...τον Γιώργο Γαλέτσα, είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε από κοντά καθώς η φήμη του προηγείται του ιδίου και μέσα από το έργο του. Αναδημοσιεύουμε ένα συγκλονιστικό κείμενό του για μία ηρωική μορφή...
Ο Ηρακλής ο Ψύλλος ή Αλατερός (φωτ. 1) ήταν γέννημα-θρέμμα Αϊβαλιώτης, οικογένεια ψαράδων παππού προς πάππου. Το 1920 θα καταταχθεί ως εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό της Μικράς Ασίας και θα φθάσει μέχρι την Αλμυρή έρημο για τη μεγάλη μάχη στο «Κάλε Γκρότο» … Ύστερα ήρθε η κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου και με χίλιους κόπους και βάσανα θα επιστρέψει στο Αϊβαλί και από κει με την οικογένεια του θα ποδίσουν στη Θερμή.
Στη διάρκεια του μεσοπολέμου ο Ηρακλής θα παντρευτεί την Ανθή και θ’ αποκτήσουν πέντε παιδιά-δυο κόρες, τρεις γιους. Δύσκολα τάφερνε να θρέψει έξη στόματα και το δικό του. Όλοι τους περίμεναν κάθε μέρα το γυρισμό του από το ψάρεμα. Πολλά τα στόματα, φτώχεια, αλλά καλά ήταν, έβγαινε συνήθως το μεροκάματο, είχε πολλά ψάρια η θάλασσα τα χρόνια αυτά.
Μέχρι που ήρθαν οι Γερμανοί στο νησί και έφεραν την Κατοχή. Ο Ηρακλής πήγε με την καλή πλευρά της ιστορίας, μπήκε στον αντιφασιστικό αγώνα και με την μικρή του βάρκα μετέφερε Εγγλέζους στα παράλια της Μ. Ασίας. Γνώριζε σπιθαμή προς σπιθαμή, κάθε μυχό κάθε βράχο απ’ την Άσσο ως το Τσανταρλί και τις Φώκιες.
Πάντα όμως υπάρχουν κι αυτοί που είναι απ’ την άλλη πλευρά της ιστορίας. Κι ένας απ’ αυτούς ο μπαχτσεβάνης Α.Β από τα Μυστεγνά θα τον προδώσει στο γερμανικό φυλάκιο της παραλίας Θερμής.
Πρώτες πρωινές ώρες της 18ης Ιούλη του ’41 οι Γερμανοί θα ζώσουν την παραλία της Θερμής απ’ τον Αγ. Γιώργη ως το Κανόνι, περιμένοντας την επιστροφή της βάρκας, που χθες το βράδυ μετέφερε τρεις Κύπριους στρατιώτες απέναντι…Δεν έχει ακόμη ξημερώσει και η βάρκα αχνοβλέπει τον Μύλο, αντιλαμβάνονται τη παγάνα κι ο αδερφός του θα πέσει στη θάλασσα και κολυμπώντας προς τα Μυστεγνά θα γλυτώσει. Ο Ηρακλής θα συλληφθεί. Η είδηση έπεσε σαν βόμβα στο χωριό. Η Ανθή με τα τρία αγόρια της θα κατέβουν στο Μύλο… θα τον βρουν δεμένο και βασανισμένο στον κορμό μιας χουρμαδιάς. Ο ξερός-πια-κορμός της, πριν μερικά χρόνια, στεκόταν εκεί, ορθός ως τοτέμ, για να θυμίζει τον χορό των βασάνων του Ηρακλή, του κλάματος της Ανθής και των παιδιών του.
Στις 18 Αυγούστου του ΄41 θα οδηγηθεί μαζί με άλλους πέντε συμπατριώτες μας στο Γερμανικό στρατοδικείο. Θα καταδικαστεί σε οχτώ χρόνια φυλάκιση και η βάρκα του θα κατασχεθεί (φωτο 2).
Υπομονή… μονολογούσε ο Ηρακλής που πήγε με την καλή πλευρά της ιστορίας.
Αρχές Οκτώβρη του ’41 ο Ηρακλής, μαζί με άλλους δεκαπέντε κατάδικους θα μεταφερθούν, στη Θεσσαλονίκη, στις φυλακές του Γεντί Κουλέ. Στις φυλακές αυτές κάτω από συνθήκες ανείπωτης πείνας και κακουχιών-μετά από τρεις, μόλις, μήνες- θα πεθάνουν από ασιτία οι φίλοι του και συγκατάδικοι Νίκος Παπαγιαννάκης και Στρατής Σαμαράς. Την άνοιξη του ΄42 όλοι οι γερμανοκατάδικοι θα μεταφερθούν στο στρατόπεδο του Π. Μελά, αυτό το κάτεργο μνημείο φρίκης και τρόμου . Μετά από επτά μήνες θα πεθάνει, από ασιτία, ο άλλος συγκατάδικος και συγχωριανός Θύμιος Πλωμαρίτης (φωτο 3).
Υπομονή… μονολογούσε ο Ηρακλής που πήγε με την καλή πλευρά της ιστορίας.
Αρχές του ΄43 ο Ηρακλής-πάντα δεσμώτης στου Π. Μελά- θ’ αναγκαστεί να πουλήσει το μοναδικό λιόκτημα της οικογένειας στη Θερμή. Ο «φιδολαίμης» πλοιοκτήτης από την Μυτιλήνη «προσφέρθηκε για την εξυπηρέτηση» και το λιόκτημα έγινε δικό του με αντάλλαγμα … λίγες οκάδες όσπρια στην οικογένεια του Ηρακλή. Πάντα υπάρχουν άνθρωποι που είναι απ’ την άλλη πλευρά της ιστορίας… και ο μαυραγορίτης πλοιοκτήτης «τόπνιξε το λιόκτημα».
Υπομονή… μονολογούσε ο Ηρακλής που πήγε με την καλή πλευρά της ιστορίας.
Την 1η Απρίλη ’44, τριακόσιοι συμπατριώτες μας θα εξαναγκασθούν από τα SS να ξεκινήσουν το μακρύ ταξίδι, από του Π. Μελά προς στρατόπεδα, φυλακές της κατεχόμενης βορειοανατολικής Ευρώπης ως όμηροι, εργάτες σε καταναγκαστικά έργα. Ανάμεσα στους 32 Λέσβιους και ο Ηρακλής. Με τραίνο μετά από 12 μέρες θα φθάσουν στη Βιέννη και από εκεί όλοι οι Λέσβιοι-ανάμεσά τους και ο Ηρακλής- θα σταλούν στις φυλακές Στάϊν, της πόλεως Κρεμς της Αυστρίας, για να εγγραφούν στα κατάστιχα τους. (Φωτό 4) .
Εκεί, θα χάσουν το όνομά τους και θα τους δοθεί μια μεταλλική ταυτότητα με τον προσωπικό τους αριθμό. Από δω και πέρα αυτός θα τους αντιπροσωπεύει… Ο Ηρακλής θάναι ο με αρ. ST 92 (Φωτό 5) κρατούμενος.
Στις φυλακές αυτές, υψίστης ασφάλειας, θα κρατηθεί για ένα χρόνο μέσα σ’ ένα κελί 1,20μ.Χ2μ. με άλλους δυο κρατούμενους, δουλεύοντας σε εργοτάξια των Ναζί για ένα-στην κυριολεξία-ξεροκόμματο.
Υπομονή… μονολογούσε ο με αρ. ST 92 κρατούμενος, που πήγε με την καλή πλευρά της ιστορίας.
Στις 6 Απρίλη του ’45. Τα σοβιετικά στρατεύματα έχουν καταλάβει την Βιέννη και βαδίζουν προς το Κρεμς. Την αποφράδα αυτή μέρα η διεύθυνση των φυλακών αποφασίζει να δώσει αποφυλακιστήρια σε 1600 κρατούμενους. Δεν πέρασαν όμως ούτε δυο ώρες και τάγμα των SS που οπισθοχωρούσε θα εισβάλει στις φυλακές και θ’ αρχίσει, αδιακρίτως, να εκτελεί τους αποφυλακισμένους. Μέχρι τις απογευματινές ώρες θάχουν εκτελέσει τουλάχιστον 600. Ανάμεσά τους και 120 Έλληνες, από τους οποίους οι 7 ήταν συμπατριώτες μας. Ο με αρ. ST 92 κρατούμενος θα διασωθεί… μονολογώντας υπομονή.
Μετά από δυο μέρες οι ανελέητοι ναζιστές θα μεταφέρουν τους 800 κρατούμενους, που σώθηκαν από την μεγάλη σφαγή, στην Βαυαρία, στο στρατόπεδο Μπερνάου (φωτο 6).
Υπομονή… μονολογούσε ο με αρ. ST 92 κρατούμενος, που πήγε με την καλή πλευρά της ιστορίας.
Στις 5 Μάη του ’45 τα γαλλικά στρατεύματα θα απελευθερώσουν τους 800 ανθρώπινους σκελετούς, που ο καθένας ζύγιζε κάτω από 40 κιλά!!!
Στις 14 Αυγούστου του ’45 ο Ηρακλής, μαζί με άλλους Λέσβιους συγκρατούμενους- θα φθάσουν στο νησί. Στο λιμάνι δεν θα τους περιμένει κανείς… Τι κι αν πήγαν με την καλή πλευρά της ιστορίας. Κανένας επίσημος, καμιά επιτροπή δεν παρουσιάστηκε στο καράβι… Αγκαλιάστηκαν μεταξύ τους-κάτω από τα περίεργα βλέμματα των περαστικών- και με δάκρυα στα μάτια αποχωρίστηκαν μετά από τρία ή τέσσερα πέτρινα χρόνια βασάνων και κακουχιών.
Μεσημέρι της ίδιας μέρας, μ’ ένα κάρο, ο Ηρακλής θα φθάσει στη Θερμή… στην Ανθή του και στα πέντε παιδιά του.
Από την επόμενη θα βρεθεί και πάλι στη θάλασσα για να γευθεί την αλμύρα της, ύστερα από τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Αργότερα θ’ αγοράσει μια βάρκα και θα την ονοματίσει «ΥΠΟΜΟΝΗ»… αυτό νέτα-σκέτα. Αλλά η υγειά του από τις ταλαιπωρίες έχει κλονιστεί.
Στις 6 Ιούνη του ’49 ο Ηρακλής με τα δυο μεγαλύτερα αγόρια-τον Στρατή και τον Βαρβαροκτήτη- είχαν πάει για ψάρεμα. Κάποια στιγμή κάθισαν μέσα στη βάρκα για κολατσιό-ελιές και ψωμί. Εκεί που έτρωγε ο Ηρακλής έγειρε στο πλάι μέσα στη βάρκα, στην «ΥΠΟΜΟΝΗ» του, κι άφησε την τελευταία του πνοή. Βγήκαν στο λιμάνι και μ’ ένα αραμπά τον μετέφεραν στο σπίτι. Του έβαλαν τα καλά ρούχα τον τύλιξαν σ’ ένα σεντόνι και με τον αραμπά μετέφεραν το λείψανο στο νεκροταφείο. Εκεί ψάλθηκε η εξόδιος ακολουθία ενώπιον της οικογένειας, των συγγενών και λίγων χωριανών.
Έτσι ο Ηρακλής της υπομονής…ο Αϊβαλιώτης εθελοντής του Ελληνικού στρατού, ο Έλληνας εθελοντής που τάχθηκε με την καλή πλευρά της ιστορίας… ο όμηρος των Ναζί, για 4 χρόνια-μόλις- στα 51 του χρόνια θα εγκαταλείψει την Ανθή του, τα πέντε παιδιά και την «ΥΠΟΜΟΝΗ».
Καγιάνι, Αύγουστος 2025
Γιώργος Γαλέτσας
Υ.Γ. Κι αυτοί που πράξαν το κακό-και πήγαν με την κακή πλευρά της ιστορίας-ο καταδότης μπαχτσεβάνης και ο μαυραγορίτης πλοιοκτήτης έμειναν ατιμώρητοι και μέχρι τη δεκαετία του ’70 ζούσαν ο ένας στα Μυστεγνά, κι ο άλλος στη Μυτιλήνη.
