Συνέντευξή μας στο Μάκη Διόγο για την εφημερίδα ΕΠΟΧΗ, διαβάστε το κείμενο. Με πράσινο χρώμα οι ερωτήσεις-απαντήσεις που για λόγους χώρου δεν έχουν περιληφθεί στην έντυπη έκδοση αλλά θα περιλαμβάνονται στην διαδικτυακή της ανάρτηση.
Διαβάστε ΕΔΩ τη διαδικτυακή παρουσίαση.
-Πως και πότε προέκυψε το ενδιαφέρων να καταγράψεις την ιστορία των εργατικών ποδοσφαιρικών ομάδων του μεσοπολέμου και της κατοχής?
Πάντα συμβάδιζε η αγάπη μου για την ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, έξω και πέρα από τις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις, καθώς και η φίλαθλη ιδιότητά μου. Πριν πολλά χρόνια ερευνώντας αρχεία σε παλαιοβιβλιοπωλείο, έπεσα σε περιστατικό όπου μετά από αγώνα ποδοσφαίρου το 1930 μαζί οι «αντίπαλοι» συγκρούστηκαν με τη χωροφυλακή στο Βόλο κρατώντας κόκκινο λάβαρο και φωνάζοντας από κοινού υπέρ της τότε ΕΣΣΔ. Τότε αντιλήφθηκα ότι πρόκειται «μόνο» για ποδόσφαιρο και άρχισε το ψάξιμο, η καλύτερα έγινε η σέντρα.
-Πόσο δύσκολη ήταν η δημοσιογραφική έρευνα με δεδομένο ότι όλα αυτά τα σωματεία δεν είχαν πολλά χρόνια ζωής.
΄Ήταν πολύχρονη, επίπονη, πήγαινε στοιχείο το στοιχείο, χωρίς να έχει στόχο να γίνει βιβλίο, απλά μου άρεσε και έφτασε σε τέτοιο όγκο υλικού που επέτρεψε τη συνολικοποίησή του και στο τέλος απέδωσε μεγάλη ψυχική ευφορία για την ολοκλήρωσή της. Βοήθησε και ο κορονοϊός που είχα χρόνο στο σπίτι να ασχοληθώ περισσότερο.
-Μέσα από ποιες πηγές προσέγγισες το θέμα?
Από δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής, και του Ριζοσπάστη μέρα τη μέρα για χρόνια και του αστικού Τύπου (πολιτικού και αθλητικού) συγκριτικά στις ίδιες ημερομηνίες για το πως απέδιδαν τα γεγονότα. Επίσης από λιγοστά αρχεία ομάδων και συνεντεύξεις απογόνων στελεχών εκείνων των χρόνων, αλλά και ΕΠΟΝίτες αθλητές που τους πρόλαβα εν ζωή. Όλοι αυτοί διέσωσαν και εξαιρετικό φωτογραφικό υλικό.
-Ποιες ήταν οι πιο “δυνατές” ποδοσφαιρικά και κοινωνικά ομάδες από αυτές που παρουσιάζεις στο βιβλίο σου?
Ήταν οι πολυάριθμοι Εργατικοί Αστέρες, όνομα ιδιαίτερα δημοφιλές το είχαν σε πολλές ομάδες πόλεων και ξεχωρίζουν οι Εργατικοί Αστέρες της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, του Βόλου, της Καβάλας, της Καλαμάτας, της Φλώρινας, κλπ Μάλιστα οι πιο πολλοί δεν είχαν μόνο ποδοσφαιρικό τμήμα, αλλά καλλιεργούσαν και άλλα σπορ όπως αγώνες δρόμου, πυγμαχία, ποδηλασία, κλπ
-Πως αντιμετώπισε το επίσημο ελληνικό κράτος τις εργατικές ομάδες?
Με έχθρα, διώξεις, καταστολή, προβοκάτσιες, περιγράφονται αρκετά περιστατικά στο βιβλίο και δεν τις αντιμετώπισε λόγω της αθλητικής τους υπόστασης, αλλά λόγω της σύνδεσής τους με τα συνδικάτα και με το ΚΚΕ-ΟΚΝΕ. Άλλωστε είχαν ξεκινήσει οι διώξεις με το ιδιώνυμο και πολλοί εργάτες-αθλητές είχαν διωχθεί είτε λόγω συμμετοχής σε απεργίες, είτε λόγω συμμετοχής σε διαδηλώσεις μετά από εργατικούς αθλητικούς αγώνες και συγκρούσεις με τα σώματα ασφαλείας.
-Οι ποδοσφαιρικές αρχές τόσο σε κεντρικό επίπεδο, η ΕΠΟ δηλαδή, αλλά και σε τοπικό οι διάφορες ΕΠΣ πως αντιμετώπισαν τις εργατικές ομάδες?
Απολύτως εχθρικά, εξαιρούνται μερικά ερασιτεχνικά σωματεία που αν και δεν ανήκαν στο ρεύμα του εργατικού αθλητισμού κοινωνικά ήταν από το ίδιο υλικό (εργατόκοσμος και Μικρασιάτες πρόσφυγες). Να θυμίσω ότι ο Νίκος Γόδας (μετέπειτα παίκτης του Ολυμπιακού, ΕΛΑΣίτης, μέλος του ΔΣΕ) έπαιζε στην ομάδα του εργοστασίου Κεραμεικός στο Φάληρο που έπαιζε και στο πειραϊκό πρωτάθλημα ή ο επίσης ΕΛΑΣίτης Ανδρέας Μουράτης που έπαιζε πριν την Προοδευτική και τον Ολυμπιακό, στην ομάδα της Χρωματουργίας.
Θυμίζω ότι η ΕΠΟ το 1934 δέχτηκε έναντι αμοιβής 50.000 λιρετών να παραιτηθεί από τον επαναληπτικό αγώνα με τη φασιστική Ιταλία για να μην καταπονηθεί στην πορεία της προς το Μουντιάλ - φιέστα του Μουσολίνι το 1934. Είχε τις «συμπάθειές» της και δεν τις έκρυβε. Υπάρχει ειδικό κεφάλαιο στο βιβλίο για τη δημοσια συναλλαγή της που είχε ξεσηκώσει την κοινή γνώμη στην Ελλάδα.
Επίσης ο ΣΕΓΑΣ τάχθηκε υπέρ της συμμετοχής στη χιτλερική Ολυμπιάδα του 1936 ενώ πολλοί Έλληνες αθλητές μεταξύ αυτών και πρωταθλητές, τάχθηκαν υπέρ της συμμετοχής στην Ολυμπιάδα της Βαρκελόνης και ξεκίνησαν να πάνε. Η έναρξη του ισπανικού εμφυλίου τη ματαίωσε.
-Εκτός από το ΚΚΕ που είχε επίσημη γραμμή για παρέμβαση στον αθλητισμό και ειδικότερα στο ποδόσφαιρο, άλλες αριστερές οργανώσεις εκείνης της εποχής (π.χ. Αρχειομαρξιστες) είχαν παρέμβαση στο ποδόσφαιρο?
Όχι δεν εντόπισα ότι είχαν ξεχωριστή παρέμβαση, αλλά αναφέρονται δύο-τρία περιστατικά όπου στελέχη του ΚΚΕ που ακολούθως αποχώρησαν προς άλλες πολιτικές κατευθύνσεις, είχαν συμμετοχή σε οργανωτικά του εργατικού αθλητισμού, (πχ ο πρόεδρος του Εργατικού Αστέρα Καλαμάτας, καπνεργάτης Μίμης Μπάκας που πήγε με τον Πουλιόπουλο) όπως και ένα περιστατικό όπου οι Αρχειομαρξιστές υποστήριξαν στην κερκίδα για καζούρα αντίπαλη ομάδα του Εργατικού Αστέρα, αλλά ηττήθηκαν ποδοσφαιρικά.
-Με δεδομένο ότι το εργατικό-συνδικαλιστικό κίνημα ήταν δυνατό και μετά το τέλος του εμφυλίου για ποιο λόγο οι εργατικές ομάδες “έσβησαν” από τον ποδοσφαιρικό χάρτη?
-Ο βασικός λόγος ήταν οι συνεχείς μετεμφυλιακές διώξεις και η μετακίνηση στα αστικά κέντρα πληθυσμών που αναζητούσαν να «χαθούν» στην πολυκοσμία των αστικών κέντρων και σε δουλειές που δεν χρειάζονταν πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. Συμπληρωματικά και λόγω της μετανάστευσης που έστειλε ένα εργατικό δυναμικό σε άλλες χώρες.
......................................................................................................................................................................
-Ποια είναι η γνώμη σου για το σημερινό ποδόσφαιρο, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη?
Έχει βιομηχανοποιηθεί, απομυζά τους επαγγελματίες αθλητές με μεγάλο αριθμό αγώνων-θεάματος προς εμπορική εκμετάλλευση, τα έχει πει καλύτερα από μένα ο Γιούργκεν Κλοπ και φτάνουν σε ένα σημείο να κλατάρουν και να γίνει και το «προϊόν» πιο πλαδαρό, όπως η κατά τη γνώμη μου κακή ποιότητα του φετινού Euro. Στο ερασιτεχνικό επίπεδο εμφανίζονται μικρογραφίες – κακέκτυπα του επαγγελματικού, αλλά επιβιώνουν και μερικές αξιόλογες ρομαντικές προσπάθειες για τις οποίες πάντα αξίζει να προσπαθεί κανείς.
-Θα μπορούσε σήμερα μια εργατική ομάδα να σταθεί, έστω σε ερασιτεχνικό επίπεδο?
Νομίζω πως όχι για ένα συνδυασμό λόγων, εργασιακής πίεσης και καταπόνησης, έλλειψης αθλητικών χώρων και υποδομών. Η κακή κατάσταση των εργασιακών πρωταθλημάτων των τελευταίων χρόνων είναι χαρακτηριστική, το βλέπουμε όσοι δουλεύουμε στα ΜΜΕ και στο πρωτάθλημα Τύπου. Φαινόμενα των τελευταίων χρόνων με ομάδες που ξεκίνησαν από χώρους εργασίας, όπως οι ΗΛΤΕΞ Λύκοι και ο ΣΥΝΚΑ στην Κρήτη γρήγορα έφτασαν στα όριά τους.
Κάποτε οι εργοδότες (και τα χρόνια αυτά στα οποία αναφέρεται το βιβλίο) ενθάρρυναν τον αθλητισμό για να είναι οι εργαζόμενοι υγιείς, ψυχικά ικανοποιημένοι και συνεπώς και παραγωγικοί. Η σημερινή σαπίλα του καπιταλισμού ούτε καν αυτό δεν είναι ικανή να εγγυηθεί.