Συχνά στη διάρκεια της ιστορικής έρευνας συναντάμε ξανά και ξανά πρόσωπα που αν και δεν βρίσκονται στο επίκεντρο της συγκεκριμένης συνέντευξης ή της παρουσίασης στοιχείων, η συχνή αναφορά τους από διάφορες πηγές, δείχνει τελικά το σημαντικό τους ρόλο.
Ένας από τους «αδικημένους» των προηγούμενων κύκλων της έρευνας για τους αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί εκ των οποίων ανέπτυξαν και αντιστασιακή δράση, ήταν ο Πέτρος Ανδριώτης από το χωριό Εύδηλος της Ικαρίας.
Ας δούμε όμως πώς αλιεύσαμε – συνθέσαμε, από το υλικό που έχουμε στη διάθεσή μας, τα στοιχεία εκείνα που δείχνουν το σημαντικό του ρόλο.
Άνοιξη του 1942 ο συγγραφέας του βιβλίου «Η Νικαριά στην Αντίσταση», Στέφανος Καρίμαλης, περιγράφει μία επικοινωνία του με το Χρήστο Μαυρογιώργη (αντιστασιακοί και οι δύο στο νησί της Ικαρίας) και αναφέρει:
«Τότε συνειδητοποίησα, όπως πρόσεξα το χρώμα του προσώπου του που ήταν μαυροκίτρινο και φυσικά πολύ αδύνατος και του είπα: «ο αγώνας σε χρειάζεται αλλά η οργάνωση δεν μπορεί να σε βοηθήσει για να συντηρηθείς. Πρέπει να φύγεις το γρηγορότερο για Μέση Ανατολή, πριν πεθάνεις. Σε λίγες μέρες έφυγε και έζησε. Στο μεταξύ το ραδιόφωνο το ανέλαβε ο Πέτρος Ανδριώτης – ΕΠΟΝίτης τότε – αλλά ζωντανό παιδί, που και εκείνος σε λίγο διάστημα έφυγε για Μ. Ανατολή, για τον ίδιο λόγο που έφυγε και ο Μαυρογιώργης. Μετά την απελευθέρωση γύρισε στην Ελλάδα, εκτελέστηκε για την «αντεθνική» δράση του στη Μέση Ανατολή».
Σχολιάζοντας το απόσπασμα του βιβλίου του Σ. Καρίμαλη, πρέπει να πούμε ότι συχνά η μεταπολεμική προσέγγιση εκείνων των χρόνων, με την προσπάθεια ταξινόμησης των αναμνήσεων, δημιουργεί μικρές μη ουσιαστικές ανακρίβειες, αφού η ΕΠΟΝ ιδρύθηκε το 1943 και ο Π. Ανδριώτης έφυγε το 1942, συνεπώς ενδεχομένως να εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ αλλά μετά τη φυγή του από την Ικαρία. Πιθανόν να συνέβη έτσι και να έμεινε στη μνήμη του μη ευρισκόμενου στη ζωή Σ. Καρίμαλη, με αυτή την ιδιότητα.
Και άλλοι Μεσανατολίτες πρόσφυγες αναφέρονταν οι ίδιοι ως μέλη της ΕΠΟΝ αν και είχαν φύγει πριν την ίδρυσή της. Η αναφορά στο ραδιόφωνο ήταν στο «παράνομο» για τους κατακτητές ραδιόφωνο που πάσχιζαν να ανακαλύψουν και να εξοντώσουν όσους είχαν αναλάβει τη φύλαξή του, την ακρόαση μηνυμάτων και τη διάδοσή τους στον τοπικό πληθυσμό.
Πώς έφυγε όμως ο Πέτρος Ανδριώτης;
Σε ανάρτηση σε προηγούμενο τίτλο του αφιερώματός μας και συγκεκριμένα στην ανάρτηση με τίτλο: Άννα Ρακατζή – Λεφέ: Η προσφυγική διαδρομή σε Τουρκία – Συρία – Μ. Ανατολή η συνεντευξιαζόμενη είχε αναφέρει μεταξύ άλλων για το φευγιό της:
«-Πότε φύγατε από την Ικαρία;
-Φύγαμε από την Ικαρία τον Αύγουστο του 1942 για δύο λόγους, από την μία για να γλιτώσουμε από την πείνα και από την άλλη γιατί ο πατέρας μου ο Μαρίνος Λεφές, είχε ήδη φύγει για τη Μέση Ανατολή, όπου υπηρετούσε στην αεροπορία με το βαθμό του σμηναγού, ήταν γιατρός. Πρέπει να πούμε ότι οι Ιταλοί ήταν σχετικά ήπιοι άνθρωποι.
-Πώς καταφέρατε τελικά να φύγετε;
-Τελικά από τον Άγιο Κήρυκο ξεκινήσαμε με τα πόδια και ένα μουλάρι με τα πράγματά μας και πήγαμε στην άλλη πλευρά της Ικαρίας για να φύγουμε, στη βόρεια. Κοιμηθήκαμε μία νύχτα στο δάσος κατά τη διάρκεια της πεζοπορίας μας προς την άλλη πλευρά του νησιού, ενώ κινδυνέψαμε να μας εντοπίσουν οι Ιταλοί.
Φύγαμε με μία βάρκα του Καστανιά – ήταν ο βαρκάρης, την οποία είχαν κρύψει σε ένα κήπο και την κατέβασαν κουβαλώντας την στα χέρια, μέχρι τη θάλασσα.
Επειδή είχαν χαλαρώσει οι αρμοί στα ξύλα, έμπαζε νερά και τα αδειάζαμε εν πλω. Μπήκαμε 18 άτομα στη βάρκα, από διάφορα χωριά της Ικαρίας εκτός από εμάς, ήταν από τον Εύδηλο ο Πέτρος ο Ανδριώτης, ήταν από τον Ξυλοσύρτη, ο τελώνης του Ευδήλου και ο ταμίας του, ο Αντώνης ο Μάζαρης από το Φραντάτο και άλλοι.
Κοντά στις τουρκικές ακτές, έπιασε φουρτούνα είχε χαλάσει και η μηχανή και βάλαμε τα κουπιά, βλέπω σήμερα αντίστοιχα ταξίδια προσφύγων και θυμάμαι τα δικά μας».
Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας διαβάζοντας τη διπλωματική εργασία (2007) του Βασίλειου Βουγιούκα, με τίτλο «Η δράση των οργανώσεων του ΕΑΜ στη Χίο από την απελευθέρωση μέχρι τον Ιανoυάριο του 1948», ξαναβλέπουμε τη δράση του Πέτρου Ανδριώτη.
Συγκεκριμένα ο κ. Βουγιούκας αναφέρει σε κεφάλαιο που περιγράφει τη δράση του ΕΑΜ Χίου και των σημαντικών προσώπων για τη δράση του: «Ο Πέτρος Ανδριώτης ήταν στέλεχος Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης στα στρατεύματα της Μέσης Ανατολής με καταγωγή από την Ικαρία όπου και κυρίως έδρασε. Εξέδιδε μάλιστα και τοπική εφημερίδα. Στην Χίο εστάλη με σκοπό να οργανώσει την υποδοχή φυγάδων και δραπετών από την Ικαρία».
Στους καθοδηγητές της ΑΣΟ (μαζί με τους Σταμάτη Τσαμουταλίδη και Ηλία Πετροπουλέα) όσο ήταν έγκλειστος στο στρατόπεδο του Κεμπέιτ στο Σουδάν και με σύνδεση με την ελληνική παροικία του Χαρτούμ, που βοήθησε τους συληφθέντες Έλληνες στρατευμένους, τον αναφέρει ο Γιάννης Πρωτόπαπας στο βιβλίο του «Μέση Ανατολή, Ελ Αλαμέιν 1η Ελληνική Ταξιαρχία 1941 – 1946» έκδοση Απριλίου 2009. Ο συγγραφέας είχε υπηρετήσει στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής και το 1944 έμεινε έγκλειστος στο στρατόπεδο του Κεμπέιτ για 18 μήνες, όπου και έζησε από κοντά τη δράση του Π. Ανδριώτη.
Συνεπώς από τη δράση του στην Ικαρία, τους λόγους και τις συνθήκες του φευγιού του, φτάνουμε στη δράση του στη Μέση Ανατολή, αλλά και στο νησί της Χίου και μετά στο τραγικό τέλος του, όπου δεν έχασε τη ζωή του από τους κατακτητές, αλλά από Έλληνες.
Διαβάστε στο ert.gr κάθε μέρα λίγο μετά τις 7πμ:
Πέμπτη 11 Μαΐου: Σύρος: Η κατοχή και η λιμοκτονία στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Παρασκευή 12 Μαΐου: OENO: «Όλα τα πλοία εν κινήσει»
Σάββατο 13 Μαΐου: Πρόσφυγας πολέμου το 1942 στην Αβησσυνία – Συνέντευξη της
Ελευθερίας Πορτέλλου – Φράγκου
Κυριακή 14 Μαΐου: Αντιστασιακές δράσεις στην κατοχική Χίο – Η μαρτυρία του ΕΑΜίτη Δημήτρη Κουσκουσάκη
Συγκεντρωτικά όλοι οι κύκλοι του αφιερώματος στην ανάρτηση: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr