Από τη ζωή των Ελλήνων προσφύγων του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου στη Λευκωσία

 ...αναδημοσίευση από το www.ert.gr...

Με ένα δύσκολο ταξίδι αφού η βάρκα έμπαζε νερά, οι επιβάτες της κωπηλατώντας και ταυτόχρονα βγάζοντας το νερό που έμπαινε, πήραν το δρόμο της προσφυγιάς στα δύσκολα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

 

Αφετηρία η Ικαρία (περιοχή Φύτεμα) και προορισμός η Τουρκία, περίπου 40 ναυτικά μίλια κωπηλασίας. Η προετοιμασία δύσκολη, γιατί οι Ιταλοί απαγόρευαν τον απόπλου και υποχρέωναν τον πληθυσμό να έχει τις βάρκες στη στεριά και χωρίς κουπιά. Στη ζούλα ο Βασίλης Σκάρος έβρεχε για μέρες, με κουβά τη βάρκα που ήταν στη στεριά για να σφίξει το ξύλο, αλλά έκανε λάθος βάρκα και όταν πήραν την προβλεπόμενη, πλήρωσαν το λάθος, με κίνδυνο ναυαγίου και πνιγμού.

το σημείο αναχώρησης

Στη βάρκα εκείνο το δύσκολο βράδυ μπήκαν επτά άτομα, ο Κωνσταντής Πουλιανός (γιατρο Κωνσταντής), η σύζυγός του Σταματούλα, οι δύο κόρες τους Μαρίκα και Αντιγόνη, ο Γιάννης Σαρτζετάκης (κρητικός στην καταγωγή που είχε εγλωβιστεί στο νησί από τον πόλεμο και πρώτος ξάδελφος του δικαστικού Χρήστου Σαρτζετάκη που είχε διατελέσει και Πρόεδρος της Δημοκρατίας), ο Χαρίλαος Κοζαμάνης και ο Βασίλης Σκάρος.

Πείνα και προσφυγιά – πίνακας Δημήτρη Πουλιανού λάδι σε ξύλο 0,70Χ0,100μ – Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών

Κάποια στιγμή όταν πλησίασαν στις τουρκικές ακτές στην περιοχή του Βρωμολιμνιώνα, δέχτηκαν πυροβολισμούς από το τουρκικό φυλάκιο. Τελικά κατάφεραν να βγουν, εκεί ο γιατρο Κωνσταντής έδωσε ένα χρυσό ρολόι και διάφορα άλλα αντικείμενα για να τους αντιμετωπίσουν με θετικό τρόπο. Τα πολλά χαρτιά που κράταγε ο γιατρός αν και οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να τα διαβάσουν, τους έκαναν να πιστέψουν ότι πρόκειται για σημαντικό πρόσωπο.

Φύτεμα

Τους πήγαν στον Τσεσμέ, όπου ο γιατρός ζήτησε τον Τούρκο τελώνη, τον οποίο γνώριζε από την εποχή που η Ικαρία ήταν στην Οθωμανική αυτοκρατορία (απελευθερώθηκε το 1912). Ο τελώνης που έλειπε, όταν γύρισε και ενημερώθηκε για την παρουσία τους, τους έστειλε ένα ταψί με φαγητό, που με την πείνα και τις κακουχίες που είχαν περάσει οι επτά, ήταν θείο δώρο. Την άλλη μέρα τους επισκέφτηκε και κανόνισε να επιβιβαστούν σε ένα καΐκι με μηχανή για να πάνε στην Κύπρο.

 


Έφτασαν σε μία περιοχή τη Σκουριώτισα, όπου είχε μεταλλεία και σύμφωνα με τα όσα λέγονταν εκείνη την εποχή, μάλλον είχε συμφέροντα και ο Μποδοσάκης. Εκεί τους κράτησαν αρκετές μέρες σε καραντίνα, αφού οι ψείρες ήταν αμέτρητες.
Από εκεί τους πήγαν στη Λευκωσία. Ο γιατρός βρήκε τον Κύπριο Κωνσταντίνο Μυριανθόπουλο, που όταν η Ικαρία ενώθηκε με την Ελλάδα, υπηρετούσε σαν ανώτερος κρατικός υπάλληλος στην Ελλάδα και είχε πάρει μέρος στην υπογραφή των σχετικών εγγράφων, ενώ ο γιατρο Κωνσταντής ήταν από αυτούς που είχαν πάρει μέρος στην τοπική επανάσταση για την απελευθέρωση του νησιού. Oι δύο τους είχαν γνωριστεί εκείνη την περίοδο.

Τελικά μπήκαν σε σπίτια, το ενοίκιο των οποίων πλήρωναν οργανώσεις αντίστοιχες με τη σημερινή Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Επίσης έπαιρναν και ένα μικρό χρηματικό επίδομα για να επιβιώσουν.

έγγραφο των Ηνωμένων Εθνών που αναφέρεται στην οργάνωση του επαναπατρισμού

Ο γιατρο Κωνσταντής λόγω επαγγελματικής ιδιότητας, που τον βοήθησε πολύ, τοποθετήθηκε διευθυντής σε μία παιδική στέγη – οικοτροφείο, το οποίο είχε 24ωρη λειτουργία και φιλοξενούσε προσφυγόπουλα από όλα τα νησιά του Αιγαίου που ήταν από 2,5 ετών και πάνω.
Στον παιδικό σταθμό δούλεψε ως εθελόντρια και η κόρη του Αντιγόνη. ‘Αλλοι πρόσφυγες εργάστηκαν δίπλα σε Κύπριους κυρίως σαν βοηθοί τους σε διάφορα επαγγέλματα.

 

Η γλώσσα βοήθησε στην προσέγγιση, ενώ η άλλη κόρη παντρεύτηκε τον γιό του Μυριανθόπουλου και έμεινε μόνιμα στην Κύπρο.

Υπήρξαν και διάφορα περιστατικά, όπως το ότι μία προσφυγοπούλα Χιώτισσα, μπήκε σε ένα λεωφορείο, πήγε να κάτσει δίπλα στον οδηγό και αυτός της είπε όχι εκεί γιατί κάθεται ένας άνθρωπος. Αυτή έβαλε τα κλάματα και ο κόσμος επιχείρησε να την παρηγορήσει λέγοντας ότι ο οδηγός εννοούσε τον εισπράκτορα, διότι τους άντρες τους έλεγαν ανθρώπους.
Η οικογένεια, εκτός της Μαρίκας, γύρισε στην Ελλάδα το 1945.

Η ιστορία βασίστηκε στις προφορικές διηγήσεις της μη ευρισκόμενης στη ζωή Αντιγόνης Πετράκη – Πουλιανού, προς την κόρη της Τούλα Πετράκη – Γάκη, που μας τις μετέφερε και την ευχαριστούμε.

Φωτο: Το Φύτεμα από tripinview.com

Eπιμέλεια έρευνας: Nάσος Μπράτσος

Δείτε συγκεντρωτικά τις αναρτήσεις των δύο πρώτων κύκλων του αφιερώματος στην ανάρτηση: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr

Παρασκευή 10 Μαρτίου 2017: Τα καΐκια της Ψερίμου και οι Τρικοίληδες

Ήδη στον τρίτο κύκλο του αφιερώματος:

Kαλύμνιοι πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή 1943-1946 – Νίκη Χούλη Γεωργιάδου

Το προσφυγικό ταξίδι του Γιακουμή Καρναβά στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Η Κως και το προσφυγικό ρεύμα στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Παράπλευρες πτυχές της ελληνικής προσφυγιάς στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Το «Μνημείο της προσφυγιάς» – Ο πρόσφυγας του 1942 Χ. Ξενάκης στο ert.gr

Σάββατο 25 Μαρτίου 2017: Ξεκινάμε τον τέταρτο κύκλο του αφιερώματος με σημαντικές συνεντεύξεις και μαρτυρίες.