Νέα Αλικαρνασσός: Η νέα πατρίδα των προσφύγων της γενέτειρας του Ηροδότου

 

...αναδημοσίευση από το www.ertnews.gr...

Αποτέλεσε τόπους Μικρασιατών προσφύγων, άλλωστε το «Νέα» στο τοπωνύμιο της δεν αφήνει αμφιβολίες γι' αυτό. Αναφερόμαστε στη Νέα Αλικαρνασσό στην Κρήτη, όπου βρήκαν νέα πατρίδα οι πρόσφυγες από τη γενέτειρα του Ηροδότου, την Αλικαρνασσό, Bodrum στα τούρκικα, ή Πετρούμι, όπως την έλεγαν οι Έλληνες κάτοικοί της. Για την ακρίβεια η Τουρκική πόλη «Bodrum», χτίστηκε πάνω από τα ερείπια της αρχαίας πόλης.

Το πρώτο προσφυγικό ρεύμα ήρθε το 1914, πολύ πριν τη Μικρασιατική καταστροφή, αλλά μέσα σε μία ταραγμένη δεκαετία πολέμων (Βαλκανικοί, Α΄ Παγκόσμιος) και διώξεις σε τμήματα του ελληνικού πληθυσμού της Τουρκίας. Το 1923 πολιτογραφούνται 12.070 πρόσφυγες στο Ηράκλειο της Κρήτης με τους 325 να είναι από την Αλικαρνασσό.

Τελικά το 1925 ιδρύεται ο οικισμός της Νέας Αλικαρνασσού και οι εικόνες είναι παρόμοιες με αυτές των άλλων περιοχών, όπως η Νέα Ιωνία Αττικής, η Νέα Ιωνία Βόλου, η Ελευσίνα, η Καισαριανή, κλπ.

Το στεγαστικό πρόγραμμα της πολιτείας βοηθάει στο χτίσιμο μικρών οικιών χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, νερό και αποχέτευση.

Το νέο εργατικό δυναμικό που προστέθηκε στην περιοχή βοηθάει στην ανάπτυξη κλάδων και επαγγελμάτων που πριν από την έλευση των προσφύγων δεν ήταν ανεπτυγμένα σε μία περιοχή μέχρι τότε αγροτική.

Το 1929 στο πρώτο ρυμοτομικό σχέδιο αναφέρονται τρεις συνοικίες, ο Άγιος Νικόλαος, τα Θαλασσινά και τα Γεωργικά.

Η Νέα Αλικαρνασσός, παραθαλάσσια όντας, θύμιζε έντονα στις πρόσφυγες το Πετρούμι – Bodrum – Aλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, ενώ στις μεταξύ τους συζητήσεις οι πρόσφυγες αποκαλούνται όχι πάντα Αλικαρνασσιώτες, αλλά Πετρουμιανοί. Επιπλέον αρκετοί πρόσφυγες ήταν ψαράδες αφού η Αλικαρνασσός είναι παραθαλάσσια και η Νέα Αλικαρνασσός τους βοηθούσε να συνεχίσουν να εξασκούν το επάγγελμα που ήξεραν.

Κρατώντας τη θρησκευτική τους παράδοση που ήταν άρρηκτα δεμένη με το ναό του Αγίου Νικολάου στο λιμάνι της Αλικαρνασσού της Μικράς Ασίας και την εικόνα του προστάτη του Αγίου που διέσωσαν ιερό στη Νέα Αλικαρνασσό το 1927 τον πρώτο ξύλινο ναό του Αγίου Νικολάου και το 1954, λειτούργησε. και ο πέτρινος.

Μεταφέρουμε από το Δήμο Ηρακλείου, στην οποία με τις αλλαγές στην Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει ενσωματωθεί η Νέα Αλικαρνασσός, την ακόλουθη ιστορική αναφορά, που παρουσιάστηκε και στο αφιέρωμα στο ποδοσφαιρικό σύλλογο των Μικρασιατών της πόλης, τον Ηρόδοτο.: «Μετά το 1922, οι Μικρασιάτες δεν θα επιστρέψουν ποτέ στις ιδιαίτερες πατρίδες τους παρά μόνο ως επισκέπτες. Για να κατανοήσουμε πως πραγματοποιείται η μετάβαση από την Παλιά στη Νέα Αλικαρνασσό είναι απαραίτητο να εντάξουμε την μετακίνηση των Αλικαρνασσέων στο γενικότερο προσφυγικό ρεύμα από την Μ. Ασία στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Κρήτη.

Οι Μικρασιάτες διώκονται εξαιτίας της εθνικής τους ταυτότητας. Η βασική επιδίωξη της τουρκικής πλευράς ήταν α) η εξαφάνιση του ελληνικού στοιχείου από την Μ. Ασία, ώστε να μπορεί να διεκδικήσει τα εδάφη αυτά, επικαλούμενη την εθνική ομοιογένεια του πληθυσμού και β) η ταυτόχρονη αποδυνάμωση του ελληνικού κράτους λόγω της πληθυσμιακής έκρηξης που προκλήθηκε.

Ο πρώτος διωγμός των Ελλήνων της Μ. Η Ασία αρχίζει το 1914. Τότε, παρατηρείται και η σταδιακή άφιξη Μικρασιατών προσφύγων στην Κρήτη και ειδικότερα στο Ηράκλειο. Από το 1915-1919 φιλοξενήθηκαν στο Ηράκλειο γύρω στις 1.500 οικογένειες από τη Μ. Ασία και τα Δωδεκάνησα, συνολικά περίπου 6.000 άτομα. Οι πρώτοι Αλικαρνασσείς πρόσφυγες φτάνουν στην Κρήτη, στην περιοχή της Σητείας και από εκεί στο Ηράκλειο το 1914. Διέμεναν σε παραπήγματα, στην περιοχή της Χανιώπορτας. Απ' αυτούς λίγοι επιστρέφουν στις εστίες τους την περίοδο 1918 -1919. Το 1921 οι περισσότεροι πρόσφυγες που παραμένουν στο Ηράκλειο είναι από την Αλικαρνασσό και το Αϊδίνι.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από την πολιτογράφηση των προσφύγων το 1923 στο Ηράκλειο εγκαταστάθηκαν 12.070 πρόσφυγες από τη Μ. Ασία, 325 από τους οποίους κατάγονται από την παλιά Αλικαρνασσό.

Η Ν. Αλικαρνασσός βρίσκεται στο 2,5 χλμ. της κεντρικής αρτηρίας Ηρακλείου – Λασιθίου, στην ανατολική πλευρά του Ηρακλείου. Η γη που παραχωρήθηκε για την ίδρυση του προσφυγικού αυτού συνοικισμού ήταν 6000 στρέμματα με σύνορα από το Βορρά το Κρητικό πέλαγος, από την Ανατολή και το Νότο, τα όρια της επαρχίας Πεδιάδος και από τη Δύση, το Σιλαμιανό ποταμό.

 1 Μάρτη 1934 Κρητικά Νέα – Ηράκλειο

Ο χώρος αυτός τηρούσε όλες τις προϋποθέσεις σύμφωνα με τη Διεύθυνση Εποικισμού ώστε να αναδειχθεί σε νέα πατρίδα για τους ξεριζωμένους «Πετρουμιανούς». Βασικό σημείο για την επιλογή της περιοχής ήταν η παραθαλάσσια επίπεδη θέση της που δημιουργούσε στους Αλικαρνασσείς πρόσφυγες συναισθήματα οικειότητας και αποδοχής και ταυτόχρονα εξασφάλιζε επαγγελματικά πολλούς από αυτούς αφού η κύρια ασχολία τους ήταν η αλιεία.

Η διαδικασία ίδρυσης της Ν. Αλικαρνασσού είχε ξεκινήσει από το 1924. Αρχικά, εξελέγη η «αγροτοαστική ομάδα Αλικαρνασσού», και στις 15/10/1924 προκηρύσσεται διαγωνισμός για την ανέγερση 300 οικιών. Η νέα πόλη είχε χωριστεί σε τρεις ζώνες ανάλογα με τα επαγγέλματα των οικιστών.

Η βόρεια ζώνη τα «θαλασσινά» παραχωρήθηκαν στους αλιείς, η νότια τα «γεωργικά» στους αγρότες ενώ η ενδιάμεση κεντρική ζώνη, τα «αστικά» σε αυτούς που είχαν αναπτύξει αστικές δραστηριότητες, εμπόρους, τεχνίτες, κτίστες, εργάτες.

Το σχέδιο της πόλης είχε καλή ρυμοτομία και προέβλεπε την ολοκλήρωση ελεύθερων χώρων και άνετων δρόμων. Τον αρχικό πληθυσμό της Ν. Αλικαρνασσού αποτελούσαν 350 πολυμελείς οικογένειες με καταγωγή από την Παλιά Αλικαρνασσό ή τα περίχωρα.

Η οικονομική και κοινωνική εξέλιξη της Αλικαρνασσού αποτέλεσε μια δύσκολη πρόκληση για τους Αλικαρνασσείς πρόσφυγες, την οποία αποδέχθηκαν με πείσμα παρόλο που βαθιά στις ψυχές τους πίστευαν πως σύντομα θα ξαναγύριζαν στα μέρη τους, στο Πετρούμι.

 Πηγή χάρτη «Νέα Αλικαρνασσός - Ταξίδι στο χρόνο και την ιστορία», έκδοση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ηρακλείου και Δήμου Ν. Αλικαρνασσού

Η πίκρα και η νοσταλγία τους, όμως, δεν έδρασαν ανασταλτικά. Με σκληρή δουλειά και ανεξάντλητη ψυχική δύναμη προσπαθούσαν να «αναστήσουν» τη χαμένη τους πατρίδα. Η σύγκριση του παλιού και του νέου τόπου τους ήταν διαρκής και τους ωθούσε σε ολοένα μεγαλύτερες θυσίες ώστε η Νέα Αλικαρνασσός να αναδειχθεί σε άξια διάδοχο της Παλιάς».

Μετά τον πόνο της προσφυγιάς, έγραψαν και οι ματωμένες και τιμητικές σελίδες της Εθνικής Αντίστασης (στη Ν. Αλικαρνασσό βρίσκεται ομαδικός τάφος Γερμανών αλεξιπτωτιστών μετά τη μάχη της Κρήτης) με την πόλη να πορεύεται στο σήμερα κρατώντας σφιχτά στη μνήμη της (συμβάλλουν σε αυτό το δραστήριο τοπικοί σύλλογοι) τις ιστορικές αναφορές της που είναι ο οδηγός της.

Έρευνα: Νάσος Μπράτσος