Αν δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων αναγκάστηκαν να πάρουν τον προσφυγικό δρόμο μετά την κατάληψη της χώρας από τους ναζί από το 1941 και μετά, θα πρέπει να τοποθετήσουμε στο σημείο που τους αξίζει τους ομογενείς, κυρίως των αραβικών χωρών, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο υποδοχής και ανακούφισης των ταλαιπωρημένων προσφύγων.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι από μεταναστευτικά ρεύματα προηγούμενων χρόνων, υπήρχαν ισχυρές ελληνικές παροικίες που η συγκρότησή τους έπαιξε σημαντικό ρόλο και στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ήδη και πριν από αυτόν βοηθούσαν με αποστολή χρημάτων. Στην περίπτωση των Αιγαιοπελαγιτών, οι Έλληνες της διασποράς στήριξαν – προ του πολέμου – οικονομικά τις προσπάθειες αποκατάστασης από τις συνέπειες των σεισμών που είχαν σημειωθεί σε αρκετά νησιά του Αιγαίου (Κως, Νίσυρος, Καστελλόριζο, κλπ).
Παράλληλα, η αποδοχή από τις κοινωνίες των αραβικών χωρών της λειτουργίας των ομογενειακών οργανώσεων και οι σχέσεις μαζί τους, είχαν δημιουργήσει ένα φιλικό υπόβαθρο, πάνω στο οποίο «πάτησαν» οι πρόσφυγες από τα νησιά του Αιγαίου και έγιναν σχετικά εύκολα αποδεκτοί και συμπαθείς από τον αραβικό πληθυσμό.
Επίσης πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι από το 1912 τα Δωδεκάνησα ήταν υπό ιταλική κατοχή και πάντα ο στόχος της ενίσχυσης δραστηριοτήτων με στόχο την ένωση με την Ελλάδα, ήταν στην ατζέντα. Όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο στόχος αυτός «περνούσε» υποχρεωτικά από την ήττα των δυνάμεων του άξονα.
Εκτιμώντας ότι οι νίκες στον ελληνοϊταλικό πόλεμο θα οδηγούσαν γρήγορα και στην ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα, κυρίως οι Δωδεκανήσιοι μέσα από τις δομές τους στην Αίγυπτο, ίδρυσαν Επιτροπή Δωδεκανησιακού Εράνου, που αν και οι στρατιωτικές εξελίξεις δεν δικαίωσαν τις προσδοκίες της, το έργο της ήταν σημαντικό για τη στήριξη Ελλήνων προσφύγων και στρατευμένων στις συμμαχικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής.
Σε αρκετές περιπτώσεις πρόσφυγες πολέμου από την Ελλάδα, αντί για στρατόπεδα προσφύγων έμειναν σε συγγενείς τους κυρίως στην Αίγυπτο, που είχε ήδη μία σημαντική ελληνική παροικία.
Η βοήθεια συνεχίστηκε και μεταπολεμικά, αφού η Ελλάδα μετρούσε τις πληγές της από τις συνέπειες του πολέμου, με την αποστολή βοήθειας σε τρόφιμα, ρούχα, χρήματα. Σε άλλες περιπτώσεις εκφράστηκε με τις διευκολύνσεις για να γίνουν μεταναστευτικές ροές προς τις χώρες αυτές, από την Ελλάδα. Εδώ το κέντρο βάρους αλλάζει και οι μεταναστευτικές ροές κατευθύνονται κυρίως προς ΗΠΑ και Αυστραλία.
Εκτός από τους πρόσφυγες κατά τη διάρκεια του πολέμου στηρίχτηκαν και οι Έλληνες στρατευμένοι, με πρωτοβουλίες – καμπάνιες, όπως «Το Δέμα του Στρατιώτου», το «Σπίτι του Ναύτου», η «Φανέλλα τού Στρατιώτου», η «Στέγη του Στρατιώτου», κλπ.
Λίβανος
Στο Λίβανο φιλοξενήθηκε μεγάλος αριθμός Ελλήνων προσφύγων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα της η Ελληνική Κοινότητα της Βηρυτού: «Στις αρχές του 20ού αιώνα, κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κατοχής, πολλοί Έλληνες είχαν εγκατασταθεί σε αυτή την περιοχή (Βηρυτό, Τρίπολη, Χαλέπι κ.λπ.) Κάποιοι ήταν έμποροι ή υπάλληλοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ άλλοι είχαν έρθει για να σπουδάσουν στα πανεπιστήμια.
Το οικόπεδο στην οδό Rue de France προσφέρθηκε ως δωρεά σε ένα από τα μέλη της Ελληνικής Κοινότητας της Βηρυτού, το οποίο δεν έκανε δεκτή την προσφορά και την παρέδωσε στην ελληνική κυβέρνηση. Έτσι χτίστηκαν στο οικόπεδο το Ελληνικό Προξενείο και η Πρεσβεία, ενώ το ισόγειο χρησιμοποιήθηκε για να στεγάσει το ελληνικό σχολείο.
Ο αριθμός των Ελλήνων της Κοινότητας αυξήθηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν πολλοί Έλληνες πρόσφυγες κατέφθασαν στον Λίβανο. Μαζί με τα αγγλικά στρατεύματα υπήρχαν επίσης βάσεις του Ελληνικού Ναυτικού».
Αν αυτά συνέβαιναν έξω από τα σύνορα της Ελλάδας, μέσα πρέπει να θυμίσουμε τη μάχη ενάντια στην πείνα και για τη λειτουργία συσσιτίων, στην οποία πρωτοστάτησε το ΕΑΜ, αλλά και την καταγραφή άτυπων επιτροπών αλληλεγγύης, που συγκέντρωναν βοήθεια για να στηρίξουν τις πιό αδύναμες περιπτώσεις που κινδύνευαν από τον υποσιτισμό. Επίσης στην ύπαιθρο δόθηκε από τις ανταρτικές δυνάμεις η λεγόμενη μάχη της σοδειάς, ώστε να προστατευθεί κατά το δυνατόν η αγροτική παραγωγή και να μην λεηλατηθεί από τις κατοχικές δυνάμεις.
Συνεπώς η δράση και η αλληλεγγύη των ομογενών, υπήρξε καταλυτική για να απαλύνει τις συνέπειες της προσφυγιάς και να διευκολύνει τη συγκρότηση του ελληνικού στρατού της Μέσης Ανατολής.
Οι ομογενείς ήταν οι «αφανείς» ήρωες εκείνης της περιόδου.
Φωτο: Σύνθεση με την Αμπέτειο και την Αχιλλοπούλειο Σχολή της Αιγύπτου και το προσφυγικό στρατόπεδο στη Νουζεϊράτ της Παλαιστίνης.
Διαβάστε στο ert.gr κάθε μέρα λίγο μετά τις 7πμ:
Σάββατο 6 Μαΐου: Καίτη Φράγκου – Ζηκίδη: Η προσφυγοπούλα νοσοκόμα στο στρατόπεδο του Νουσεϊράτ (α΄μέρος)
Κυριακή 7 Μαΐου: Καίτη Φράγκου – Ζηκίδη: Η προσφυγοπούλα νοσοκόμα στο στρατόπεδο του Νουσεϊράτ (β΄μέρος)
Δευτέρα 8 Μαΐου: Η συμβολή της Λήμνου στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
Τρίτη 9 Μαΐου: Aστυπάλαια: Πεδίο μαχών και επιχειρήσεων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Τετάρτη 10 Μαΐου: Η αντιστασιακή δράση του πρόσφυγα Πέτρου Ανδριώτη στα χρόνια της κατοχής
Πέμπτη 11 Μαΐου: Σύρος: Η κατοχή και η λιμοκτονία στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Παρασκευή 12 Μαΐου: OENO: «Όλα τα πλοία εν κινήσει
»
Σάββατο 13 Μαΐου: Πρόσφυγας πολέμου το 1942 στην Αβησσυνία – Συνέντευξη της Ελευθερίας Πορτέλλου – Φράγκου
Κυριακή 14 Μαΐου: Αντιστασιακές δράσεις στην κατοχική Χίο – Η μαρτυρία του ΕΑΜίτη Δημήτρη Κουσκουσάκη
Συγκεντρωτικά όλοι οι κύκλοι του αφιερώματος στην ανάρτηση: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr