Απελευθέρωσης της Λαμίας και της ευρύτερης περιοχής. Εικόνες της βομβαρδισμένης φθιωτικής πρωτεύουσας τον Απρίλιο 1941, της γερμανικής εισβολής, της πείνας και των στερήσεων, των καταστροφών και των αντιποίνων ανασυνθέτουν την εμπειρία του πολέμου και της Κατοχής.
Ξεχωριστή αναφορά γίνεται μέσω ενός λεπτομερούς στην επιχείρηση «Harling” της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου, κορυφαία δράση της ενωμένης Αντίστασης με τη συνδρομή Βρετανών σαμποτέρ, στη δράση των γυναικών και τη ζωή στην Ελεύθερη Ελλάδα.
Ιδιαίτερο τμήμα αποτελούν οι χάρτες των στρατιωτικών επιχειρήσεων που αποτυπώνουν την ένοπλη δράση του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη καθώς και ο πίνακας με τα ονόματα των δεκάδων εκτελεσμένων από τους κατακτητές στη Λαμία.
Η τέχνη της Αντίστασης αλλά και η τέχνη για την Αντίσταση αντιπροσωπεύεται με εκθέματα που αφορούν το θέατρο και την καλλιτεχνική δημιουργία στην Κατοχή, με την αναπαράσταση του κουκλοθέατρου που παιζόταν για τα παιδιά στις απελευθερωμένες από τον ΕΛΑΣ περιοχές της ορεινής Ελλάδας και πίνακες Λαμιωτών ζωγράφων.
Τα υλικά τεκμήρια περιλαμβάνουν όπλα και πολεμοφόδια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, προσωπικά αντικείμενα αγωνιστών, πρωτότυπα έγγραφα (επιστολές, διαταγές, χάρτες). Ξεχωρίζουν το ξιφίδιο και η σφυρίχτρα του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ, Άρη Βελουχιώτη καθώς και η στολή του πρώτου αξιωματικού που εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ, του Δημήτρη Δημητρίου (καπετάν Νικηφόρου). Το Μουσείο εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες δωρεές και προσκτήσεις.
-Ποια είναι η ευρύτερη δράση του Μουσείου;
Φέτος για πρώτη φορά ο Δήμος Λαμιέων σε συνεργασία με το σωματείο «Μουσείο Ιστορικό Αρχείο Ρούμελης, 1940-1950», τα Γενικά Αρχεία του Κράτους – Αρχεία Ν. Φθιώτιδας, το ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας και το Σωματείο «Φίλοι των ΑΣΚΙ» διοργανώνουν εκδηλώσεις για την 74η επέτειο απελευθέρωσης της πόλης από τη ναζιστική κατοχή.Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν την Κυριακή 14 Οκτωβρίου στις 10.30 το πρωί με την πραγματοποίηση ιστορικού περιπάτου για τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, την Κατοχή – Αντίσταση και την Απελευθέρωση της Λαμίας.
Την ίδια ημέρα στις 12.30 εγκαινιάστηκε από το Δήμαρχο Λαμιέων κ. Νικόλαο Σταυρογιάννη η έκθεση φωτογραφίας και αρχειακού υλικού «Η Λαμία στον πόλεμο, 1940-1944» η οποία θα διαρκέσει έως τις 31 Οκτωβρίου.
Επιπλέον δράσεις αφορούν μουσική συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο Λαμίας στις 21 Οκτωβρίου με θέμα «Τα ρεμπέτικα της δεκαετίας του ΄40» και την παρουσίαση του τόμου πρακτικών του Συνεδρίου «Από την Απελευθέρωση στα Δεκεμβριανά.
Μία τομή στη σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας» που θα πραγματοποιηθεί στις 29 Οκτωβρίου σε συνεργασία με το Σωματείο «Εταιρεία Σύγχρονης Ιστορίας». Αναλυτικές πληροφορίες για τις εκδηλώσεις στον ιστοχώρο www.lamia.gr
Συνέντευξη & Επιμέλεια αφιερώματος: Νάσος Μπράτσος
Σχετικές ειδήσεις:
Εκδηλώσεις για τα 74 χρόνια από την απελευθέρωση της Λαμίας
Kαρούτες 1942: «Επιχείρηση Χάρλιγκ» – Η πρώτη ρίψη αλεξιπτωτιστών στην Ελλάδα
Το σαμποτάζ στο Γοργοπόταμο και η Πανελλαδική Ημέρα Εθνικής Αντίστασης (φωτο)
