...αναδημοσίευση από το www.ertnews.gr...
Μέρες μνήμης που η συνήθης καλοκαιρινή ραστώνη δεν επιτρέπει στο έπακρο την αξιοποίησή τους, είναι το θέμα που θα επικεντρωθούμε. Θα επιχειρήσουμε μα βάση παλαιότερα αφιερώματά μας να υπενθυμίσουμε «συγκεντρωτικά» το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου των κατοχικών χρόνων 1943 και 1944.
Το Μπλόκο του Βύρωνα στις 7 Αυγούστου 1944
Οι κατοχικές δυνάμεις συγκέντρωσαν 1.000 άνδρες στην πλατεία του Βύρωνα, εκ των οποίων αρκετοί στάλθηκαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, ενώ 10 μέλη του ΕΑΜ που υποδείχτηκαν από κουκουλοφόρους εκτελέστηκαν. Μαζί τους εκτελέστηκε και ο ΕΠΟΝίτης Παναγιώτης Κασιμάτης. Ο 20χρονος επιχείρησε να γλιτώσει τους άλλους λέγοντας ότι αυτός είχε σκοτώσει ένα Γερμανό αξιωματικό στις ένοπλες συμπλοκές που είχαν προηγηθεί με τον ΕΛΑΣ.
Οι 11 εκτελέστηκαν επί της οδού Χρυσοστόμου Σμύρνης, στη γωνία του παιδικού σταθμού “Μοργκεντάου”. Σήμερα υπάρχει μία μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματά τους, ενώ σε μικρή απόσταση υπάρχει το Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης.
Τα ματωμένα μπλόκα της 9ης Αυγούστου
Η 9η Αυγούστου ήταν μία από τις πλέον αποφράδες ημέρες του 1944 αφού σε πολλά σημεία της χώρας έγιναν μπλόκα.
Στην Αθήνα από τις πρωινές ώρες της 9ης Αυγούστου του 1944, Γερμανοί στρατιώτες κυκλώνουν τους συνοικισμούς Δουργουτίου (ο σημερινός Νέος Κόσμος), Κατσιπόδι (η σημερινή Δάφνη) και Φάρου (στην περιοχή της Νέας Σμύρνης).
Οι κατακτητές κάλεσαν τους άνδρες έως 60 ετών να συγκεντρωθούν. Tα σημεία στα οποία γινόταν η συγκέντρωση των ομήρων, που υπολογίζεται ότι έφτασαν τους 1.200, ήταν στην πλατεία του Φάρου, έξω από την αρμένικη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και έξω από το εργοστάσιο του Καίσαρη στη Λεωφόρο Συγγρού. Στο πλευρό των Γερμανών ήταν και Έλληνες συνεργάτες τους από τα τάγματα ασφαλείας. Εκεί εκτελέστηκαν 120 όμηροι, ενώ 600 μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα της Γερμανίας, μία βδομάδα μετά στις 16 Αυγούστου. Εκτός από τις ομαδικές εκτελέσεις, όποιoν έβρισκαν οι Γερμανοί και οι προδότες που τους βοηθούσαν, να κρύβεται, συνήθως τον εκτελούσαν επιτόπου.
Στο Φάρο εκτελέστηκαν 114 και πρέπει να πούμε ότι αν και βασανίστηκαν για να καταδώσουν τους συμμετέχοντες σε αντιστασιακές οργανώσεις, δεν μίλησαν. Εδώ ο εφιάλτης ήταν ο ταγματασφαλίτης ανθυπασπιστής Γεώργιος Ζαχαρόπουλος, που έκανε το κουμάντο και έδινε τις διαταγές για εκτελέσεις. Όπως έλεγαν τότε τους ρουφιάνους των Γερμανών, ήταν οι «τσουβαλάδες», αυτοί που δηλαδή κάλυπταν το πρόσωπό τους με ένα τσουβαλάκι, όπου είχε δύο ανοίγματα για τα μάτια και οι «μασκοφόροι», που φόραγαν αντιασφυξιογόνες μάσκες, με στόχο βέβαια να μην γίνει αντιληπτή η ταυτότητά τους.
Μία από τις συνέπειες του θανάτου Γερμανού αξιωματικού στο εργοστάσιο ΦΙΞ, ήταν να εκτελεστούν μερικά παιδάκια νηπιακής ηλικίας, τα πτώματα των οποίων βρέθηκαν την επομένη σε χωματερή του Μοσχάτου.
Την ίδια αποφράδα ημέρα, την 9η Αυγούστου 1944, 50 Έλληνες έπεφταν νεκροί από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος στη Μάνδρα Αττικής.
«Μαύρη ημέρα» και για τη Φλώρινα η 9η Αυγούστου 1943, ένα χρόνο πριν από τα όσα προαναφέραμε για το 1944. Την προηγούμενη ημέρα 8/8/1943, όταν ανταρτική ομάδα χτύπησε γερμανικό απόσπασμα στο δρόμο Φλώρινας – Κλαδοράχης, το οποίο αποτελούσαν δυο στρατιώτες, ένας μοτοσικλετιστής και ένας πολίτης. Εκεί σκοτώνεται ο οδηγός, ενώ οι δυο Γερμανοί και ο εφοριακός υπάλληλος Μίμης Παπαδόπουλος οδηγούνται στο δάσος ως αιχμάλωτοι.
Η απόφαση των Γερμανών είναι αντίποινα με απαγχονισμό 15 Ελλήνων για το θάνατο του Γερμανού στρατιώτη και αν δεν απελευθερωθούν οι αιχμάλωτοι, την αύξηση των αντιποίνων στους 50 Έλληνες. Ο αριθμός δεν αυξήθηκε διότι απελευθερώθηκαν οι αιχμάλωτοι.
Φτιάχνεται και η λίστα των 15 όπου περιλαμβάνει συλληφθέντες από την περιοχή, αλλά και από κρατούμενους των Γερμανικών Φυλακών Φλώρινας.
Η εκτέλεση των 15 έγινε τα χαράματα της Δευτέρας 9 Αυγούστου 1943, με απαγχονισμό σε ενιαία δοκό η οποία στηρίχτηκε σε δύο δένδρα και οι απαγχονισθέντες, έμειναν κρεμασμένοι επί τρεις ημέρες προς παραδειγματισμό – εκφοβισμό, κατόπιν διαταγής του Γερμανικού Φρουραρχείου. Την ώρα της εκτέλεσης οι Γερμανοί έθεσαν σε λειτουργία τις μηχανές των αυτοκινήτων τους για να μην ακούγονται οι φωνές των θυμάτων τους.
13 Αυγούστου 1944 – Το Μπλόκο της Καλαμαριάς
«Την 13-8-44 και από της 4ης πρωινής ώρας και μέχρι της μεσημβρίας περίπου απεκλείσθη άπασα η περιφέρεια του ενταύθα ΙΑ’ Αστυνομικού Τμήματος Συνοικισμού Καλαμαριάς υπό Γερμανών στρατιωτών…
τμήματα δε των ενταύθα Εθνικιστικών Ομάδων ενήργησαν κατ’ οίκον ερεύνας και εξετέλεσαν τους κάτωθι…»
Η ανακοίνωση της Διεύθυνσης Αστυνομίας Θεσσαλονίκης, της 16ης Αυγούστου 1944, προϊδεάζει για το τι συνέβη τρεις ημέρες πριν στο Μπλόκο της Καλαμαριάς. Το τάγμα του Δάγκουλα (ένας από τους εφιάλτες – δοσίλογους εκείνης της εποχής) που οι Γερμανοί είχαν σαν συνεργάτες τους, προσέφερε «πολύτιμη βοήθεια» στις εγκληματικές επιχειρήσεις των ναζί.
Απολογισμός 11 εκτελεσθέντες. Στο μνημείο που έχει αναγερθεί, αναφέρονται περισσότερα ονόματα, καθώς στα θύματα των ναζί, συμπεριλαμβάνονται και εκείνα που έπεσαν σε άλλες στιγμές και σε άλλα σημεία της Καλαμαριάς.
Σύμφωνα με το Δήμο Καλαμαριάς: «Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής του 1941-44, η Καλαμαριά πληρώνει το δικό της φόρο αίματος. Καθώς ο συνοικισμός γειτνιάζει με τον στρατιωτικό στόχο του αεροδρομίου της Μίκρας, δέχεται συχνούς βομβαρδισμούς. Οι Καλαμαριώτες πήραν ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση, πληρώνοντας τη συμμετοχή τους με 29 θύματα στον μπλόκο της Καλαμαριάς, την 13η Αυγούστου 1943».
Το Μπλόκο της Καλαμαριάς αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το Βασίλη Τσιτσάνη, που έγραψε το τραγούδι «Μπλόκος».
Ανώγεια: Το ολοκαύτωμα της 13ης Αυγούστου 1944
Κορυφαίο γεγονός της αντίστασης του αγωνιζόμενου λαού των Ανωγείων, υπήρξε η καταστροφή και ισοπέδωση του χωριού τον Αύγουστο του 1944. Το 3ο ολοκαύτωμα των Ανωγείων άρχισε τη 13η Αυγούστου και κράτησε μέχρι το τέλος του ίδιου μήνα. Στο Αρμί, την κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται εγχάρακτη η διαταγή του Γερμανού στρατηγού φρουράρχου Κρήτης.
“…Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρον της αγγλικής κατασκοπίας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του λοχία φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ’ αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσομεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου.”
Χανιά 13-8-44 0 Στρατηγός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης X. ΜΙΛΛΕΡ
Η εξουδετέρωση και σύλληψη του αναφερόμενου στη διαταγή φρούραρχου Γενί-Καβέ και της φρουράς του (8 άτομα) πραγματοποιήθηκε την 7-8-1944 στην περιοχή Σφακάκι Ανωγείων, από ενδεκαμελή ομάδα του εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. To σαμποτάζ της Δαμάστας πραγματοποιήθηκε το πρωί της 8-8-1944, στον κεντρικό τότε αμαξωτό δρόμο της Κρήτης και σε μικρή απόσταση δυτικά του χωριού Δαμάστα από ομάδα ανταρτών της Ε.Α.Ο. “O ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ” και είχε σαν αποτέλεσμα την ισοπέδωση και του χωριού Δαμάστα και την εκτέλεση των αντρών που πιάστηκαν σ’ αυτό από τους Γερμανούς.
Μετά την έκδοση της διαταγής που προαναφέραμε, Γερμανοί στρατιώτες, πραγματοποιούν την κύκλωση των Ανωγείων, την 13-8-1941 και αρχίζουν το μακάβριο έργο των εκτελέσεων, της λεηλασίας και της καταστροφής, αφού πρώτα απομάκρυναν τα γυναικόπαιδα που βρέθηκαν μέσα σ’ αυτά, μαζί με ελάχιστους ανίκανους γέροντες. To σύνολο των αντρών και αγοριών είχαν καταφύγει στα λημέρια των ανταρτών και στις δυσπρόσιτες χαράδρες και σπηλιές του Ψηλορείτη.
Μεγάλο μέρος του άμαχου πληθυσμού των Ανωγείων βρήκε, επίσης, καταφύγιο στα γύρω χωριά της περιοχής και σε χωριά της επαρχίας Μαλεβιζίου όπου κατάφερε να επιβιώσει χάρις στην έμπρακτη αλληλεγγύη των κατοίκων τους, οι οποίοι φιλοξένησαν κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες ολόκληρες οικογένεια ακόμα και για χρόνια.
Τα Ανώγεια ανήκουν σήμερα στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων & Χωριών, «Ελληνικά Ολοκαυτώματα».
Επιμέλεια αφιερώματος & φωτο: Νάσος Μπράτσος
