Συνεχίζουμε για άλλη μία φορά, την παρουσίαση και ανάδειξη μίας σημαντικής και παράλληλα όχι τόσο γνωστής, πτυχής της πρόσφατης ιστορίας της χώρας μας. Αυτής των Ελλήνων προσφύγων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που κυρίως από τη νησιωτική Έλλάδα, πέρναγαν στην Τουρκία, τη Συρία, την Κύπρο, τη Μ. Ανατολή και την Αφρική.
Έκαναν δηλαδή την ίδια διαδρομή, αλλά με ανάποδη φορά, από αυτή που κάνουν τα προσφυγικά ρεύματα της τελευταίας διετίας. Αφετηρία του σημερινού μας ταξιδιού, η Νίσυρος.
Tί προηγήθηκε
Αύξηση του πληθυσμού του νησιού από Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, που αναζωογόνησε τη ζωή του νησιού το οποίο έφτασε τις 5.000 ενώ το 1940 είχε 3.000. Οι Ιταλοί κατέχουν το νησί από τις 12 Μαΐου 1912. Την ήπια διοίκηση του Ιταλού διοικητή Mario Lago που θεωρήθηκε από τον ιταλικό φασισμό αποτυχημένος γιατί δεν είχε καταφέρει να κάνει όλους τους Έλληνες να μιλούν ιταλικά, διαδέχεται ο De Vecchi που το 1937 καταργεί τα ελληνικά σχολεία και πιέζει τους γονείς να γράψουν τα παιδιά τους στη φασιστική οργάνωση Balila.
Ο σύζυγός της Μιλτιάδης στις 18/9/1943, με το καΐκι του και 18 εργάτες με τους οποίους πήγαινε για ψάρεμα πάντα υπό την επιτήρηση ενός Ιταλού καραμπινιέρου, ξεκίνησε αυτή τη φορά χωρίς την ιταλική παρουσία, αφού πια οι Ιταλοί ήταν εκτός πολέμου.
Στην περιοχή Πόδι του Μιαούλη βρήκαν δύο Εγγλέζους τους οποίους πήγαν στη Νίσυρο και με δεδομένη την ιταλική συνθηκολόγηση, η παρουσία τους δημιούργησε ενθουσιασμό, αφού όλοι πίστευαν ότι έρχονται οι Εγγλέζοι.
Οι δύο τους έπεισαν τον Μιλτιάδη να πάνε να διασώσουν άλλους τέσσερις Εγγλέζους που κρύβονταν σε μία σπηλιά στη γερμανοκρατούμενη Κω. Επιχείρηση παράτολμη αλλά τελικά με επιτυχή έκβαση. Τελικά οι Εγγλέζοι διασωθέντες με ένα καΐκι από τη Σύμη που βρίσκονταν στη Νίσυρο φυγαδεύτηκαν στην Τουρκία.
Λίγες ημέρες μετά πήγαν οι Γερμανοί στη Νίσυρο και μεταξύ των ενεργειών τους ήταν η σύλληψη του Μιλτιάδη που όμως δραπέτευσε και κρύφτηκε. Γενικά οι Γερμανοί στο νησί, είχαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, ένοπλες συμπλοκές με δυνάμεις Ελλήνων και Άγγλων καταδρομέων στη διάρκεια του πολέμου.
Τελικά στις 2 Οκτωβρίου 1943 με ένα καΐκι και 32 άτομα συνεπιβαίνοντες ξεκίνησε το ταξίδι για την Τουρκία. Μετά από 20 ώρες προσέγγισαν την περιοχή Φρύγανο και οι Τούρκοι τους φέρθηκαν καλά και τους εφοδίασαν με προμήθειες και χρήσιμες συμβουλές για τον πλου που έπρεπε να ακολουθήσουν.
Επόμενος σταθμός το Καστελόριζο, στο οποίο γίνονταν βομβαρδισμός και οι πρόσφυγες κρύφτηκαν σε μία σπηλιά για να γλιτώσουν. Την επόμενη μέρα βλέποντας το Καστελόριζο διαπίστωσαν ότι είχε την εικόνα της κόλασης του Δάντη από τους σφοδρούς βομβαρδισμούς. Από τα άδεια και παρατημένα σπίτια των Καστελοριζιών, που και αυτοί είχαν φύγει μαζικά για την Τουρκία, την Κύπρο και τη Μέση Ανατολή, πήραν ό,τι θα τους χρησίμευε στο ταξίδι με προορισμό την Κύπρο.
Εκεί στρατολογήθηκαν οι άνδρες στις συμμαχικές δυνάμεις και οι γυναίκες με τα παιδιά οδηγήθηκαν αρχικά στην Αμμόχωστο και ακολούθως με το πλοίο Μπριτάνια στη Χάιφα. Η Αγγέλικα Κοντοβερού δήλωσε ότι «οι συνθήκες διαβίωσης εκεί ήταν οι χειρότερες της ζωής μου. Στη συνέχεια μας πήγαν στο στενό της Γάζας, στην πόλη Niougeiret, όπου μέναμε σε τσαντήρια. Εκεί αρρώστησε η αδερφή μου η Άννα, που ήταν τότε 18 ετών, από φυματίωση. Μετά τον πόλεμο μάλιστα νοσηλεύτηκε στο νοσοκομεία Σωτηρία και πέθανε τελικά το 1945».
Η κα. Κοντοβερού με δυσκολία κατάφερε να μάθει νέα για τον άντρα της που τελικά υπηρέτησε στο πολεμικό ναυτικό στο πλοίο «Ασπίς» και αυτό όπως και σε άλλες περιπτώσεις Νισύριων, χάρις στη βοήθεια του συλλόγου των Νισύριων των ΗΠΑ «Γνωμαγόρας». Επέστρεψε στη Νίσυρο το Νοέμβριο του 1945.
Παράλληλα αναφέρει σαν συνταξιδιώτες της στο καΐκι της προσφυγιάς τους:
Μιλτιάδη Κοντοβερό, Αγγέλικα Κοντοβερού, Άννα Κοντοβερού, Μαρία Κοντοβερού, Άννα Καπίτη, Κωνσταντίνο και Ειρήνη Μηλά και τα παιδιά τους Πόπη, Μαρία και Χαρίκλεια, Κωνσταντίνο Μαντουδάκη, Ανδρέα Χατζηνικολάου, Νίκο Πατρίκη (Μαρμαράς), Δημήτρη Ζαράκη, Άρη Φραντή, Γιάννη Σταυριανό, Μήτσο Χαρίτο, Χρήστο Αρκαμούζη, Χρήστο Πατρίκη, Αντώνη Βουτσά, Νίκο Κοντοβερό (Κοκός), Ζαχαρία Νέσκε, Μιχάλη Παπαεμμανουήλ (Μαούλης), Χρήστο Βρούλη, Γεώργιο Σφακιανό, Νίκο Καλέργη Καρπαθάκη, Ιάκωβο Στρίκη, Γιάννη Δημητριάδη, Νίκο Καλυμνίου, Γεώργιο Οκτωνιάδη, Σταύρο Νικολόπουλο,Κωνσταντίνο Κλεάνθη Πλάκα.
Ευχαριστούμε θερμά την «Εταιρεία Νισυριακών Μελετών» και τον πρόεδρό της Κωνσταντίνο Χαρτοφύλη για την παροχή στοιχείων που προέρχονται από την έντυπη έκδοση «Νισυριακά».
Πηγή φωτο: Δήμος Νισυρίων
Το αφιέρωμα συνεχίζεται…
7 Ιανουαρίου 2017: Πρόσφυγας πολέμου από τη Νίσυρο – Μαχητής στη Μ. Ανατολή: Η ιστορία του Ν. Κωσταρά
8 Iανουαρίου 2017: Η ιστορία του Κ. Μαντουδάκη: Πρόσφυγας πολέμου από τη Νίσυρο στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
9 Ιανουαρίου 2017: Τήλος: Το νησί της διαχρονικής αλληλεγγύης στους πρόσφυγες
10 Ιανουαρίου 2017: «Τα σύρματα» και η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση στη Μέση Ανατολή
11 Ιανουαρίου 2017: Κάλυμνος: Η προσφυγιά του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οδηγός αλληλεγγύης στο σήμερα
12 Ιανουαρίου 2017: Γιάννης Νικολαΐδης – «Τσάλαχα»: Πρόσφυγας στην Τουρκία το 1942
13 Ιανουαρίου 2017: Τριαντάφυλλος Φωκιανός: Το μικρό προσφυγόπουλο που έγινε σηματωρός στα αντιτορπιλικά
14 Ιανουαρίου 2017: Καστελλόριζο: Ο δρόμος της προσφυγιάς και η τραγωδία της επιστροφής
15 Ιανουαρίου 2017: O Καστελλοριζιός πρόσφυγας και διασωθείς ναυαγός Βαγγέλης Χατζηγιαννάκης μιλάει στο ert.gr
16 Ιανουαρίου 2017: Λιοντάρια και αφρικανικές σταφίδες: Τα ευτράπελα της ελληνικής προσφυγιάς του Β’ Παγκ. Πολέμου
Επιμέλεια αφιερώματος: Νάσος Μπράτσος