...αναδημοσιεύουμε από την εφημερίδα ΠΡΙΝ (την οποία και ευχαριστούμε για την επιλογή του θέματος) συνέντευξη που δώσαμε με αφορμή την επέτειο του Πολυτεχνείου και το βιβλίο μας «Εργατικές Ιστορίες Β' μέρος», στο οποίο περιέχεται υλικό και στοιχεία και για τη συγκεκριμένη περίοδο...
«Αν μπόρεσαν οι προηγούμενες γενιές να αντιμετωπίσουν δικτάτορες, πραξικοπηματίες, στυγνούς εργοδότες, απαγορεύσεις και μάλιστα να βγουν με νίκες και συγκροτήσεις από αυτές τις συμπληγάδες, τότε είναι ένα καλό παράδειγμα και στις εποχές μας. Ευτυχώς η ιστορία δεν κινείται όπως επιθυμούν κατά καιρούς οι διάφοροι αυτόκλητοι και αποτυχημένοι “ληξίαρχοι”», λέει στο Πριν, ο δημοσιογράφος Νάσος Μπράτσος, επίμονος καταγραφέας Εργατικών Ιστοριών, όπως είναι και ο τίτλος δύο τόμων που έχει γράψει και καλύπτουν πολλές δεκαετίες και τη χούντα.
Συνέντευξη στον Γιάννη Ελαφρό
Έχεις καταγράψει στο βιβλίο Εργατικές Ιστορίες (δεύτερο μέρος, εκδ. Μαρξιστική Φωνή) μια σειρά εργατικούς αγώνες και τη ζωή των εργαζομένων μέσα στα χρόνια της χούντας; Υπήρξαν στα δύσκολα χρόνια της εφταετίας εργατικές μάχες;
Στα χρόνια της δικτατορίας, ή για να το πούμε αλλιώς, στα χρόνια πριν την εξέγερση του Πολυτεχνείου, έγιναν σειρά στάσεων εργασίας, κυρίως για οικονομικά αιτήματα, όπως καθυστερήσεις πληρωμών, απολύσεις, ωράρια εργασίας, φορολογικά και άλλα. Κινητοποιήσεις πραγματοποίησαν πολλοί κλάδοι εργαζομένων, όπως για παράδειγμα τυπογράφοι, εργαζόμενοι στην εφημερίδα Ακρόπολις, στο εργοστάσιο Θερμίς στη Ριζούπολη, για απολύσεις στη ΒΙΑΜΑΞ, εργαζόμενοι στην Ολυμπιακή, τους ΕΗΣ, οι οικοδόμοι, στη ΔΕΗ-ΠΑΠ , οι μεταλλωρύχοι Χαλκιδικής, νηπιαγωγοί, εμποροϋπάλληλοι, κλπ
Αξιοσημείωτη είναι επίσης και η διάσταση της αλληλεγγύης, με παραδείγματα τεράστιας αξίας. Υπήρξε αλληλεγγύη από κλάδους σε χώρες του εξωτερικού προς το ελληνικό εργατικό κίνημα, με αναφερόμενο παράδειγμα το μποϊκοτάζ στο φόρτωμα-ξεφόρτωμα πλοίων ελληνικών συμφερόντων, που δημιουργούσαν τεράστιο κόστος στους εφοπλιστές, που στήριζαν ανοιχτά –δεν το έκρυβαν- τη δικτατορία. Πρόκειται για κορυφαίες στιγμές αλληλεγγύης και διεθνιστικής δράσης του εργατικού κινήματος.
Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι μαρτυρίες που δείχνουν πως μέσα στη δικτατορία μπόρεσε να γίνει συνδικαλιστική δουλειά, με περιγραφές που θυμίζουν κινηματογραφικές ταινίες δράσης.
Στην εφημερίδα Ελεύθερη Ελλάδα, που ήταν παράνομη αλλά κυκλοφορούσε χέρι με χέρι και την οποία παρουσιάζουμε στις σελίδες του βιβλίου, αναφέρονται αρκετές σχετικές ανταποκρίσεις για τις δράσεις αυτές.
Κορυφαίο παράδειγμα που δείχνει ότι όλα γίνονται, ακόμα και εκεί που δεν δίνεις πιθανότητες να συμβούν, είναι η συνέντευξη που κλείνει την ύλη του βιβλίου, σχετικά με την ανταρσία στο αντιτορπιλικό «Βέλος». Δηλαδή ακόμα και μέσα στον χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων, που η χούντα θεωρούσε ένα προνομιακό για αυτήν πεδίο, έφαγε ένα ράπισμα που ο απόηχός του ήταν διεθνής.
Τον έλεγχο της χούντας έσπαγε η ένταξη στην αγορά εργασίας νέων ανθρώπων, που δεν ήταν «χαρτογραφημένοι» και συχνά ανέπτυξαν ταξική συνείδηση μέσα στη δουλειά
Πως κατάφερναν να εκδηλωθούν αυτοί οι αγώνες, αφού η χούντα είχε συλλάβει αριστερούς και συνδικαλιστές, είχε καταργήσει ελευθερίες και χαφιέδιζε παντού;
Τα ερωτήματα έρχoνται φυσιολογικά: «Μα δεν είχαν στείλει κόσμο στην εξορία;», «μα δεν έδιωχναν κόσμο από τη δουλειά λόγω φρονημάτων;», «μα δεν τους είχαν φακελωμένους;», «μα δεν είχαν ελεγχόμενες διοικήσεις στα σωματεία;». Πράγματι πάνω από 500 διοικήσεις συνδικάτων είχαν καθαιρεθεί, μεγάλα συνδικάτα είχαν διαλυθεί και αρκετοί βρέθηκαν στις εξορίες.
Το «κλειδί» για την κατανόηση των εξελίξεων ήταν η ένταξη στην αγορά εργασίας νέων ανθρώπων, που δεν ήταν «χαρτογραφημένοι» και σε αρκετές περιπτώσεις ανέπτυξαν την ταξική τους συνείδηση και τους πολιτικούς τους προσανατολισμούς μέσα στην πορεία τους στους χώρους εργασίας.
Δώσε μας ένα παράδειγμα.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η απεργία στο τρόλεϊ, στις 27 Αυγούστου 1973, με μαρτυρίες δύο συνδικαλιστών εκείνης της εποχής, που ήταν η νέα φουρνιά εκείνης της περιόδου. Ξεχωριστή λειτουργία είχε το ΔΣ του σωματείου (εκλογές με ενιαίο ψηφοδέλτιο και σταυροδοσία προσώπων), όπου πάντα παρίστατο και τοποτηρητής αστυνομικός από το συνδικαλιστικό της Ασφάλειας. Στη συνέχεια όμως ακολουθούσε άλλη κρυφή «παράνομη» συνεδρίαση από τα ίδια πρόσωπα, που ήταν η πραγματική και κινούσε καταστάσεις. Ήταν οι ίδιοι οδηγοί που τις μέρες του Πολυτεχνείου πήγαν βοήθεια στους φοιτητές και έγιναν τα οχήματά τους κινητά συνθήματα ενάντια στη χούντα.
Άρα ας μην κρατάμε στο μυαλό μας «φωτογραφίες» και στατικές στιγμές, αλλά τη δυναμική που διαμορφώνεται στα στρώματα της κοινωνίας. Αν μπόρεσαν οι προηγούμενες γενιές να αντιμετωπίσουν δικτάτορες, πραξικοπηματίες, στυγνούς εργοδότες, απαγορεύσεις και μάλιστα να βγουν με νίκες και συγκροτήσεις από αυτές τις συμπληγάδες, τότε είναι ένα καλό παράδειγμα και στις εποχές μας. Ευτυχώς η ιστορία δεν κινείται όπως επιθυμούν κατά καιρούς οι διάφοροι αυτόκλητοι και αποτυχημένοι «ληξίαρχοι».
Χρονικά οι εργατικοί αγώνες πύκνωσαν τα τελευταία χρόνια της χούντας;
Πύκνωσαν αλλά δεν προέκυπτε πάντα από ενιαίο συντονισμό, παρά τις προσπάθειες που γίνονταν ειδικά από «παράνομες» οργανώσεις, αλλά κυρίως από κοινωνική ανάγκη.
Ποια ήταν η κατάσταση της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων επί χούντας, γιατί υπάρχει η φιλολογία από την ακροδεξιά για ανθηρή οικονομία.
Θα σας δώσω ορισμένα στοιχεία: Καθαρά κέρδη βιομηχάνων από το 1967 έως το 1971, σύμφωνα με τον ΣΕΒ, 193%! Υπήρξε αύξηση τιμών στα είδη διατροφής από 200% έως 300% από το 1970 και μετά. Όσο για τη μείωση της ανεργίας, αυτή προέκυψε λόγω της μετανάστευσης, ειδικά της νεολαίας.
Από κει και πέρα, σε πολλές περιπτώσεις, οι εργαζόμενοι μέσα από τους αγώνες τους, κατέκτησαν αν όχι το σύνολο των στόχων τους, σημαντικό ποσοστό τους, καθώς η δικτατορία φοβόταν γενίκευση της αναταραχής. Ακόμα και οι διορισμένες διοικήσεις στα ξεδοντιασμένα συνδικάτα πιέζονταν να «λειτουργούν» αρχικά με υπομνήματα-παρακλήσεις προς την «εθνική κυβέρνηση», που όμως όταν δεν απέδιδαν υπήρχε ενεργοποίηση στη βάση των εργαζομένων, η οποία δούλευε σε συνθήκες ακρίβειας και έξαρσης των εργατικών ατυχημάτων.
Ποιο ήταν το κλίμα στους χώρους δουλειάς μετά την κατάρρευση της χούντας;
Υπήρξε άνθηση του εργοστασιακού συνδικαλισμού με πολλά πρωτοβάθμια σωματεία, τόσο σε «μικρούς» χώρους δουλειάς και κλάδους, όσο και σε μεγαλύτερους, όπως για παράδειγμα στα Ναυπηγεία, τα μεταλλεία και την οικοδομή.
Και μια προσωπική ερώτηση. Ποιος είναι ο λόγος που κάνεις αυτές τις καταγραφές των εργατικών ιστοριών;
Θεωρώ ότι συμβάλλουν στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, χωρίς να σημαίνει ότι πρέπει να έχει κανείς την ίδια θεώρηση των πραγμάτων με τα πρόσωπα που μου έχουν μιλήσει. Θεωρώ πως οι μαρτυρίες τους συνθέτουν ένα μωσαϊκό κοινωνικών αγώνων και δίνουν υλικό για μελέτη.