Επίσκεψη στο καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς στην Πάτρα (φωτορεπορτάζ)

...αναδημοσίευση από το www.ertnews.gr...

 

Με ένα μοναδικό τρόπο συνδέεται το «πάνω» μέρος της πλατείας στα Ψηλαλώνια της Πάτρας, με το «κάτω» αυτό που βρίσκεται κάτω από το έδαφος, καθώς εκεί βρίσκεται το ιστορικό καταφύγιο της Πάτρας. Στο υπέργειο τμήμα της πλατείας πλήρωσαν με τη ζωή τους τις θηριωδίες των ναζί κατακτητών όσοι εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις 9 Μαΐου 1944. Μάλιστα διέταξαν να παραμείνουν κρεμασμένοι για όλη τη διάρκεια της μέρας, να τους βλέπει ο κόσμος για “παραδειγματισμό”, ενώ κάποιοι από τους δήμιους φωτογραφήθηκαν με φόντο τους απαγχονισθέντες.

η «πάνω» πλευρά της πλατείας

Κάτω από την πλατεία βρίσκεται το μεγαλύτερο και σημαντικότερο καταφύγιο που ξεκίνησε να λειτουργεί στην Πάτρα με την έναρξη του πολέμου του 1940, αφού η αχαϊκή πρωτεύουσα ήταν πρώτη μεγάλη πόλη που βομβαρδίστηκε στις 28 Οκτωβρίου από τα ιταλικά αεροπλάνα με απολογισμό 193 νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες και εκτεταμένες ζημιές.

Tα δύο σημεία πρόσβασης βρίσκονται στο πρανές που αρχίζει από το πάνω μέρος του πεζόδρομου της Τριών Ναυάρχων, συνεχίζει βορειοανατολικά, παράλληλα με την οδό Αθανασίου Διάκου και αποτελεί μέρος του Ρωμαϊκού αναλημματικού τοίχου της περιόδου του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα.

Tο καταφύγιο αποτελείται από τρεις διαδρόμους – στοές που συνδέονται μεταξύ τους σε σχήμα «Π» μήκους 39,13 μέτρων, 30,10 μέτρων και 39,50 μέτρων αντίστοιχα και πλάτους δύο μέτρων. Στο πλάι των διαδρόμων υπάρχουν πέντε θάλαμοι στους οποίους έμπαιναν οι πολίτες.

Τα άκρα των δύο μεγαλύτερων και παράλληλων στοών αποτελούν τις εισόδους από τον δρόμο. Το συνολικό εμβαδόν του καταφυγίου είναι 210 τ.μ., ενώ το μέγιστο ύψος είναι 2,10 μέτρα.

Τον Οκτώβριο του 2014, το περιφερειακό τμήμα του ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας οργάνωσε την παρουσίαση της ομάδας εργασίας, με θέμα τους τρόπους αξιοποίησης του καταφυγίου, στο πλαίσιο των παράλληλων δράσεων της έκθεσης «Φαντάσου την πόλη: Πάτρα 2014».

Στη συνέχεια, με πρωτοβουλίες του Δήμου Πατρέων, το καταφύγιο αξιοποιήθηκε και αποδόθηκε ως χώρος ιστορικής μνήμης το 2020, στο πλαίσιο των εορτασμών για την απελευθέρωση της Πάτρας από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, στις 4 Οκτωβρίου του 1944.

Μιλήσαμε με την Ρένα Σκαρλάτου Πρόεδρο της Σχολικής Επιτροπής Β/θμιας εκπαίδευσης Δήμου Πατρέων, Μέλος Δ.Σ. Πολιτιστικού Οργανισμού και μέλος Δ.Σ.  Ανατολικού Διαμερίσματος της Δημοτικής Ενότητας Πατρέων του Δήμου Πατρέων, που έχει πραγματοποιήσει σειρά ξεναγήσεων στο χώρο του καταφυγίου σε σχολεία και άλλους φορείς, παρουσιάζοντάς τους την ιστορία του. Μας είπε τα ακόλουθα: «Πρόκειται για κομμάτι από ρωμαϊκό τείχος και διαμορφώθηκε μετά το 1930 σε καταφύγιο. Ήταν η περίοδος του Μεσοπολέμου, είχε τελειώσει ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος και όλα έδειχναν ότι θα ξεσπούσε και ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος.

Είχαν γίνει ασκήσεις για εκπαίδευση του πληθυσμού. Όμως η κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου ήταν αιφνιδιαστική δεν είχαν προλάβει να ηχήσουν οι σειρήνες και όταν την 28 Οκτωβρίου 1940 φάνηκαν στον ουρανό της Πάτρας τα ιταλικά αεροπλάνα, αρκετοί νόμισαν ότι ήταν ελληνικά και συμμαχικά και βγήκαν και τα χαιρετούσαν, μέχρι να αρχίσει ο βομβαρδισμός, οπότε κατάλαβαν ότι ήταν επίθεσης την πόλη. Ήταν ημέρα Δευτέρα και στην πρώτη μέρα του πολέμου το καταφύγιο δεν λειτούργησε.

Στη διάρκεια του πολέμου βομβάρδισαν την Πάτρα και οι Γερμανοί το 1942 και τότε το καταφύγιο λειτούργησε.

Δεν είναι το μόνο καταφύγιο στην Πάτρα, υπάρχουν και άλλα σε ιδιωτικούς χώρους που δεν είναι βασισμένα πάνω σε ρωμαϊκές κατασκευές, αλλά ήταν καινούργιες κατασκευές στην εποχή τους.

Ο Δήμος Πατρέων βρήκε το καταφύγιο παρατημένο για χρόνια, χώρο απορριμμάτων, αλλά και παραβατικών δραστηριοτήτων. Το καθάρισε, το ανέδειξε, έβαλε σύγχρονο φωτισμό (διατηρώντας τις παλιές υποδομές ηλεκτροδότησης που φαίνονται για ιστορικούς-μουσειακούς λόγους) και το έδωσε για χρήση – επισκέψεις στις 4 Οκτωβρίου 2020. Από τότε σχολεία και φορείς το έχουν επισκεφτεί, γίνονται ξεναγήσεις και ενημερώνονται για την ιστορία του».

Στην είσοδο του καταφυγίου υπάρχει ένα ψηφιδωτό που αποτυπώνει το σύμβολο της ειρήνης, ένα περιστέρι έργο του Πατρινού εικαστικού και αγιογράφου, καθηγητή Εικαστικού Εργαστηρίου της Πάτρας, Πέτρου Λαμπρινάκου, διαστάσεων 0,60×0,60 cm και είναι φτιαγμένο με σμάλτινες ψηφίδες, εμπνευσμένο από έργα της Βάσως Κατράκη.

Η επίσκεψη στο χώρο είναι μία μοναδική εμπειρία και συμβάλλει στη διάσωση της ιστορικής μνήμης.

Έρευνα & φωτο: Νάσος Μπράτσος