Τρίτο μέρος του αφιερώματος στην ιστορία των μεταλλείων Μυκόνου της ΜΥΚΟΜΠΑΡ και επικεντρώνουμε στο εργατικό δυναμικό και τις διεκδικήσεις του. Η ερευνήτρια της τοπικής ιστορίας και κόρη εργαζομένου στην ΜΥΚΟΜΠΑΡ, Δήμητρα Λοΐζου–Βουλγαράκη, μας κοινοποίησε δύο δημοσιεύματα, μία αναφορά τοπικής εφημερίδας και μία μαρτυρία και ακολούθως προσθέτουμε δημοσιεύματα που εντοπίσαμε στον αθηναϊκό Τύπο και παρουσιάζουμε τα συμπεράσματά μας. Φαίνεται ότι οι συνδικαλιστικοί αγώνες στη Μύκονο εκείνης της εποχής ήταν πολλά ναυτικά μίλια μακριά από τα κέντρα των εξελίξεων και δεν έτυχαν της προβολής που τους άξιζε.
ΑΠΕΡΓΙΕΣ
Εφημερίδα Νέα Μύκονος, «Το Μυκονιάτικο προσωπικό της Μύκομπαρ απεργεί», φ. 206, Απρίλιος 1965, σ. 1:
Από τον Αθηναϊκό Τύπο επληροφορηθήκαμε ότι το εργατοτεχνικό προσωπικό της Εταιρείας Μύκομπαρ κατήλθε σε απεργιακό αγώνα για βελτίωση των όρων εργασίας του. Λεπτομέρειες δυστυχώς για τα αιτήματά του δεν ξέρομε και επομένως δεν μπορούμε να εκφέρομε γνώμη σ’ αυτό το ζήτημα. Εκείνο μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι τουλάχιστον όσοι από αυτούς είναι Μυκονιάτες θα πρέπει να βάλουνε στη ζυγαριά υπέρ αυτών τα πλεονεκτήματα που τους παρέχει μια εργασία με καλό σχετικά μισθό, μέσα στον τόπο και στο σπίτι τους και το γενικότερον ενδιαφέρον της Εταιρείας για το νησί μας που στην τελευταία ανάλυση αντανακλά στη βελτίωση και της ατομικής των οικονομικής καταστάσεως. Έτσι όχι μόνο λόγοι ευγνωμοσύνης για την υποβοήθηση διανοίξεως δρόμων, για τα έργα εγκαταστάσεως που και μετά την αποχώρησή τους θα μείνουν στο νησί, αλλά και για τη μεγάλη τους δωρεά για τη λειτουργία του Γυμνασίου, θα πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους ότι ωφελούνται οικονομικά και δεν θα πρέπει να το ξεχνούν.
Χωρίς να θέλομε να μεροληπτήσομε, είμαστε βέβαιοι ότι η Εταιρεία, η οποία μέχρι σήμερα έχει δείξει ότι δεν είναι μόνο εμπορική επιχείρηση, αλλά μια οργάνωσις που διαπνέεται και από μεγάλα ανθρωπιστικά αισθήματα εάν το δίκαιο είναι με το μέρος τους, δεν θα τους το στερήσει.
Ας μη ξεχνούμε άλλωστε ότι η Μύκομπαρ για τη Μύκονο αποτελεί ένα μεγάλο οικονομικό κεφάλαιο που θα πρέπει να το αντιμετωπίζομε με πολλή προσοχή.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΓΡΥΠΑΡΗΣ, 23-06-2017
Το ’64 είχαμε μια απεργία, κι όπως ήτανε αυτοί οι ρουφιάνοι, που είχανε και κάποιοι δικοί τωνε, κι επηγαίνανε να δουλέψουνε –εμείς τώρα ήμαστε ας πούμε 50 αθρώποι κι εκείνοι ήταν 5-6– μες στο λεφορείο, όπως φεύγεις απ’ τα Πλυντήρια κι ανεβαίνεις μιαν ανηφόρα –η πιο χειρότερη ανηφόρα ήτανε να βγεις απάνω, απέναντι απ’ της Αγίας Βαρβάρας την εκκλησία, πού ’χαμε κάμει–εμείς εστέκαμε απάνω σε μια πλατφόρμα. Εμείς ήμαστε οι απεργοί. Το λοιπόν εθέλανε να βγάλουν την πλατφόρμα στην άκρια για να περάσει το λεφορείο. Φωνάζανε αυτοί από μέσα απ’ το λεφορείο, πως δεν είχαμε το δικαίωμα να κλείσομε το δρόμο, δεν έχομε το δικαίωμα να κάνομε το ένα, δεν έχομε δικαίωμα να κάνομε το άλλο… «Εμείς το έχομε!», λέγαμε. «Είμαστε 50 κι είστε 10! Δε’ θα περάσετε!». «Θα περάσομε, λέει, και θα πείτε κι ένα τραγούδι!». Πιάνομε το λεφορείο από τη μούρη, κι όπως ήτανε το λεφορείο κι ανέβαινε την ανηφόρα, το γυρίσαμε προς το γκρεμνό. «Εάν δε’ βγείτε από μέσα, να φύγετε με τα πόδια να πάτε όξω, θα πάτε μαζί με το λεφορείο κάτω στο ρέμα!». Εκείνη την ώρα, εγώ λέω από μέσα μου: «Έλα! Τώρα θα μας πιάσουν όλους να φάμε στελιάρι…». Πράγματις, τις κωλώσαμε…
H εφημερίδα ΑΥΓΗ έγραφε στις 6 Ιουνίου 1964: «Σε 24ωρη απεργία θα κατέλθουν την μεθεπόμενη Δευτέρα οι μεταλλωρύχοι Μυκόνου με αίτημα να επανδρωθεί το τοπικό Ι.Κ.Α. Με παθολόγο και οδοντίατρο».
Πάντως αν και η εφημερίδα ΑΥΓΗ το 1964 είχε αναφορά σε απεργία της ΜΥΚΟΜΠΑΡ στο τέλος του έτους που παρουσίασε απολογιστικά όλες τις απεργίες της χρονιάς, δεν την είχε συμπεριλάβει, δείγμα ότι η δράση των εργαζομένων της ΜΥΚΟΜΠΑΡ δεν ήταν «ριζωμένη» σαν αντίληψη σε όσους αντιμετώπιζαν τους συνδικαλιστικούς αγώνες της εποχής σαν ένα ενιαίο κύμα εργατικών διεκδικήσεων.
Η ίδια εφημερίδα στις 5 Μαρτίου 1965 γράφει: Οι εργάτες “Μύκονπαρ” των μεταλλείων βαρίτη κήρυξαν από προχθές απεργία διαρκείας με αίτημα την αύξηση των αποδοχών τους κατά 30% και την επαναπρόσληψη απολυθέντος συναδέλφου τους.
Νέο δημοσίευμα στις 10 Μαρτίου 1965, η απεργία συνεχίζεται με απόλυτη επιτυχία «για 9η μέρα η απεργία των μεταλλωρύχων Μυκόνου με αίτημα να αυξηθούν κατά 30% τα ημερομίσθιά τους και να επαναπροσληφθεί ο απολυθείς εργάτης»..
Δημοσίευμα της ΑΥΓΗΣ στις 16 Μαρτίου 1965: «Εκατόν πενήντα μεταλλωρύχοι του νησιού μας, συνεχίζουν 22 μέρες τώρα με συνοχή και αποφασιστικότητα την απεργία διαρκείας με αίτημα να επαναπροσληφθεί ένας απολυθείς συνάδελφός τους και να αυξηθούν τα ημερομίσθιά τους κατά 30%. Αλγεινή εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι οι αρμόδιες αρχές αντί να μεσολαβήσουν για να γίνουν αποδεχτά τα αιτήματα των απεργών, προσκάλεσε για να τους τρομοκρατήσει, 30 χωροφύλακες από την Σύρο».
Ενδιαμέσως των προηγούμενων δημοσιευμάτων για την απεργία, η εφημερίδα στις 13 Μαρτίου 1965 είχε δημοσιεύσει ρεπορτάζ για τις συνθήκες δουλειάς.
Τίτλος: ΣΤΥΓΝΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΣΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΜΥΚΟΝΟΥ και υπότιτλος «Οι επόπτες εργασίας αδιαφορούν».
Το ρεπορτάζ έγραφε τα εξής: «Οι κ.κ. επόπτες εργασίας της Σύρου δεν εννοούν να ταράζουν την ειδυλλιακή ζωή που περνούν στο όμορφο νησί των Κυκλάδων και να ασχοληθούν, με ό,τι αντεργατικό συμβαίνει στην επικράτεια όπου έχουν διορισθεί σαν υπερασπιστές των εργατικών δικαιωμάτων.
Έτσι ανενόχλητη η διεύθυνση των μεταλλείων Μυκόνου εγκαθίδρυε ένα στυγνό καθεστώς εκμετάλλευσης. Κάθε παράβαση σε βάρος των εργαζομένων είναι θεμιτή, προκειμένου να μην γίνουν “περιττά» έξοδα για να διασφαλισθούν η ζωή και η αρτιμέλεια των εργαζομένων, και έχει τεθεί απροκάλυπτα σε εφαρμογή κάθε κομπίνα, που προσφέρει περισσότερα κέρδη στην εταιρία. Οι τραυματισμοί στα πηγάδια και στις στοές των μεταλλείων, είναι καθημερινό φαινόμενο, επειδή δεν έχουν παρθεί προστατευτικά μέτρα και ανειδίκευτοι νεαροί εργάτες, ασχολούνται με επικίνδυνες εργασίες ειδικευμένων. Η δεξαμενή του νερού βρίσκεται πάνω από το μηχανοστάσιο και έτσι το νερό που πίνουν οι εργαζόμενοι βράζει χειμώνα – καλοκαίρι. Δεν υπάρχει υποφερτός χώρος που να χρησιμοποιείται για εστιατόριο και το προσωπικό υποχρεωτικά τρώνεται κάτω στο έδαφος και εκεί, ανακατεμένο με τις λάσπες ή τη σκόνη, τρώει το φαγητό του. Δεν υπάρχουν εξαεριστήρες και οι εργαζόμενοι προσβάλλονται από χαλικίωση, που είναι ασθένεια των πνευμόνων. Πέρυσι το καλοκαίρι οι επόπτες έκαναν μία τυπική επίσκεψη στο μεταλλεία και ξαναγύρισαν ολοταχώς στη ράθυμη ζωή του γραφείου τους. Οι εργαζόμενοι ύστερα από τα χωρίς αποτελέσματα διαβήματα προς τους υπευθύνους, κατάλαβαν ότι μόνοι τους θα λύσουν τα προβλήματα που τους απασχολούν και κατέβηκαν σε σθεναρό απεργιακό αγώνα που δε θα καμφθει ούτε και από την παρουσία των είκοσι χωροφυλάκων που μεταφέρθηκαν από τη Σύρο».
Θυμίζουμε ότι στο πρώτο μέρος του αφιερώματος στα μεταλλεία Μυκόνου που ήταν σύνοψη της εκδήλωσης που έγινε στο Μουσείο Μπενάκη από το Δήμο Μυκόνου και το ΕΜΠ είχε αναφερθεί ότι ο πλούτος που παρήχθη δεν μοιράστηκε με αναλογικό τρόπο, είναι χαρακτηριστικό ότι με την υποτίμηση οι μισθοί – κόστος ήταν πολύ χαμηλοί μπορούσαν να τριπλασιαστούν αλλά η εταιρεία δεν το έκανε για να μην χαλάσει η πιάτσα.
Επιτρέψτε μας μερικές επισημάνσεις. Το 1965 ήταν χρονιά με πολλούς και δυναμικούς απεργιακούς αγώνες, μεταξύ αυτών και των μεταλλωρύχων, κυρίως του Λαυρίου, της Ελευσίνας και της Χαλκιδικής. Οργανωτικά ρόλο έπαιζαν οι 115 ΣΕΟ (συνεργαζόμενες εργατοϋπαλληλικές οργανώσεις, που έγιναν πολύ περισσότερες από 115). Συχνά αντιμετώπιζαν καταστολή από τα σώματα ασφαλείας και δικαστικές διώξεις. Σε επικοινωνία μας με την Ομοσπονδία Μεταλλωρύχων Ελλάδας, μας είπαν ότι δεν είχαν στα μητρώα των σωματείων – μελών τους, σωματείο από τη Μύκονο.
Καταγράψαμε στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος τη μαρτυρία της Δήμητρας Λοΐζου – Βουλγαράκη, ότι λόγω των ανταποδοτικών οφελημάτων σε υποδομές του νησιού και τη δυνατότητα εξεύρεσης εργασίας χωρίς να μεταναστεύσουν, αρκετοί από τον τοπικό πληθυσμό ένοιωθαν υποχρέωση στη ΜΥΚΟΜΠΑΡ στο βαθμό να συμβιώνουν και με επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, σχεδόν αδιαμαρτύρητα.
Αυτά απεικονίζονται και στο δημοσίευμα της εφημερίδας «Νέα Μύκονος», με το σχόλιό μας να είναι ότι δεν μπορεί να πληροφορήθηκε την απεργία από τις αθηναϊκές εφημερίδες που δεν τις κατονομάζει καν (δύσκολη πολιτική περίοδος για τη χώρα για να δηλώνεις δημόσια ότι έχεις πηγή την ΑΥΓΗ). Άλλωστε στα χρόνια που επακολούθησαν και με το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1967 η απομάκρυνση συνδικαλιστών από τη διοίκηση του σωματείου της ΜΥΚΟΜΠΑΡ είναι ενδεικτική του κλίματος της εποχής.
Επίσης η ύπαρξη στο εργατικό δυναμικό της ΜΥΚΟΜΠΑΡ εργατών από άλλες περιοχές και με συνδικαλιστική εμπειρία, δείχνει ότι από αυτούς πιθανότατα προέκυψε η τροφοδότηση με τις ειδήσεις προς τον αθηναϊκό τύπο.
Όπως και να έχει αν και δεν βρήκαν το δρόμο προς τα πρωτοσέλιδα, οι απεργίες στη ΜΥΚΟΜΠΑΡ έμειναν στην ιστορία.
Έρευνα: Nάσος Μπράτσος