Του Νάσου Μπράτσου
Σίγουρα τα όσα συμβαίνουν την τελευταία περίοδο, τροφοδοτούν τη συζήτηση και θα έλεγα να αφήσουμε πίσω μας τον προφανή διαχωρισμό της έννοιας του πρόσφυγα με αυτής του μετανάστη και ας δούμε λίγο πιο σύνθετες περιπτώσεις.
Έχουν υπάρξει στη χώρα μας, περιπτώσεις διακρατικών συμφωνιών με «νόμιμους» μετανάστες, που στη συνέχεια η ασυνέπεια των εργοδοτών τους, τους οδήγησε στην παρανομία, όταν αυτοί μετέφεραν εκτός Ελλάδος εργοστάσια (κυρίως σε βαλκανικές χώρες για πιο χαμηλό λειτουργικό κόστος) και συνεπώς παρατούσαν στο δρόμο το εργατικό δυναμικό (Έλληνες και ξένους).
Οι τελευταίοι δε συγκέντρωναν (όχι με δικιά τους ευθύνη, αφού άλλος έσπαγε τη σύμβαση) τα απαραίτητα και προβλεπόμενα εκ του ισχύοντος κάθε φορά νομικού πλαισίου τυπικά στοιχεία ώστε να συνεχίσουν να είναι «νόμιμοι». Η περίπτωση του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας στη χώρα μας είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Κάποια στιγμή – και σωστά – από οικολογικές ομάδες ορίστηκε και ο «οικοπρόσφυγας», δηλαδή οι άνθρωποι που μία μεγάλη καταστροφή, συχνά από παρεμβάσεις μεγάλων πολυεθνικών και άλλες φορές από πολέμους, τους αναγκάζουν να φύγουν από τον τόπο τους.
Ας θυμηθούμε το βομβαρδισμό της Σερβίας από το ΝΑΤΟ με απεμπλουτισμένο ουράνιο και τι καταστροφές δημιούργησε εκτός από ανθρώπινες ζωές και κτήρια και στη χλωρίδα και την πανίδα μεγάλων περιοχών, καταστρέφοντας για αρκετά χρόνια την κτηνοτροφία και την αγροτική παραγωγή.
Όχι όμως και εντελώς, αφού υπήρξαν ευρωπαίοι «επιχειρηματίες», που επένδυσαν μπιρ παρά στην περιοχή και έριξαν στην παγκόσμια αγορά ραδιενεργό γάλα και τυροκομικά προϊόντα από αγελάδες που έβοσκαν χορτάρι σε περιοχές που είχαν βομβαρδιστεί.
Αν λοιπόν αρχίσουμε τα θεωρητικά ερωτήματα, τότε ο «οικοπρόσφυγας» που φεύγει μετά τον πόλεμο, όταν διαπιστώσει ότι δεν μπορεί να ζήσει στην περιοχή του, δεν είναι κατά συνέπεια και πρόσφυγας πολέμου, παρά το γεγονός ότι δεν έφυγε όταν ο πόλεμος ήταν σε εξέλιξη;
Ο οικονομικός μετανάστης που φεύγει γιατί οι υποδομές της χώρας του έχουν διαλυθεί από έναν πόλεμο, κατά πόσο ποσοστό είναι πρόσφυγας πολέμου – έστω και έμμεσα – αφού τον διώχνουν οι συνέπειες που προέκυψαν από τον πόλεμο;
Ο πολιτικός πρόσφυγας, που όμως αρνείται να το δηλώσει και επιδιώκει να χαρακτηριστεί σαν οικονομικός μετανάστης για να μην γνωρίσουν διώξεις και αντίποινα μέλη του οικογενειακού του περιβάλλοντος, σε ποια κατηγορία πρέπει να καταταχθεί;
Σας φαίνονται μακρινά και θεωρητικά όλα τα παραπάνω;
Έλληνες μετανάστες στην Αυστραλία
Για να μην πάμε λίγο πιο πίσω, όταν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, χαρακτηρίζονταν «τουρκόσποροι» και «παστρικιές», για να διευκολυνθεί η γκετοποίησή τους και να χρησιμοποιηθούν για να δουλέψουν με πολύ χαμηλά μεροκάματα.
Προφανώς σε όλα τα προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα της ιστορίας, υπήρξαν μεταξύ των πολλών και ταλαιπωρημένων και τίμιων ανθρώπων και στοιχεία που είχαν παραβατικές συμπεριφορές, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για να χαρακτηρίσει συλλήβδην ολόκληρους λαούς.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με τη σύσταση του ελληνικού κράτους, η χωροφυλακή πίεσε τα εγκληματικά στοιχεία της εποχής να μεταναστεύσουν κυρίως στις ΗΠΑ για να τα ξεφορτωθεί και όσοι το δέχτηκαν διευκολύνθηκαν από το ελληνικό κράτος. Άρα ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω, αν θέλουμε να «ανακαλύψουμε» σε κάθε μεταναστευτική ροή, ποιος είναι ο έχων αποκλίνουσα συμπεριφορά για να τον κάνουμε σημαία σε βάρος όλων.
Κανένας δεν φεύγει από τον τόπο του επειδή το θέλει, αλλά επειδή αναγκάζεται.
Συνεπώς η χρήση όρων όπως λαθρομετανάστες και παράνομοι μετανάστες, εκτός του ότι μας θυμίζουν το παρελθόν μας, γιατί και αρκετοί πρόγονοί μας αναγκάστηκαν να φύγουν χωρίς οι καταστάσεις να τους διευκολύνουν για να γίνουν οι προβλεπόμενες διατυπώσεις, είναι μειωτικές για ανθρώπους που είναι κυνηγημένοι και ταλαιπωρημένοι και τους στοχοποιούν μόνο και μόνο επειδή είναι αλλοδαποί.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, αλλά και διεθνείς οργανώσεις με αντικείμενο τους μετανάστες, τονίζουν πως δεν υπάρχει σε καμία διεθνή ορολογία, ο «λαθρομετανάστης» και δεν αναγνωρίζουν αυτό τον όρο.
Καμία διεθνής σύμβαση ή νομικό κείμενο, από την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου μέχρι τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες, δεν αναφέρεται σε «παράνομους/ες μετανάστες/ριες» ή σε «λαθρομετανάστες/ριες». Αντίθετα,τα νομικά δεσμευτικά αυτά κείμενα αναγνωρίζουν την υποχρέωση των κυβερνήσεων να αντιμετωπίζουν τους/ις μετανάστες/ριες και τους/ις πρόσφυγες με αξιοπρέπεια, σεβασμό και ανθρωπιά.
Ταυτόχρονα, κλίμα προκατάληψης δημιουργεί η αναφορά από σημαντική μερίδα των ΜΜΕ στην εθνική και φυλετική προέλευση δραστών αξιόποινων πράξεων, όταν αυτές οι ιδιότητες δεν συνιστούν ουσιώδες στοιχείο της είδησης. Συνεπώς χωρίς λόγο αντανακλούν αρνητικά σε άτομα ή ομάδες, στις οποίες η εθνική και φυλετική προέλευση αναδεικνύεται σε πρωτεύον στοιχείο της είδησης.
Υπάρχουν όμως και αντιδράσεις, αφού ήδη το Associated Press στις ανταποκρίσεις του επέλεξε πλέον να αναφέρεται αποκλειστικά σε παράνομες πράξεις και όχι σε «παράνομους ανθρώπους». Η αναθεώρηση της πολιτικής του Associated Press ώθησε και άλλα διεθνή ΜΜΕ, όπως οι Los Angeles Times και η Guardian, να ξεκινήσουν σχετικές συζητήσεις με τους/ις αναγνώστες/ριες τους και να προβούν στη λήψη αντίστοιχων αποφάσεων.
Δείτε τις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις επ΄ αυτού:
http://www.ap.org/Content/Press-Release/2012/Reviewing-the-use-of-illegal-immigrant
http://www.dissentmagazine.org/blog/who-gets-to-define-immigrants-as-illegal
Επίσης πρόσφατα το Al Jazeera ανακοίνωσε ότι σταματάει να χρησιμοποιεί τη λέξη «μετανάστης» για όποιον άνθρωπο εμπλέκεται στην τεράστια αυτή κρίση που συμβαίνει στη Μεσόγειο. Σύμφωνα με κείμενο του στελέχους του δημοσιογραφικού οργανισμού Barry Malone: «Δεν είναι εκατοντάδες άνθρωποι που πνίγονται όταν ένα σκάφος βουλιάζει στη Μεσόγειο, ούτε καν εκατοντάδες πρόσφυγες. Είναι εκατοντάδες μετανάστες. Δεν είναι ένας άνθρωπος – όπως και εσείς – γεμάτος με τις σκέψεις, την ιστορία και τις ελπίδες του – που βρίσκεται στις γραμμές του τρένου, αλλά ένας μετανάστης. Ένας παρείσακτος.
Από εδώ και στο εξής το Al Jazeera θα χρησιμοποιεί τις λέξεις «άνθρωποι», «οικογένειες» και κατά περίπτωση «πρόσφυγες» γράφει το άρθρο το οποίο καλεί και άλλα μέσα να πράξουν το ίδιο».
Και όπως αναφέρει και ένα σκίτσο που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο και απεικονίζει έναν αρχηγό των Ινδιάνων να λέει: «Ρωτήστε και εμάς να σας πούμε τι τραβήξαμε από τους λαθρομετανάστες όταν ήρθαν στις ΗΠΑ».
Σχετική είδηση: Πρόσφυγες και μετανάστες: Nα θυμηθούμε την «ανάποδη διαδρομή»
Προτεινόμενο θεατρικό έργο: “Δρόμοι και Πατρίδες”
Μια πολύ ενδιαφέρουσα θεατρική παράσταση με τίτλο «Δρόμοι και πατρίδες» που ανέβηκε πριν μερικά χρόνια, από το σκηνοθέτη και ηθοποιό Λεωνίδα Βαρδαρό με την θεατρική ομάδα Τέττιγες, με θέμα την μετανάστευση των Ελλήνων στις ΗΠΑ από τις αρχές του 1900 εως και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η παράσταση βασίζεται σε γράμματα μεταναστών που βρέθηκαν σε αρχεία ομογενειακών οργανώσεων, ή δόθηκαν απ’ ευθείας στον σκηνοθέτη από οικογένειες μεταναστών που τα φύλαγαν στο αρχείο τους, καθώς και σε βιβλιογραφία σχετική με την μετανάστευση.
Στόχος της παράστασης είναι να περάσει την ιστορική μνήμη και να σπάσει τις προκαταλήψεις στην αντιμετώπιση των μεταναστών του σήμερα που έρχονται στην Ελλάδα, θυμίζοντας ότι ακριβώς τα ίδια είχε υποστεί στο παρελθόν και μεγάλο κομάτι Ελλήνων εργαζομένων.
Σε αυτά τα ζητήματα έγιναν και οι βασικές επιλογές στο σενάριο της παράστασης.
Πχ. στις αρχές του 1900 ο επικεφαλής της χωροφυλακής Καλαβρύτων Γάσπαρης, μάζεψε όλα τα “εγκληματικά στοιχεία” της περιοχής και τους είπε ή θα μείνετε εδώ και θα σας εξαφανίσω ή να πάτε στην Αμερική μετανάστες για να ξεβρομίσει ο τόπος από σας και εγώ θα σας βοηθήσω για να φύγετε. Οταν το κατόρθωσε έστειλε αναφορά στην κεντρική διεύθυνση της Αχαΐας, ότι ξεφορτώθηκε τους εγκληματίες.
Προτεινόμενο ντοκιμαντερ: Παλληκάρι – Ο Λούης Τίκας και η Σφαγή του Λάντλοου.
H συμμετοχή των μεταναστών στα συνδικάτα με κορυφαίο γεγονός την δολοφονία του Λούη Τίκα στην απεργία των ανθρακωρύχων του Κολοράντο.
