...αναδημοσίευση από το www.ertnews.gr...
57 χρόνια μετά, τότε που λίγες ώρες μετά το πραξικόπημα της 21/4/1967 χιλιάδες συλληφθέντες στοιβάζονταν στο γήπεδο της ΑΕΚ, στον ιππόδρομο, στα κελιά αστυνομικών τμημάτων και στρατοπέδων και στις προβλήτες που τους περίμεναν τα πλοία για τα νησιά της εξορίας, θα θυμηθούμε και θα τιμήσουμε την ιστορική μνήμη.
Γυάρος
Συγκεκριμένα θα παρουσιαστεί το νέο βιβλίο «Εργατικές Ιστορίες» Β’ μέρος (ISBN: 978-618-87027-1-4, συγγραφέας ο δημοσιογράφος Νάσος Μπράτσος) που περιλαμβάνει αρκετές συνεντεύξεις συνδικαλιστών και δημοκρατικών πολιτών που αντιστάθηκαν στα σχέδια της εκτροπής, τόσο στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, αλλά και στα δίσεκτα χρόνια της δικτατορίας, ενώ στήριξαν την εξέγερση του Πολυτεχνείου, όσοι δεν ήταν στις εξορίες.
 |
| 1998 Εργατικές Ιστορίες το α' μέρος |
Οι συνεντευξιαζόμενοι περιγράφουν τις δυσκολίες στον εργασιακό στίβο, τις συνθήκες εργασίας και τους σκληρούς εργατικούς αγώνες των χρόνων τους, που ήταν σε περιόδους γεμάτες διώξεις, φυλακίσεις, απολύσεις, εξορίες, κλπ παράλληλα όμως και περίοδος γεμάτη συλλογικότητα και αλληλεγγύη, καθώς ολόκληρες πόλεις στήριζαν τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων σε βασικές παραγωγικές μονάδες που λειτουργούσαν στην περιοχή τους.
Ταυτόχρονα με τις μαρτυρίες τους δείχνουν πώς μέσα σε ζοφερές συνθήκες κατορθώνει να βρίσκει «χαραμάδες» η ελπίδα και να αναγεννάται το εργατικό κίνημα από τις στάχτες του.
Ιδιαίτερα αποκαλυπτικές είναι οι συνεντεύξεις που δείχνουν πώς μέσα στην περίοδο της δικτατορίας 1967-1974 επινοήθηκαν τρόποι αντίστασης στους πραξικοπηματίες, που σήμερα φαντάζουν «κινηματογραφικό» σενάριο ταινιών δράσης.
Αναφορά γίνεται και στους τόπους εξορίας όπου αρκετοί από τους συνεντευξιαζόμενους οδηγήθηκαν μετά το πραξικόπημα.
Τρία χρονικά ορόσημα «σημαδεύουν» το βιβλίο, το πραξικόπημα, η εξέγερση του Πολυτεχνείου και η πτώση της δικτατορίας, καθώς η πλειοψηφία των συνεντευξιαζόμενων είχε σημαντική δράση μέσα σε αυτά τα χρονικά πλαίσια.
Εκτός από το πεδίο των εργασιακών χώρων στις σελίδες του βιβλίου βρίσκουμε και την ανταρσία στο αντιτορπιλικό «Βέλος» που ήταν ηχηρό ράπισμα στους δικτάτορες.
Επίσης περιέχονται στοιχεία από τις εφημερίδες «Η ΑΥΓΗ» της προδικτατορικής περιόδου, «Ελεύθερη Ελλάδα» (παράνομος Τύπος επί δικτατορίας), «Ελεύθερα Συνδικάτα» της προδικτατορικής περιόδου.
Η βιβλιοπαρουσίαση θα γίνει τη Δευτέρα 22 Απριλίου 2024 στις 6.30μμ στη Locomotiva βιβλίο cafe bar -cooperativa (οδός Μπόταση 7, πλησίον πλατείας Κάνιγγος).
Στο πάνελ θα βρεθούν ο εκπρόσωπος των εκδόσεων Μαρξιστική Φωνή δικηγόρος Παναγιώτης Κολοβός, η συνταξιούχος δημοσιογράφος του εργατικού ρεπορτάζ της ΕΡΤ, Άννα Κωνσταντακάκη, ο συγγραφέας του βιβλίου Νάσος Μπράτσος, ενώ χαιρετισμό θα κάνει εκπρόσωπος του Συνδέσμου Εξορισθέντων και Φυλακισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974.
Aναδημοσιεύουμε από την ύλη του βιβλίου μία συνέντευξη.
Κώστας Ζαχαράκης
-εργαζόμενος στα τρόλεϊ επί δικτατορίας
-γενικός γραμματέας της ένωσης εργαζομένων ΗΛΠΑΠ, που το 1973 ανέτρεψε σε συνθήκες δικτατορίας την φιλοχουντική διοίκηση του σωματείου και προχώρησε σε νικηφόρα απεργιακή κινητοποίηση
Ερ-Κύριε Ζαχαράκη τα χρόνια πριν τη δικτατορία, υπήρχε μεγάλη δραστηριότητα στο συνδικαλιστικό κίνημα με τα 115 συνεργαζόμενα σωματεία, τη μαζικοποίηση εργατικών αγώνων, κλπ
Στο χώρο των τρόλεϊ τι υπήρχε;
Απ-Υπήρχε μεγάλη δραστηριότητα με πρόεδρο τον Κώστα τον Χαραμή, ο οποίος συμμετείχε και στα 115 σωματεία και είχαν γίνει μεγάλες απεργίες, μαζί με τα λεωφορεία. Το σωματείο εργαζομένων στα τρόλεϊ, ήταν ενιαίο.
Ερ-Τι συνέβη στο χώρο από το πραξικόπημα του 1967 και μετά;
Απ-Σφράγισε τα γραφεία του σωματείου η ασφάλεια και εξορίστηκαν τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου, τους έδιωξαν από τη δουλειά.
Δεν είχαμε αλλαγές εργασιακές, ούτε μισθούς κόψανε, ούτε ωράριο χαλάσανε, αλλά έφτιαξαν τέσσερα σωματεία στο χώρο για να κάνουν πράξη το διαίρει και βασίλευε. Και τα τέσσερα έγραφαν μέλη οδηγούς και εισπράκτορες, δεν υπήρχε διαχωρισμός ειδικοτήτων. Το 1970 εξαγοράσθηκε η εταιρεία (λεγόταν ΗΕΜ) από το δημόσιο και το 1971 κάναμε την «ένωση εργαζομένων ΗΛΠΑΠ». Από εκεί και ύστερα αρχίσαμε να δραστηριοποιούμαστε και να συνειδητοποιούμε τους συναδέλφους ότι πρέπει να διεκδικήσουμε.
Ερ-Ας μείνουμε λίγο στα σωματεία που έφτιαξε η δικτατορία.
Απ-Είχαν παρτίδες με την ασφάλεια, δεν είχαν καμία δραστηριότητα υπέρ των εργαζομένων, απλά ονομάζονταν σωματεία. Έβγαζαν ανακοινώσεις ότι στήριζαν την «εθνική κυβέρνηση» δηλαδή τη χούντα.
Ερ- Ήρθατε στη δουλειά το 1968. Πώς μέσα σε συνθήκες παρανομίας αρχίσατε να λειτουργείτε μαζί με άλλους εργαζόμενους;
Απ- Αρχικά ήμασταν σε απόσταση από τα χουντικά σωματεία, αλλά όταν έγινε η «ένωση εργαζομένων ΗΛΠΑΠ», μπήκαμε ενεργά. Ήμασταν αρχικά 15 νέοι συνάδελφοι. Πρέπει να πούμε ότι και μέσα στους χουντικούς συναδέλφους, υπήρχαν διαβαθμίσεις. Παράδειγμα, είχαν μπει στη δουλειά, παλιοί πολεμιστές του Ρίμινι, με ένα νόμο τον 751 που κατά κάποιο τρόπο τους κατοχύρωνε τη μονιμότητα σαν παλαιών πολεμιστών. Αρκετοί από αυτούς έβλεπαν τα αδιέξοδα της χούντας και την έβριζαν ανοιχτά.
Ερ-Πώς φτάσατε από τα χουντικά σωματεία στην «ένωση εργαζομένων ΗΛΠΑΠ»;
Απ-Για ένα χρόνο γινόταν συζητήσεις και με πολύ κόπο καταφέραμε να φτιάξουμε την «ένωση εργαζομένων ΗΛΠΑΠ»., επειδή το ήθελε ο κόσμος και όχι οι πρόεδροι των τεσσάρων σωματείων, που είχαν ευεργετήματα.
Στον ΗΛΠΑΠ ήταν πρόεδρος – διορισμένος από τη χούντα – ένας συνταγματάρχης Γιανακόπουλος, που έλεγε χαρακτηριστικά, ότι ούτε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, να ήσαστε, κάντε ένα σωματείο και ελάτε να συζητήσουμε.
Βέβαια μόλις κάναμε την «ένωση εργαζομένων ΗΛΠΑΠ». Αρχίσαμε να διεκδικούμε. Μας χρωστούσαν κάτι λεφτά, είχαμε πάει σε δικαστήρια, κλπ Η ασφάλεια μας καλούσε κάθε μέρα από τις πέντε το απόγευμα, μέχρι τις δέκα το βράδυ στη Μεσογείων. Αρμόδιος για το συνδικαλιστικό ήταν ο Μπάμπαλης.
Εκεί μας έκαναν νουθεσίες να είμαστε ήσυχα παιδιά, καλοί οικογενειάρχες, πού θα πάτε, θα σας εκτοπίσουμε, κλπ
Αυτοί έκαναν τη δουλειά τους αλλά και εμείς κάναμε τη δικιά μας.
Ερ- Η απόφαση για την ίδρυση της «ένωση εργαζομένων ΗΛΠΑΠ», προήλθε από γενική συνέλευση εργαζομένων;
Απ- Όχι. Αρχικά την απόφαση την πήραν τα προεδρεία των προηγουμένων σωματείων στα γραφεία τους, που ήταν στο εργατικό κέντρο στην οδό Αγησιλάου 44. Εκεί πηγαίναμε και συνεδριάζαμε, αργότερα κάναμε την πρώτη συνέλευση στη λεγόμενη αίθουσα παντοπωλών, στην οδό Αγαθουπόλεως αν θυμάμαι καλά.
Στη διοίκηση της Ένωσης ήμασταν τέσσερις νέοι (Χρήστος Αναστασόπουλος 29 ετών, Κώστας Ζαχαράκης 30 ετών, Θ. Κάτρης και Γ. Παρίσης) και επτά παλιοί σύμβουλοι, οι οποίοι έπαιρναν εντολές από την Ασφάλεια. Άλλα μας έλεγαν τη μια μέρα και άλλα την άλλη. Ξανακάναμε εκλογές το 1972 κάτω από πίεση των εργατών, γιατί δεν προχώραγαν τα αιτήματά μας και ο κόσμος γκρίνιαζε.
Τον Ιούλιο του 1973, τις μέρες πριν την απεργία – στάση εργασίας που σχεδιάζαμε για τις 23 Ιουλίου, η εργοδοσία για να δημιουργήσει πλήγμα και να μην γίνει η απεργία, έδωσε 2.000 δρχ στον κάθε εργαζόμενο «έναντι προβλεπομένης αυξήσεως», μέτρο που άφησε ασυγκίνητους τους εργάτες και σχολιάστηκε με χιούμορ του τύπου «πάρτε τα παιδιά, ο καλός μας εργοδότης μας τα δίνει για να προσφέρει ενίσχυση κατά τις μέρες της απεργίας μας». Όμως το Δ.Σ. υπαναχώρησε και ανέστειλε την κινητοποίηση. Η αγανάκτηση των εργαζομένων οδήγησε σε αναδιάρθρωση του Δ.Σ. καθώς ο τότε πρόεδρος και ο τότε αναπληρωτής γραμματέας, είχαν επισκεφτεί τον εργοδότη και είχαν έρθει σε συμφωνία μαζί του χωρίς να έχουν ενημερώσει το υπόλοιπο Δ.Σ.
Τότε πήραν 6 έδρες οι παλιοί και πέντε εμείς και με το που βάλαμε το θέμα να γίνει απεργία, κάτι που αυτοί δεν ήθελαν, παραιτήθηκε ο πρόεδρος και εμείς φέραμε τον αναπληρωτή του και πήραμε την πλειοψηφία με εφτά έναντι τεσσάρων εδρών.
ο χώρος του παλιού στρατοπέδου Παπαδογιωργή στα Καμίνια ήταν χώρος βασανιστηρίων από την ΕΣΑ
Πρόεδρος έγινε ο Χρήστος ο Ασημακόπουλος και εγώ γενικός γραμματέας και πήγαμε στην απεργία το 1973.
Ερ-Υπήρχαν κάποια χαρακτηριστικά περιστατικά στη ζωή του σωματείου;
Απ-Κάθε πρωί οι εργαζόμενοι ήθελαν ενημέρωση για το τι κάνουμε και μας έβαζαν στη σκάλα για να μιλήσουμε. Κύριο θέμα ήταν το οικονομικό γιατί ήταν παγωμένοι οι μισθοί.
Ένας συνάδελφος μας ο Γκιάλπης (δεν ζει πια) παίρνει εντολή, όταν σχόλαγε από την Ομόνοια, να πάει τον κόσμο στα Πατήσια, γιατί δεν είχαν οδηγό να τον αλλάξει. Αρνήθηκε γιατί είχε σχολάσει και στην Αγγελοπούλου βάζει ταμπέλα «αμαξοστάσιο» και τους έφερε στο αμαξοστάσιο.
Εκεί υπήρχε ένας στρατιωτικός που του είπε ότι θα διατάξει να τους πάει στο τέρμα και αυτός του απάντησε ότι δεν παίρνει διαταγές από κανέναν, παρά μόνο από τον ΗΛΠΑΠ που ανήκει.
Έτσι έβαλαν άλλο οδηγό, που πήρε τους 25 επιβάτες και τους πήγε στα Πατήσια. Αυτό έγινε στις αρχές του 1973. Απολύθηκε και ύστερα από δικαστικές διαμάχες ξαναγύρισε.
Ερ- Τι ρόλο έπαιξε η δικαίωσή του στο ηθικό των εργαζομένων;
Απ-Μεγάλο ρόλο, όλοι το πήραν πάνω τους, ήταν μια δικαίωση. Είπαμε ότι μας χρωστάγανε λεφτά από υπερωρίες, ήταν από ένα με ενάμιση χιλιάρικο (δραχμές) στον καθένα και με το πρόσχημα αυτό, ξεκινήσαμε και φτάσαμε στην απεργία.
Είχαμε προκηρύξει κατά καιρούς στάσεις εργασίας και μεσολαβούσαν διαπραγματεύσεις, από τις οποίες παίρναμε τις υπερωρίες.
Την απεργία την κάναμε στις 27 Αυγούστου 1973 (ήταν στάση εργασίας). Από το προηγούμενο βράδυ, μας έπιασε η ασφάλεια σε ένα ραντεβού που είχαμε στα Εξάρχεια για να συζητήσουμε θέματα της κινητοποίησης.
Ήμασταν τέσσερα άτομα και μας συνέλαβαν 20 ασφαλίτες. Αφήσανε τελικά τους δύο και κράτησαν εμένα και τον πρόεδρο. Στην ασφάλεια ήταν ο Μπάμπαλης, που μας χτύπησε κιόλας, αλλά δεν κάναμε πίσω.
Το πρωί στις πέντε, που πήγαμε στην πλατεία Αττικής, μας περίμεναν πάνω από 100 απεργοί. Τους είπαμε τι έγινε και ότι πρέπει να μην φοβηθούμε και να κάνουμε την απεργία, όπως και έγινε. Έγινε και διαπραγμάτευση με τους χουντικούς υπουργούς και κερδίσαμε τις αυξήσεις.
Ερ- Είχατε επαφές με αντίστοιχες κινήσεις εργαζομένων από άλλους χώρους;
Απ-Όχι γιατί είχαμε την ασφάλεια συνέχεια από δίπλα. Είχαμε δύο ασφαλίτες που παρακολουθούσαν σε μόνιμη βάση, από συνελεύσεις, μέχρι τα πάντα. Οι εργαζόμενοι όχι μόνο δεν τους φοβότανε, αλλά νευρίαζαν και το έπαιρναν ανάποδα. Έβλεπαν το Λεωνίδα – έτσι έλεγαν τον ένα ασφαλίτη – και έλεγαν, τι δουλειά έχει αυτός εδώ πέρα.
Ερ- Τα τρόλεϊ πέρναγαν μπροστά από το Πολυτεχνείο τις μέρες της εξέγερσης. Τι θυμάστε από τότε;
Απ-Με τον πρόεδρο είχαμε πάει και είχαμε δώσει οικονομική ενίσχυση, από έρανο μεταξύ των εργαζομένων, γιατί το ταμείο του σωματείου δεν ήταν εύρωστο. Νομίζω ότι είχαμε μαζέψει 15.000 δραχμές.
Ερ-Με την πτώση της δικτατορίας, πόσο βοήθησε το σωματείο η εμπειρία που είχε αποκτήσει από τη λειτουργία του σε δύσκολες συνθήκες;
Απ-Πάρα πολύ γιατί ήξεραν ότι είμαστε δυνατός κλάδος και από 130 τρόλεϊ που είχαμε, με μια παραγγελία στη Ρωσία, τα κάναμε 400 και μπήκε νέος κόσμος στη δουλειά και μαζικοποιήθηκε και το σωματείο.
Κάναμε συχνά απεργίες (πχ επί υπουργίας Γεωργίου Βογιατζή, που ήθελε να φέρει δικό του γενικό διευθυντή και δεν του πέρασε).
Παίρναμε πάντα αυξήσεις. Αν η κυβέρνηση έλεγε 10%, εμείς παίρναμε 15%.
Ερ-Κάποιες σημαντικές κινητοποιήσεις τον πρώτο καιρό της μεταπολίτευσης;
Απ-Μαζί με τα λεωφορεία και ειδικότερα το 1975 – 1976 για το νόμο 330.
Ερ-Τι μήνυμα στέλνετε στις επόμενες γενιές, ύστερα από όλα αυτά;
Απ-Ο εργαζόμενος να είναι πάντα κοντά στο σωματείο. Βέβαια μπορεί κανείς να δει και θετικά και αρνητικά παραδείγματα. Πάντα πρέπει όμως να αξιοποιούμε τα θετικά παραδείγματα και να επιδιώκουμε τη συμμετοχή και την μαχητικότητα μέσα από τα σωματεία.
Σχετικά θέματα
Επίσκεψη μνήμης στο ΕΑΤ-ΕΣΑ (φωτορεπορτάζ)
Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου και η δικτατορία του 1967 – 1974
Παναγιώτης Χατζηπέρος: Αγώνας για διάσωση του «Βέλους» πλοίου – συμβόλου του αντιδικτατορικού αγώνα
Το κολαστήριο της ΕΣΑ στον Πειραιά αναδεικνύεται σε χώρο ιστορικής μνήμης (φωτορεπορτάζ)
21η Απριλίου 1963: Ο Γρηγόρης Λαμπράκης και η απαγορευμένη πορεία ειρήνης
