...ο προφορικός λόγος της ομιλίας μας έχει μικρές διαφορές από το γραπτό κείμενο στο οποίο δεν ακολουθήθηκε πιστά, αλλά αποτελεί την ουσία των προφορικών λεχθέντων...
O διπλός στόχος του βιβλίου
1) να ξεπεραστεί με νέα πιο πλούσια και εμπεριστατωμένη δουλειά όχι κατ' ανάγκη από το γράφοντα. Έτσι θα έχει στο προχώρημα της να βοηθήσει τις έρευνες.
2) η γνώση-απάντηση στις εκδοχές του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού της εποχής μας και των πολιτικών-οικονομικών-επιχειρηματικών συμφερόντων που κρύβονται μέσα του.
Να θυμίσω ότι πρόσφατα μπήκε χορηγός στη Μπορούσια Ντόρτμουντ , ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων στους φίλους της, η γερμανική πολεμική βιομηχανία Rheinmetall, που εμπλέκεται τόσο στη γενοκτονία που διαπράττει τον Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων, όσο και στον πόλεμο στην Ουκρανία, με την εταιρεία να κατέχει το 5,6% της παγκόσμιας αγοράς πολεμικού υλικού την τελευταία τετραετία.
Επίσης τα προηγούμενα χρόνια η εγκληματική οργάνωση της Χ.Α. στρατολόγησε μαζικά μέσα από τη δυστυχία της στις θύρες των φανατικών οπαδών, τακτική που ακολουθούν εδώ και χρόνια σε πολλές χώρες, αυτά τα μορφώματα.
Ζήσαμε βεβαίως και τη δολοφονική εισβολή των Κροατών φασιστών πριν λίγους μήνες στη Νέα Φιλαδέλφεια.
ΑΝΑΔΡΟΜΗ Ο πόλεμος (πριν και μετά) ο προσεταιρισμός της νεολαίας
Α' Παγκόσμιος, Βαλκανικοί, εκστρατεία στην Κριμαία το 1919 ενάντια στην ΕΣΣΔ και με ελληνική συμμετοχή, η μικρασιατική εκστρατεία. Η ένδεια, η εξαθλίωση, η καταστροφή της ελληνικής οικονομίας, οι επιθέσεις στα συνδικάτα και το ΚΚΕ, το παγκόσμιο οικονομικό κραχ του 1929.
Συνειδητά οι άρχουσες τάξεις επιχείρησαν μέσω του αθλητισμού να αποκαταστήσουν την επικοινωνία τους με τα στρώματα της νεολαίας και να περάσουν εθνικιστικές φιλοπόλεμες αντιλήψεις, αλλά και όπως κυνικά έλεγαν να έχουν στον πόλεμο που θα έρθει και ήρθε, ήταν ο ΒΠΠ καλογυμνασμένους στρατιώτες. Έβλεπαν τα αθλητικά σωματεία σαν κέντρα νεοσυλλέκτων. Ιδιαίτερα ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι επένδυσαν πολύ σε αυτό.
Η ΕΣΣΔ και ο Χίτλερ
Η έχθρα και η φοβία προς την ΕΣΣΔ οδήγησε τις αστικές κυβερνήσεις της Ευρώπης να κάνει τα στραβά μάτια στο Χίτλερ υπολογίζοντας ότι στρατιωτικά θα ήταν ο πολιορκητικός κριός ή το ανάχωμα σε μία σύγκρουση με την ΕΣΣΔ, χώρια που η Γερμανία λόγω πληθυσμού ήταν μια μεγάλη αγορά που δεν άφηνε τους καπιταλιστές ασυγκίνητους.
Δικαιώθηκαν; ΟΧΙ
Αποτέλεσμα ο Χίτλερ εισέβαλε στις χώρες τους τις υποδούλωσε και η ΕΣΣΔ με τον κόκκινο στρατό συνέβαλε αποφασιστικά στην ήττα των ναζί.
Το κίνημα του εργατικού αθλητισμού επιχείρησε να αποσπάσει τη νεολαία από τη μιλιταριστική προπαγάνδα, ιδρύθηκε με συνειδητή πολιτική απόφαση στη χώρα μας από ΟΚΝΕ, ΚΚΕ, συνδικάτα, στις άλλες χώρες από ανάλογες πολιτικές συγκροτήσεις στα πλαίσια της Κόκκινης Διεθνούς των Σπορ και ήταν στα μάτια της άρχουσας. . τάξης μισητός αντίπαλος.
Δεν πρέπει να ξεχάσει ο αναγνώστης του βιβλίου ότι ήταν μετωπικό σχήμα, συγκέντρωνε ανθρώπους με διαφορετικά επίπεδα πολιτικής συγκρότησης και ταξικής συνήθειας και συμπεριφορές και έτσι πρέπει να δούμε στην ειδησεογραφία της εποχής, κυρίως στις ανταποκρίσεις του Ριζοσπάστη, ειδησάρια που καταγγέλλουν κάποιον που δεν πήγε τα χρήματα από τα κουπόνια του συλλόγου στην Ομοσπονδία Εργατικού Αθλητισμού, κάποιος άλλος που οργανώθηκε του κεφαλιού του και άλλους που έσφιξαν τα πράγματα από την καταστολή μεταπήδησαν σε αθλητικά σωματεία Ένα παράδειγμα ο Ανδρέας Βγενόπουλος (παππούς του Μακαρίτη Ανδρέα Βγενόπουλου που πριν από λίγα χρόνια ΠΑΟ). Ο παππούς Βγενόπουλος από τον πρόεδρο του Εργατικού Αστέρα Αμπελοκήπων, έγινε ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του Ηλυσιακού, διαιτητής, διοικητικός παράγοντας του ΠΑΟ, πρόεδρος της ΕΠΣΑ για 18 χρόνια διανύοντας μια πορεία από τις διώξεις του ιδιώνυμου και τη δικτατορία του Μεταξά έως τα δύσκολα μετεμφυλιακά χρόνια.
Επειδή ανέφερα το όνομα του Εργατικού Αστέρα, να πω ότι ήταν το πιο δημοφιλές όνομα στις ομάδες του συγκεκριμένου ρεύματος που εντόπισε τουλάχιστον σε 12-13 περιπτώσεις σε διαφορετικές περιοχές, μερικές φορές και με ονόματα στις συνθέσεις της ομάδας. Ακολούθως εντόπισα 3-4 ομάδες με το όνομα ΠΑΝΕΡΓΑΤΙΚΗ και άλλες με πολλές και διάφορες ονομασίες.
τακτική διοργανώσεων
Προβλήθηκε πολύ αν πρέπει οι ομάδες του εργατικού αθλητισμού να παίζουν μόνο σε αυτοτελείς διοργανώσεις του ρεύματος ή να αγωνίζονται και με αστικά σωματεία. Πιστεύω ότι και τα δύο ήταν σωστά και συνδυαζόμενα, από τη μία γιατί οι αυτοτελείς διοργανώσεις παρήγαγαν πολιτικά γεγονότα πχ αγώνες λόγω Πρωτομαγιάς, υπεράσπισης της ΕΣΣΔ, αντίθεση σε νομοσχέδια ειδικά στο χώρο της φυσικής αγωγής κλπ, αλλά από την άλλη οι αγώνες με αστικά σωματεία έδιναν τη δυνατότητα επαφής με αθλητές νεολαίους και εργάτες που φορούσαν άλλη φανέλα και σε πολλές περιπτώσεις είχαμε μεταπηδήσεις στο ρεύμα του εργατικού αθλητισμού. Εκτός από την επαρχία δεν ήταν τόσο πολλές οι ομάδες του εργατικού αθλητισμού ώστε να στηθούν αυτόνομες διοργανώσεις και απαιτούνταν πολύωρα και δαπανηρά ταξίδια σε άλλες πόλεις για αγώνες με ομάδες του ιδίου ρεύματος.
το χτύπημά του
Αν χτυπήθηκε με εισβολές σε γραφεία, συλλήψεις και εξορίες όχι μόνο στο αθλητικό του κομμάτι, αλλά συνολικά με το ιδιότυπο και τις διώξεις μελών του ΚΚΕ και συνδικαλιστών, άφησε πλούσια σπορά.
Οι πιτσιρικάδες του 1929-30 που σε μονόστηλα διαβάζουμε ότι τους εκφοβίζει η χωροφυλακή όταν πήγαιναν να δουν αγώνες του συγκεκριμένου ρεύματος, δεν εξορίστηκαν και δεν φυλακίστηκαν, έτσι όταν ήταν έφηβοι έβλεπαν τους αγώνες στίβου για προετοιμασία στη Λαϊκή Ολυμπιάδα της Βαρκελώνης, ενώ όταν ήταν εικοσάρηδες ήταν η μαγιά που στελέχωσε τις ομάδες και τις διοργανώσεις της Ένωσης Ελλήνων Αθλητών και της ΕΠΟΝ στην κατοχή.
Αλλά ο σπόρος έμεινε ζωντανός και στο στίβο με αθλητές που προετοιμάζονταν για τη Λαϊκή Ολυμπιάδα στη Βαρκελώνη και καλούσαν σε μποϊκοτάζ της χιτλερικής Ολυμπιάδας. Χωρίς να σημαίνει ότι όσοι αθλητές πήγαν με τις επίσημες αποστολές των χωρών τους στη χιτλερική ολυμπιάδα ήταν ενεργούμενα αυτής της προπαγάνδας. Θυμίζω ότι συμμετείχε ο Γρηγόρης Λαμπράκης, μετέπειτα βασικό στέλεχος της Ένωσης Ελλήνων Αθλητών, αλλά και ο αφροαμερικανός Τζέσε Όουενς που ρεζίλεψε τη θεωρία της Αρίας φυλής με τα χρυσά που κατέκτησε.
το λάδωμα
Οι εθνικοπατριωτικοί κορώνες και τα κηρύγματα για αγνό αθλητισμό με μόνο τρόπαιο ένα στεφάνι από ελιά, έγιναν σκόνη και ξεσηκώθηκε θύελλα διαμαρτυριών όταν η ΕΠΟ το 1934 δέχτηκε δημοσίως να χρηματιστεί από τη φασιστική Ιταλία, ώστε να διευκολύνεται στο δρόμο μου για τα προκριματικά του. γίνονταν στην Ιταλία. Το κατέκτησε χρησιμοποιώντας κάθε μέσο, μέσα κι έξω από τα γήπεδα, το Μουσολινικό καθεστώς για να προβληθεί.
Οι Ιταλοί πρότειναν οι αγώνες μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας, να γίνουν μόνο εντός έδρας στην Ιταλία και να παραιτηθεί η Ελλάδα από τον αγώνα στην έδρα της για να μην καταπονηθεί η ιταλική ομάδα. Με τις 50.000 λιρέτες που ήταν το τίμημα, η ΕΠΟ απέκτησε ιδιόκτητα γραφεία, ενώ στην Ιταλία οι ελληνικές αθλητικές εφημερίδες έγραφαν ότι δεν έστειλε την καλύτερη και πιο φορμαρισμένη εθνική Ελλάδος που θα μπορούσε, αλλά έκανε προβληματικές επιλογές, ώστε να σιγουρευτεί ότι έχει, όπως και έγινε. Κομπάρσοι λοιπόν στις φασιστικές φιέστες του Μουσολίνι οι εγχώριοι θαυμαστές του.
τα πέτρινα χρόνια
Ο αθλητισμός χρησιμοποιήθηκε απροκάλυπτα υπέρ του καθεστώτος, με κορυφαίο παράδειγμα την εθνική αθλητική παρέλαση του 1935 επί κυβερνήσεως Τσαλδάρη, όπου υποχρεώθηκαν να παρελάσουν αθλητικά σωματεία και όποιος δεν έκανε ότι έμπαινε αυτομάτως στα αριστερά της κυβέρνησης, άρα θα ήταν εχθρός της, όπως δήλωνε η ίδια. ενώ όσοι παρήλασαν θεωρήθηκε ότι πήραν μέρος σε παρέλαση εθνικής μετανοίας. Στους συγκεντρωμένους αθλητές που παρήλασαν εκφωνήθηκαν λόγοι που περισσεύουν ο θαυμασμός για τα αθλητικά επιτεύγματα των Χίτλερ και Μουσολίνι. Στο βιβλίο θα διαβάσετε τα λογίδρια από τις εφημερίδες της εποχής. Λίγα χρόνια μετά επί δικτατορίας Μεταξά, ανάλογες αθλητικές φιέστες για λιβανιστήρια στο καθεστώς δεν ήταν παρά η φυσική συνέχεια που προανέφερα με την υποσημείωση ότι ξεκίνησαν από κοινοβουλευτικά καθεστώτα και συνεχίστηκαν από τα παράγωγα της σήψης τους που ήταν η δικτατορία. Στην μέχρι σήμερα ιστορία έχουν μείνει οι φιέστες του Μεταξά, αλλά είναι σχετικά άγνωστες οι διοργανώσεις του 1935 και τα λαδώματα του 1934. Τέρμα λοιπόν η πλάκα, οι σύγχρονοι θαυμαστές τέτοιων αντιλήψεων που τα λουστούν όλα τους τα πεπραγμένα στο διάβα της ιστορίας.
τα Δωδεκάνησα
Μπορεί οι εγχώριοι φιλοφασίστες να θαύμαζαν τον Ντούτσε και τον Φύρερ και να έσταζε μέλι το στόμα τους γι αυτούς, αλλά τηρούσαν σιωπή ιχθύος όταν ο ιταλικός φασισμός που είχε υπό την κατοχή του τα Δωδεκάνησα (θυμίζω ότι ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος δύο χρόνια μετά τη λήξη του. ΒΠΠ), χτύπησε το ελληνικό στοιχείο, φυλάκιζε Δωδεκανήσιους που αντιδρούσαν στην καταπίεση, απαγόρευε τα σχολεία ή στην καλύτερη περίπτωση επέβαλλε τη διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας, έκανε κατασχέσεις σε βιβλιοθήκες, αλλά και στον αθλητισμό απαγόρευσε τη λειτουργία των ελληνικών αθλητικών σωματείων για να μην αποτελούν πόλο. συσπείρωσης της νεολαίας. Ειδικά όταν επικεφαλής του ιταλικού φασισμού στα Δωδεκάνησα τοποθετήθηκε ο Μάριος Λάγκο, στενός συνεργάτης του Μουσολίνι, η κατάσταση δυσκόλεψε με δραματικό τρόπο.
Μάλιστα στην Αθήνα διαδηλώσεις Δωδεκανησίων χτυπήθηκαν από την αστυνομία, έγιναν συλλήψεις και παραπομπές σε δίκες, ενώ χουνέρι επιφύλαξαν στο δήμαρχο Αθηναίων Κοτζιά που έκανε φιλοφασιστική ομιλία, μπούκαραν Δωδεκανήσιοι φοιτητές και του είπαν να γίνει δήμαρχος στη Ρώμη για να ακολουθήσουν συμπλοκές με τη φασιστική οργάνωση ΕΕΕ που τον στήριξε και παρέμβαση της αστυνομίας.
τα ελληνοτουρκικά
Σειρά ελληνοτουρκικών αγώνων φιλίας λίγα μόλις χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, που μάλιστα οι πρώτοι ξεκίνησαν το 1928, δηλαδή πριν από το σύμφωνο φιλίας Βενιζέλου – Ινονού το 1930 και μάλιστα μεταξύ ομάδων που απαρτίζονταν από πρώην γείτονες και συμπαίκτες σε πολλές περιπτώσεις από τα μικρασιατικά παράλια, κυρίως οι συγκλονιστικές περιγραφές του αστικού τύπου της εποχής από τις τελετές υποδοχής, δείχνουν ότι οι λαοί δεν είχαν και δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν και άλλα συμφέροντα τους στέλνουν να πεθαίνουν στα χαρακώματα. Θα διαβάσετε τις περιγραφές των εφημερίδων της εποχής που θυμίζουν ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Κρατήστε τα χρόνια που συνέβη αυτό. Ήταν ο Μεσοπόλεμος όταν ο φασισμός, ο ναζισμός και οι μιλιταριστικοί παροξυσμοί ήταν σε ανοδική τροχιά, λαοί που είχαν πολεμήσει λίγα χρόνια πριν αναζητούσαν δρόμους ειρηνικής συνύπαρξης. Γι αυτό και κάνω την αναφορά στο φαινόμενο αυτό που αν και δεν στελεχώθηκε από τις ομάδες του ρεύματος του εργατικού αθλητισμού οι οποίες είχαν ήδη διωχθεί, ως θεματική η ειρήνη και η φιλία των λαών ανήκει στους στόχους που αυτό υπηρετούσε.
η κατοχή
Αρκετοί αθλητές χάνουν τη ζωή τους στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας, στο βιβλίο που θα διαβάσετε αρκετά ονόματα. Άλλοι πέφτουν θύματα στα πολυάριθμα μπλόκα και τις πραγματοποιήσεις της κατοχής.
Ορισμένα από τα διαλυμένα αθλητικά σωματεία στα Δωδεκάνησα, επανέρχονται στη δράση με τους τσαμπουκά τους ακόμα και πριν να συνθηκολογήσουν η Ιταλία, παίρνουν μέρος σε αγώνες. Η ΕΕΑ από το 1942 και η ΕΠΟΝ από το 1943 με οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες διοργανώνουν συσσίτια αρχικά για σωματικούς αθλητές, στη συνέχεια γενικά για τον πληθυσμό, ανυψώνουν το λαϊκό φρόνημα, σε πολλές περιπτώσεις κερδίζουν ομάδες κατακτητών που επιχείρησαν μέσω του αθλητισμού να δείξουν την ανωτερότητά τους ή ακόμα και να δείξουν ότι επικρατούσε κάποια «κανονικότητα» στη ζωή. Αγωνίζονται χωρίς καν να έχουν επαρκή σίτιση για αθλητική δραστηριότητα με πάμπολλα παραδείγματα η εξάντληση να αλλάζει τη ροή των αγώνων.
Δημιουργούνται αθλητικοί σύλλογοι μέσα στην κατοχή όπως ο Τρίτωνας το 1942 και ο Έσπερος το 1943 και όχι μόνο στην Αθήνα που είχε δοκιμαστεί από το φονικό λιμό, αλλά και στην επαρχία. Τέτοια ήταν η δίψα για αθλητισμό.
Δεν παίζουν όμως όλοι όσοι ήταν στον αθλητισμό πριν την κατοχή, αρκετοί έχουν πάει στο βουνό και δίνουν τον αγώνα με το όπλο στο χέρι ο Αλεξάς του Παναιτωλικού, ο Πολυκράτης του Ολυμπιακού Πατρών, ο Λιάρος του Απόλλωνα Καλαμαριάς, κ.λπ.
Άλλοι το κάνουν μέσα στις πόλεις, ο Γόδας του Ολυμπιακού και ο Μουράτης (Προοδευτική και μετά Ολυμπιακός) μάχονται με τον ΕΛΑΣ στη μάχη της ηλεκτρικής ενέργειας στο Κερατσίνι και εμποδίζουν την ανατίναξη της από τους υποχωρούντες Γερμανούς κλπ.
Και όσοι παίζουν δεν παίζουν πάντα μόνοι τους, αλλά μερικές φορές εντάσσονται έστω και σε λίγες μεμονωμένες περιπτώσεις αντιφασίστες Ιταλοί, ενώ εκτός γηπέδων αθλητές όπως ο κομμουνιστής Γερμανός Χανς Στάγιερ ποδοσφαιριστής (μέλος των ταγμάτων 999 – οι ανεπιθύμητοι για τον Χίτλερ) βοηθάει τον ΕΛΑΣ στην Ηλεία με παροχή πληροφοριών, τον καρφώνουν Έλληνες δοσίλογοι και εκτελέστηκε από τους ναζί. Στην πρώην ανατολική Γερμανία στάδιο πήρε τιμητικά το όνομά του.
Και άλλα πολλά θα μπορούσα να πω αλλά η εμπειρία μου από τα προηγούμενα πέντε βιβλία που έβγαλα, με κάνει να κρατήσω την προτροπή των προηγούμενων εκδοτών που μου έλεγαν μην τα πεις όλα στην εκδήλωση γιατί μετά ποιος θα πάρει το βιβλίο. Οπότε σταματάω εδώ και σας αφήνω να ανακαλύψετε τα υπόλοιπα.
...ευχαριστούμε όσους-ες βοήθησαν στην προβολή του βιβλίου και όσους-ες έδωσαν το παρόν στη βιβλιοπαρουσίαση. Το επόμενο ραντεβού μας στην εκδήλωση βιβλιοπαρουσίασης στην Πάτρα την Πέμπτη 27 Ιουνίου...
VIDEO
19/06/24 Βιβλιοπαρουσίαση «Από τον Εργατικό Αστέρα έως την Πανεργατική» / Ομιλία Νάσου Μπράτσου
Παρουσιάζοντας το βιβλίο του, ο Νάσος Μπράτσος ξεκίνησε κάνοντας ιστορική αναδρομή από τη λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου μέχρι την περίοδο του Μεσοπολέμου. Εστίασε στο γεγονός ότι συνειδητά η αστική τάξη σε όλα τα καπιταλιστικά κράτη, είτε είχαν κοινοβουλευτική δημοκρατία είτε δικτατορία (ναζιστική Γερμανία, φασιστική Ιταλία, Ελλάδα κ.α.), «επιχείρησαν μέσω του αθλητισμού να αποκαταστήσουν την επικοινωνία τους με στρώματα νεολαίας και να περάσουν εθνικιστικές φιλοπόλεμες αντιλήψεις, αλλά και, όπως κυνικά έλεγαν, να έχουν στον πόλεμο που θα έρθει και ήρθε, ήταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, καλογυμνασμένους στρατιώτες. Έβλεπαν τα αθλητικά σωματεία σαν κέντρα νεοσύλλεκτων.»
Η εργατική τάξη προσπάθησε να οργανωθεί κι εκείνη με βάση τις δικές της ανάγκες στον αθλητισμό και το ποδόσφαιρο ειδικότερα. Μέσα από την ταξική πάλη ξεπηδούν ομάδες του εργατικού αθλητισμού. Καθοριστική είναι η συμβολή του ΚΚΕ και η αυξανόμενη επιρροή και λάμψη του πρώτου εργατικού κράτους στην ιστορία της ανθρωπότητας, της ΕΣΣΔ.
Μέσα από τα ντοκουμέντα που ανακάλυψε και παρουσιάζει στο βιβλίο, προκύπτουν πολλά στοιχεία που αναδεικνύουν τις σκέψεις, τις αντιθέσεις, τις συγκρούσεις για την κατεύθυνση του εργατικού αθλητισμού.
Μεγάλο ενδιαφέρον είχαν οι αναφορές του συγγραφέα στο πώς η άρχουσα τάξη χτύπησε τα εργατικά αθλητικά σωματεία, πολλές φορές με τη βία, άλλες φορές με το «λάδωμα», πώς αξιοποίησε τον αθλητισμό για να προσαρτήσει τη νεολαία στα εθνικιστικά και φασιστικά ιδεώδη με σκοπό να την σύρει κάτω από τη σημαία της αστικής τάξης.
Τέλος, στάθηκε στο παράδειγμα των Δωδεκανήσων όπου οι αθλητές αντιστάθηκαν στο φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας και στο αντιδραστικό της Ελλάδας, στο πώς τα εργατικά σωματεία Ελλάδας και Τουρκίας πρόταξαν τη φιλία και την αλληλεγγύη κόντρα στη μισαλλοδοξία και στις οικονομικές αντιθέσεις των αστικών τάξεων των δύο κρατών και πώς πολλοί αθλητές εντάχτηκαν στην ΕΑΜική Αντίσταση, δίνοντας ακόμα και τη ζωή τους ενάντια στους Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους φασίστες, αλλά και τους ντόπιους συνεργάτες τους.
19/6/24 Βιβλιοπαρουσίαση «Από τον Εργατικό Αστέρα έως την Πανεργατική» / Ομιλία του Κ. Χαραλαμπίδη
Ο Κωνσταντίνος Χαραλαμπίδης αναφέρθηκε στο σωματείο του Απόλλωνα, στις λαϊκές του καταβολές από τότε που δημιουργήθηκε στη Μικρά Ασία και στο πώς συνέβαλλε στη σύσφιξη των σχέσεων της εργατικής τάξης της Ελλάδας και της Τουρκίας, συμμετέχοντας σε αγώνες με αντίστοιχα εργατικά σωματεία στην Τουρκία.
Συγκίνηση προκάλεσε η μνεία του στον ποδοσφαιρικό αγώνα που έδωσε η ομάδα του Απόλλωνα στη Μακρόνησο το 1948 με τους Μακρονησιώτες εξόριστους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και δύο πρώην παίκτες του Απόλλωνα.
Το βιβλίο του Νάσου Μπράτσου, όπως είπε, αναδεικνύει τη σχέση του Αθλητισμού, ως μέρος του εποικοδομήματος, με αυτήν της οικονομικής βάσης του συστήματος. Αντανακλά τις κοινωνικές ανισότητες και την ταξική πάλη, τα οποία ο συγγραφέας προσεγγίζει μέσα από τα εργατικά αθλητικά σωματεία.
Ολοκληρώνοντας την παρέμβασή του, είπε πως ο Νάσος Μπράτσος μέσα από τα ντοκουμέντα που παρουσιάζει και αναλύει, δείχνει με κατανοητό τρόπο τί σημαίνει λαϊκός, ερασιτεχνικός, εργατικός αθλητισμός και εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι το βιβλίο θα αγκαλιαστεί, ειδικά από τη νεολαία.
Βιβλιοπαρουσίαση «Από τον Εργατικό Αστέρα έως την Πανεργατική» / Ομιλία του Νίκου Σοφιανού
Μιλώντας για το βιβλίο, ο Νίκος Σοφιανός τόνισε ότι μέσα από την έκδοση «δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να γνωρίσει μια σημαντική, αλλά άγνωστη πτυχή της ιστορίας του εργατικού - λαϊκού κινήματος της χώρας μας και της δράσης του ΚΚΕ στα δύσκολα χρόνια του Μεσοπόλεμου και της Κατοχής.»
Στην περίοδο του Μεσοπολέμου, που είναι το χρονικό διάστημα αναφοράς στο έργο του Νάσου Μπράτσου, έχει ιδιαίτερο βάρος και σημασία η πρωτοπόρα δράση που ανέπτυξε το ΚΚΕ και η ΟΚΝΕ στο μέτωπο του Αθλητισμού. Εκείνες είναι που οργάνωσαν τη διεκδίκηση, αλλά και τη δραστηριότητα αυτήν καθαυτή, την ψυχαγωγία του λαού. Δραστηριότητα που έπαιξε βασικό ρόλο στην ψυχική και ηθική ανάσταση της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Όπως σημείωσε, «παράλληλα αποτέλεσε την οργάνωση ραχοκοκαλιών για τη συγκρότηση μαζικών αθλητικών σωματείων, που προσελκύουν νέο κόσμο και τον έφερναν σε επαφή με τις θέσεις και την ιδέα του Κόμματος σε δύσκολες συνθήκες παρανομίας.»
Κλείνοντας την παρέμβασή του, επισήμανε ότι το αποτέλεσμα της δουλειάς του Νάσου Μπράτσου είναι μοναδικό, γιατί φωτίζει αυτήν την πλευρά της ιστορίας του λαού μας και στηρίζει την προσπάθειά μας να έρθει σε επαφή η νέα γενιά με την ιστορία του λαϊκού κινήματος στη χώρα μας, με την Ιστορία, την προσφορά και την πολύχρονη πείρα του ΚΚΕ.