...αναδημοσίευση από το ert.gr και το sports.ert.gr...
Συνήθως οι φωτογραφίες έρχονται να “υποστηρίξουν” ένα δημοσιογραφικό κείμενο, αλλά μερικές φορές όπως τώρα, γίνεται το αντίστροφο, δηλαδή ένα κείμενο έρχεται σαν αποτέλεσμα της ανάλυσης μίας φωτογραφίας.
Βρισκόμαστε στο 1928 στην εργατούπολη της Καλαμάτας και ο “Εργατικός Αστήρ” αφιερώνει τη φωτογραφία στον πρόεδρό του Μίμη Μπάκα. Τη φωτογραφία καθώς και κάποια στοιχεία, μας έδωσε ο εγγονός του Μιχάλης Μπάκας, τον οποίο και ευχαριστούμε για το πολύτιμο αυτό ντοκουμέντο. Μιλάμε πάντα για ανεξάρτητες ομάδες που δεν συμμετείχαν σε επίσημες διοργανώσεις και κατηγορίες, αλλά σε φιλικούς αγώνες και τουρνουά, με τα έξοδα της ομάδας (αθλητικό υλικό) να καλύπτονται από τους ίδιους τους παίκτες και το φιλικό – συναδελφικό τους περιβάλλον.
Το ενδιαφέρον είναι στην αφιέρωση της ομάδας που χρησιμοποιεί αναφερόμενη στον πρόεδρο το “σ”, που στην πολιτική ορολογία σημαίνει “σύντροφος” και στη συνδικαλιστική ορολογία σημαίνει “συνάδελφος”. Ενίοτε σημαίνει και τα δύο μαζί. Δείγμα λοιπόν πως η ίδια η ομάδα αντιλαμβάνεται την ύπαρξή της και τη λειτουργία της μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Ο πρόεδρος στη φωτο είναι ο κοστουμαρισμένος.
σε κίτρινους κύκλους οι ξυπόλητοι
Μερικές φορές οι λεπτομέρειες είναι πιο “δυνατές” από το κυρίως θέμα. Διακρίνονται πίσω από τους παίκτες κάποια πόδια ξυπόλητα, είτε είναι μέλη της ομάδας που δεν φωτογραφήθηκαν ακριβώς γι’ αυτό (υπάρχουν πολλά φωτογραφικά ντοκουμέντα τις δεκαετίες 1920 και 1930 που είναι παρόμοια), είτε είναι θεατές – φίλαθλοι ή πιτσιρίκια.
Όπως και να έχει η κυκλοφορία ξυπόλητων είναι δείγμα της ένδειας εκείνων των χρόνων. Επίσης είναι σαφές ότι η ομάδα είχε μικρό μέσο όρο ηλικίας και ο εργατικός της αυτοπροσδιορισμός ταιριάζει με τα δεδομένα της εποχής όπου η ένταξη στην αγορά εργασίας γινόταν από ανάγκη από πολύ μικρές ηλικίες. Σε άλλες λεπτομέρειες βλέπουμε ότι ένας δεν φοράει το ίδιο σορτσάκι με άλλους, ενώ ένας φοράει διαφορετική φανέλα, αλλά με το ίδιο σήμα.
Η πίσω πλευρά της φωτο
Όπως μας μετέφερε ο εγγονός του Μιχάλης Μπάκας, ο πρόεδρος του Εργατικού Αστέρα Μίμης Μπάκας, γεννηθείς το 1901, ήταν καπνεργάτης στου “Καρέλια” και για κάποια χρόνια ενταγμένος στο ΚΚΕ, από το οποίο διεγράφη, καθώς ακολούθησε τον Παντελή Πουλιόπουλο (γενικός γραμματέας του ΚΚΕ την περίοδο 1924-1926, διαγραφείς το 1927 – εκτελέστηκε το 1943 από τους Ιταλούς στο Κούρνοβο). Την μεταπολεμική περίοδο ο Μίμης Μπάκας εξορίστηκε στους Φούρνους Κορσεών στο νομό Σάμου με την κατηγορία του “παράνομου εράνου”.
Η κοινωνική κατάσταση πάνω στην οποίο συγκροτήθηκε η ομάδα ήταν οι έντονες κοινωνικές συγκρούσεις στην πόλη, άλλοτε με αιχμή τους λιμενεργάτες (1932, 1934), άλλοτε τους καπνεργάτες και αρκετές φορές όλους τους κλάδους μαζί. Μεγάλες απεργίες, συγκρούσεις με την αστυνομία, τραυματισμοί, συλλήψεις, αλλά και θάνατοι εργατών και ενός εργοδότη, ήταν το περιβάλλον μέσα στο οποίο υπήρχε και το ρεύμα του λεγόμενου “εργατικού αθλητισμού”.
Δηλαδή του ρεύματος εκείνου που προωθούσε συνειδητά την αντίληψη του μη αλλοτριωμένου αθλητισμού που δεν γίνεται εργαλείο προπαγάνδας (όπως έκαναν εκείνα τα χρόνια Χίτλερ και Μουσολίνι) για να στηρίξει θεωρίες υπεροχής της αρίας φυλής έναντι των άλλων μέσα και από την επιβολή – νίκη στις αθλητικές συναντήσεις, ή την υπεροχή του φασισμού μέσα από μεγάλα αθλητικά έργα. Ήταν δηλαδή μία αντιπαράθεση ενάντια στη χρήση του αθλητισμού σαν υποστηρικτικό εργαλείο μιλιταριστικών και φασιστικών καθεστώτων.
Με το όνομα “Εργατικός Αστήρ” από δεκαετία του 1920 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1930, έχουμε καταγράψει τουλάχιστον 12-13 ομάδες σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, δείγμα της πανελλαδικής εξάπλωσης του συγκεκριμένου ρεύματος που στην Ελλάδα στηρίχθηκε από την ΟΚΝΕ, ενώ σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες στηρίχτηκε από σοσιαλδημοκρατικές και κομμουνιστικές δυνάμεις.
Δεν μπορέσαμε να βρούμε πόσα χρόνια λειτούργησε η ομάδα, αλλά όπως είχε συμβεί από ανάλογες συγκροτήσεις, από το 1935 (αποτυχία του βενιζελικού κινήματος και εδραίωση της κυβέρνησης Τσαλδάρη) και πολύ περισσότερο από το 1936 (δικτατορία Μεταξά), υπήρξε συστηματική δίωξη και των συνδικαλιστών και των αθλητικών σωματείων που κινούνταν σε κατευθύνσεις μη αρεστές στους κυβερνώντες.
Όπως και να έχει ο “Εργατικός Αστήρ Καλαμάτας”, στις σελίδες της ιστορίας “σκόραρε” με το ότι υπήρξε.
Φωτο: Μιχάλης Μπάκας
Έντυπο εποχής: Koινωνιολογική και Πολιτική Εγκυκλοπαιδεια – Αυγουστος 1934, εκδότης Δημήτρης Πουρνάρας
Έρευνα: Νάσος Μπράτσος