Δεν είχαν περάσει παρά μόλις έξι χρόνια από το βίαιο και αιματηρό ξεριζωμό του μικρασιατικού ελληνισμού και στις φτωχογειτονιές της Δραπετσώνας ο ποντιακός αετός κυμάτισε σαν το σύμβολο του νεοσύστατου Αθλητικού Συλλόγου Ποντίων Δραπετσώνας. «Θα εφτάμε Σύλλογον τεμέτερον» – Θα κάνουμε δικό μας σύλλογο, ήταν η κατεύθυνση που χάραξαν τα ιδρυτικά μέλη.
Αντιπροσωπεία Ποντίων στις εκδηλώσεις για την γενοκτονία
Η αρχική ονομασία ήταν Αθλητική Ένωση Ποντίων, αλλά όπως έχουμε παρουσιάσει στο παρελθόν σε αντίστοιχες ιστορικές έρευνες, η δικτατορία του 1967 υποχρέωσε τα σωματεία που είχαν στην ονομασία τους τη λέξη “ένωση” να την αντικαταστήσουν για να μην θυμίζουν οι ιαχές στο γήπεδο το σύνθημα των διαδηλώσεων για το Κυπριακό και χαλάσουν οι διεθνείς σχέσεις με την Τουρκία (η ΑΕΚ ξέφυγε της μετονομασίας γιατί λόγω μεγέθους υπολογίστηκε το κόστος από τις αντιδράσεις).
Στον Πειραιά μαζί με τους Πόντιους, το Μοσχάτο, ο Καραβάς, ο Προφήτης Ηλίας, η Δραπετσώνα, ήταν μερικά από τα σωματεία που υποχρεώθηκαν σε “βαφτίσια” – μετονομασίες, διότι είχαν τη λέξη “ένωση” στην ονομασία τους.
21 Δεκεμβρίου 1932 εφημ. Αθλητικά Χρονικά
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Από το 1919 χρονολογείται η ίδρυση του πρώτου ποντιακού σωματείου στην Ελλάδα “Σύλλογος Ποντίων Πειραιώς – ο Υψηλάντης”, που στελεχώθηκε από Πόντιους που είχαν υποστεί διωγμούς από τους Τούρκους και αργότερα προστέθηκαν όσοι ήρθαν με τη Μικρασιατική καταστροφή και τις ανταλλαγές πληθυσμών. Έτσι το 1923 μετά από αλλαγές του καταστατικού έχουμε την επίσημη ίδρυση της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς – Κερατσινίου – Δραπετσώνας.
Γλίτωσαν από τους Τσέτες και τον Κεμάλ – Τους «ανέλαβαν» οι δικτάτορες
Τόσο η δικτατορία του Μεταξά, όσο και αυτή του 1967 – 1974 κατέστρεψε, έκαψε και εξαφάνισε τα αρχεία της Ένωσης και όσων σωματείων είχαν χαρακτηριστεί ως δημοκρατικά, μεταξύ αυτών και αθλητικών σωματείων. Όπως αναφέρεται στην έκδοση “Από τον Πόντο και τη Μικρασία έως τον Πειραιά, εδώ… στη Δραπετσώνα”, η πράξη αυτή “ισοδυναμεί με τυμβωρυχία, καθώς έγινε συνειδητή και άθλια προσπάθεια να θιγούν μνήμες και να σβηστούν δράσεις ανθρώπων μόνο και μόνο γιατί διακατέχονταν από δημοκρατικό φρόνημα και ήθος.Τα έργα των λογοκριτών και των τυμβωρύχων είναι να σκεπάζουν με τη λήθη εκείνα που οι ίδιοι αδυνατούν να ζήσουν και να δημιουργήσουν”.
 |
| 1989 κυπελλούχος και νταμπλούχος Πειραιά - η φωτο από το γήπεδο Καραϊσκάκη |
Και σε ένα άλλο σημείο τονίζεται πως: «Ο σκοταδισμός πίστεψε πως σκίζοντας σελίδες γραπτών μαρτυριών και καίγοντας βιβλία θα μπορούσε να σβήσει από τη μνήμη των ανθρώπων την επιθυμία για ελευθερία και ζωή χωρίς σκυμμένα κεφάλια. Έκαναν λάθος, παράλληλα όμως έκαναν και μεγάλη ζημιά».
Εκεί λοιπόν στη Δραπετσώνα που τα εργοστάσια είχαν αρχίσει να λειτουργούν στην περιοχή που ήταν δίπλα στο λιμάνι και άρα μείωνε το κόστος μεταφοράς εμπορευμάτων και πρώτων υλών, άρχισε η εγκατάσταση Ποντίων και Μικρασιατών σε τσίγκινα παραπήγματα και με τον παράλληλο αγώνα για το μεροκάματο.
1923-ιδρυτικά μέλη του εργατικού σωματείου Ο ΠΟΝΤΟΣ
Όπως και σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης, δίπλα στις φάμπρικες, αναπτύχθηκαν οι εργατικές – λαϊκές συνοικίες και σε αυτές αναπτύχθηκε η ζωή τους και οι αναζητήσεις τους στον πολιτισμό, τον αθλητισμό και αρκετές άλλες θεματικές.
Στην κατάσταση αυτή “ήρθε να προστεθεί και μία αδικαιολόγητη εχθρότητα των γηγενών Ελλήνων απέναντι στους Τουρκόσπορους”. Η ζωή των κατατρεγμένων ήταν μαύρη, κατάμαυρη. Καμία πρόνοια, καμία φροντίδα, η ζωή ήταν ένας εφιάλτης που άρχισε σιγά-σιγά, με τον ιδρώτα, το κουράγιο και την απελπισία του ανθρώπου που τον μεταχειρίστηκαν σαν ζώο, να γίνεται πάλι προκοπή”, αναφέρεται στο ίδιο λεύκωμα.
τα γραφεία του Α.Σ. Ποντίων
Επίσημο έτος ίδρυσης του συλλόγου είναι το 1928, έχει χρώματα το μπλε και το λευκό και έμβλημα τον Ποντιακό αετό.
Όμως δεν ήταν ούτε εύκολο, ούτε αυτονόητο ότι ο αθλητισμός θα έβρισκε ζωτικό χώρο σε ένα τοπίο όπου πριν την έλευση των 40.000 προσφύγων στην περιοχή, η υποβάθμιση, οι τεκέδες, τα πορνεία, οι «προστάτες» και διάφορες παραβατικές συμπεριφορές, είχαν ριζώσει για τα καλά. Άλλωστε η «παραίτηση» και η «μοιρολατρία» του τεκέ δεν συμβαδίζει με τα αθλητικά ιδεώδη της συνεχούς προσπάθειας για βελτίωση.
 |
ποδοσφαιρικός πρόγονος των Ποντίων η ομάδα "Πόντος" |
Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε ότι στην περιοχή υπήρξε η «βάση» του ρεμπέτικου, παράλληλα με τη λαϊκή μουσική παράδοση που έφεραν οι Πόντιοι και οι Μικρασιάτες, με τα σαντούρια, τα βιολιά και τους κεμεντζέδες. Τότε και οι δύο κατηγορίες ήταν «απόβλητες» από την «καλή» κοινωνία της εποχής.
Σε αυτό το άγονο έδαφος ο αθλητισμός κατάφερε να ανθήσει και να συμβιώσει με τις καταστάσεις που βρήκε εκεί και συνεχίστηκε η συνύπαρξή τους για χρόνια.
εφημερίδα Προσφυγικός Κόσμος
Ο ιδρυτικός πυρήνας ήταν πρόσφυγες από τον Εύξεινο Πόντο και το 1932 αναφέρονται σαν μέλη του Δ.Σ οι Κ. Χατζόπουλος (πρόεδρος), Κ. Χαραλαμπίδης (αντιπρόεδρος), Θ. Παπαδόπουλος (γεν. γραμματέας), Δ. Λυγομενίδης (ταμίας) και σύμβουλοι οι Α. Τσακαλίδης, Κουρίδης, Χαραλαμπίδης, Γ. Παρασκευόπουλος, Α. Χαρανίδης.
Οι αγωνιστικοί χώροι ήταν με χώμα και πέτρα στο έδαφος, χωρίς καμία υποδομή, αλλά έδιναν διέξοδο στη νεολαία της περιοχής για να αθληθεί και να διασκεδάσει. Έτσι φτιάχτηκαν αρκετές συνοικιακές και ανεξάρτητες (εκτός επισήμων διοργανώσεων) ομάδες, αλλά και ομάδες εργοστασίων της περιοχής με τους εργαζόμενους σε αυτά να τις στελεχώνουν.
Καρπός της θέλησης για ζωή και αθλητισμό ήταν τα πρώτα αθλητικά σωματεία. Η Α.Ε. Ποντίων και μετέπειτα Α.Σ. Ποντίων είχε γραφεία και ιματιοθήκη στην μπακαλοταβέρνα του Κυριάκου Χατζόπουλου και ακολούθως «μετακόμισε» στο παντοπωλείο Φυραρίδη.
Στη συνέχεια απέκτησε «κανονικά» γραφεία και σήμερα στεγάζεται στο Δημοτικό γήπεδο Δραπετσώνας «Γιάννης Βάζος».
 |
| Αθλητικό Βήμα 6 Ιουλίου 1938 |
Σημαντικός ήταν ο ρόλος του αθλητισμού για την ένταξη – κοινωνικοποίηση των προσφύγων στο κοινωνικό σύνολο, από το οποίο όπως προαναφέραμε, δεν έλειπαν δυστυχώς οι αρνητικές αντιδράσεις για τους ξεριζωμένους.
Ο Ευστάθιος Τσαμίδης που έπαιξε δύο χρόνια στην Α.Ε. Ποντίων πριν πάει στον Ακρίτα, αναφέρει μεταξύ άλλων ότι: «Η Ένωση Ποντίων είχε καλή ομάδα ήταν όλοι Πόντιοι και σε ένα τουρνουά στο γήπεδο Μάνδρα του Μεταξά (σήμερα το Α΄Γυμνάσιο – Λύκειο Δραπετσώνας) πήρε το κύπελλο, νικώντας με 1-0 τον Απόλλωνα και φέρνοντας ισοπαλία με τον Ακρίτα και τον Ελλήσποντο Αναστάσεως (Θησέας). Τα άλλα σωματεία έφεραν μεταξύ τους ισοπαλίες και έτσι εμείς πήραμε το κύπελλο.
φιλικό Α.Σ. Ποντίων-Εθνική Ελλάδος
Πρόεδρός μας στην Ένωση Ποντίων ήταν ο κύριος Κυριάκος Χατζόπουλος, πατέρας του Δημάρχου Δραπετσώνας Νίκου Χατζόπουλου και ταμίας ο κ. Δημήτρης Αυγομενίδης, ο πρώτος παντοπώλης και ο δεύτερος χρυσοχόος. Αλλά και άλλοι κύριοι της διοικήσεως ήταν άριστοι, όπως έφορος ο Ανέστης, ο κύριος Μιμητόπουλος και άλλοι”.
Στις μέρες μας ο Α.Σ. Ποντίων Δραπετσώνας δεν πατάει τις λάσπες στις αλάνες του Πειραιά, αλλά έχει έδρα το Δημοτικό Γήπεδο Δραπετσώνας «Γιάννης Βάζος».
ο Γιώργος Τσέρος του Α.Σ. Ποντίων μας δείχνει κύπελλο που κατέκτησε η ομάδα το 1947
Το 1953 αναγνωρίστηκε από την ΕΠΟ με Αριθμό Μητρώου ΕΠΟ 425 και εντάχθηκε στην Ε.Π.Σ. Πειραιά, όποτε και από τη σεζόν 1953-54 ξεκίνησε να αγωνίζεται επίσημα. Είχε ανοδική πορεία μέχρι και την Α΄ Κατηγορία της Ε.Π.Σ. Πειραιά και το 1965 έφτασε να διεκδικεί τον τίτλο και την άνοδο στην Β’ Εθνική, την οποία έχασε από τον Αίαντα Σαλαμίνας.
Κατέκτησε το 1972 το πρώτο Κύπελλο Ε.Π.Σ. Πειραιά που διοργανώθηκε, επικρατώντας του Περαμαϊκού 5-4 στα πέναλτι στον τελικό στο γήπεδο της Νίκαιας.
Στα χρόνια που ακολούθησαν κατέγραψε αρκετές συμμετοχές στη Δ’ Εθνική κατηγορία, ενώ σήμερα εκτός του ανδρικού τμήματος και των υποδομών, έχει και γυναικεία ομάδα ποδοσφαίρου, η οποία κατέκτησε το πρωτάθλημα στον όμιλό της στη Γ’ Εθνική και τη νέα περίοδο θα αγωνίζεται στη Β’ Εθνική κατηγορία.
πίσω από το γήπεδο καζάνια και φουγάρα
Όμως οι εγκαταστάσεις του δημοτικού γηπέδου φιλοξενούν μεγάλο αριθμό σωματείων και ο χορτοτάπητας είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση. Παράλληλα, δίπλα στο κυρίως γήπεδο, υπάρχει προς αξιοποίηση χώρος για βοηθητικό γήπεδο που θα αποσυμφορήσει την πίεση.
Δίπλα στις προσπάθειες των νέων παιδιών για αθλητισμό – υγεία – ψυχαγωγία, τα καζάνια και τα φουγάρα, με τις αναθυμιάσεις τους «ζωγραφίζουν» την αντίθεση ανάμεσα στον αγώνα για διεκδίκηση καλύτερης ποιότητας ζωής και τη βιομηχανική δραστηριότητα που «αξιοποιώντας» την ανάγκη που υπάρχει για το μεροκάματο για να λειτουργεί χωρίς όρια και φραγμούς.
Aρκετές δεκαετίες πίσω στα ξερά γήπεδα της εποχής και της περιοχής, το σκηνικό μοιάζει ίδιο, με τα ταμπάκικα, τα γυψάδικα, τα τσιμέντα, τις υαλουργίες, τις βιομηχανίες, τα λιπάσματα, να «ποτίζουν» την ανάσα των αθλητών της εποχής με όλα τα «παράγωγά» τους.
Και όμως κάποτε δίπλα στο δημοτικό γήπεδο ήταν τα Λιπάσματα Δραπετσώνας, που τώρα έχουν γίνει πάρκο και πολυχώρος εκδηλώσεων.
Έρευνα – κείμενο – σύγχρονες φωτο γηπέδου: Νάσος Μπράτσος
Πηγή στοιχείων & φωτο εποχής: «Από τον Πόντο και τη Μικρασία στον Πειραιά , εδώ …στη Δραπετσώνα», έκδοση της Ένωσης Ποντίων Πειραιώς – Κερατσινίου – Δραπετσώνας
Πηγή σύγχρονων φωτο ομάδας: Α. Σ. Ποντίων
Ευχαριστούμε το Γιώργο Τσέρο για τη συνεργασία και τις διευκολύνσεις.
Σχετικές ειδήσεις:
B.A.O.-1926: Δημιουργική διέξοδος για τους Μικρασιάτες πρόσφυγες στη Θεσσαλονίκη
Από το όρος του Mίμα έως τα Μέγαρα – Η Μικρασιατική από τις αλάνες του 1937 στα γήπεδα του 2018
«Ναύαρχος Βότσης»: Πολιτιστική και αθλητική δράση από το 1933 από Μικρασιάτες και Πόντιους πρόσφυγες
ΑΕΚ Χαλκίδας: Η «Εφτάψυχη» ομάδα των προσφύγων και των κυνηγημένων
Το ert.gr στο Κέντρο Μικρασιατικού Πολιτισμού (φωτορεπορτάζ)
Θ. Καστανίδης: «1922-1923 Εκατό χρόνια μετά το Μακρονήσι λύνει τη σιωπή του» (audio)
Ιωνικός Αστέρας Θήβας: Από τα Σώκια της Μ. Ασίας το 1908 στον προσφυγικό συνοικισμό της Θήβας
90 χρόνια ιστορίας για τον Ηρακλή Ελευσίνας – Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες