Έκανε το ταξίδι της προσφυγιάς σε ηλικία πέντε ετών, όταν οι φασιστικές – ναζιστικές δυνάμεις κατέλαβαν τη χώρα μας. Σήμερα όχι μόνο δεν ξεχνά, αλλά πρωτοστατεί στη δημιουργία «προσφυγικού μνημείου» στον τόπο από τον οποίο έφυγε στα κατοχικά χρόνια, εμπνευσμένος από τις προσφυγικές ροές – στους ίδιους δρόμους – του σήμερα.
Για να μην ξεχνάει κανείς ποιος ήταν και από πού έρχεται. Ο Χρήστος (Χριστόδουλος) Ξενάκης ξεκίνησε από ένα μικρό κολπίσκο της νότιας Ικαρίας το προσφυγικό του ταξίδι και μας μιλάει για όλα αυτά. Tα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται στην Εταιρεία Ικαριακών Μελετών.
-Πριν αναφερθούμε στο μνημείο, ας δούμε την προσφυγική διαδρομή της οικογένειάς σας.
-Αρχικά να πούμε ότι τον προσφυγικό δρόμο τον πήρε πρώτος ο πατέρας μου, διότι είχε τριβές με τις ιταλικές δυνάμεις κατοχής και κινδύνευε να τον σκοτώσουν. Οι Ιταλοί είχαν έρθει μετά τη συνθηκολόγηση της χώρας στον άξονα. Μάλιστα είχε γίνει ένας καυγάς μαζί τους και την τελευταία στιγμή τράβηξε τον πατέρα μου ο παππούς μου. Έτσι έφυγε με βάρκα με άλλους μαζί για να πάνε να καταταγούν στις συμμαχικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής.
-Τα άλλα μέλη της οικογένειας;
-Η υπόλοιπη οικογένεια, εγώ σε ηλικία 5 ετών, η αδερφή μου σε ηλικία 6 μηνών, η μητέρα μου και ο παππούς μου, μαζί με άλλους φύγαμε κυρίως για να γλιτώσουμε από την πείνα και τις κακουχίες. Ο πατέρας μου ήταν ναυτικός, δεν είχαμε χωράφια, καλλιέργειες, κλπ με συνέπεια να μην μπορούμε να συντηρηθούμε.
-Ο βαρκάρης που μας πήρε λέγονταν Καμάνος (παρατσούκλι) και έκρυβε τη βάρκα του βυθίζοντάς την μέσα στη θάλασσα σκεπάζοντάς την με φύκια από πάνω για να μην φαίνεται.
Βέβαια πρέπει να πούμε ότι υπήρξαν και βαρκάρηδες που έκαναν απατεωνιές και ενώ έπαιρναν αμοιβή δεν άφηναν τους πρόσφυγες στην Τουρκία, αλλά σε άλλα σημεία του νησιού. Πάντα σε όλες τις εποχές υπάρχουν τέτοια κρούσματα.
-Τι θυμόσαστε από την Τουρκία;
-Θυμάμαι όταν φτάσαμε στις τουρκικές ακτές που ανεβήκαμε μία μεγάλη ανηφόρα και φτάσαμε σε ένα τουρκικό φυλάκιο. Εκεί θυμάμαι τον παππού να δίνει ένα ρολόι για να τύχουμε καλής αντιμετώπισης. Θυμάμαι που μου έδωσαν οι Τούρκοι ένα ρόδι. Από τον Τσεσμέ μας πήγαν στη Συρία όπου μείναμε ένα μικρό χρονικό διάστημα. Από εκεί επειδή ο πατέρας μου ήταν έφεδρος στο Κάιρο, καταφέραμε και πήγαμε εκεί και όχι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης προσφύγων. Έκανα τρία χρόνια σχολείο σε ελληνικό δημοτικό στην Ξενάκειο σχολή που υπήρχε εκεί και μετά γυρίσαμε.
-Πώς ήρθε η ιδέα για το μνημείο;
-Η ιδέα για το μνημείο μου ήρθε επειδή τότε κάναμε την ίδια διαδρομή που κάνουν οι πρόσφυγες του σήμερα, απλώς η φορά της είναι ανάποδη. Και τότε με πόλεμο εμείς και τώρα αυτοί, φεύγουν άνθρωποι δυστυχισμένοι που άφησαν πίσω το είναι τους, άνθρωποι που ήταν νοικοκυραίοι και δεν πρέπει να τους βλέπουμε σαν «παρακατιανούς».
Βρήκα λοιπόν μία τούρκικη βάρκα, από μία μεταφορά προσφύγων, πριν περίπου μία πενταετία, που σάπιζε παρατημένη και την τοποθέτησα πάνω στο μώλο του μικρού λιμανιού δίπλα στο αεροδρόμιο της Ικαρίας, με κατεύθυνση προς τα δυτικά. Ακολούθως μία άλλη για την ανάποδη κατεύθυνση να κοιτάει η πλώρη της ανατολικά για να συμβολίζει ότι αυτό το δρόμο τον κάναμε σε διαφορετικές εποχές, αλλά επαναλαμβάνεται.
Ενδέχεται να κάνουμε και κάποιες εικαστικές παρεμβάσεις, είμαστε σε επαφή με καλλιτέχνες, να τοποθετήσουμε και κάποια σωσίβια, ή να αναρτήσουμε και ένα ενημερωτικό κείμενο – πλακέτα για να το διαβάζουν όσοι θα επισκέπτονται για οποιοδήποτε λόγο το λιμανάκι. Έχουμε υποχρέωση να θυμόμαστε, να μιλάμε, να μεταφέρουμε στο σήμερα αυτές τις ιστορικές εμπειρίες.
Συνέντευξη & φωτο Μνημείου και Χ. Ξενάκη: Νάσος Μπράτσος
Δείτε συγκεντρωτικά τις αναρτήσεις των δύο πρώτων κύκλων του αφιερώματος στην ανάρτηση: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr
Πέμπτη 9 Μαρτίου 2017: Από τη ζωή των Ελλήνων προσφύγων του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου στη Λευκωσία
Παρασκευή 10 Μαρτίου 2017: Τα καΐκια της Ψερίμου και οι Τρικοίληδες
Ήδη στον τρίτο κύκλο του αφιερώματος:
Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη Γεωργιάδου
Το προσφυγικό ταξίδι του Γιακουμή Καρναβά στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Η Κως και το προσφυγικό ρεύμα στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Παράπλευρες πτυχές της ελληνικής προσφυγιάς στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο