...αναδημοσίευση από το www.ertnews.gr...
Ο λόγος της υπενθύμισης βασικών στοιχείων της δράσης του είναι ότι οι άνθρωποι ιδιαίτερα δημιουργικοί και χαμηλών τόνων, πρέπει να γίνονται σημεία αναφοράς για τις επόμενες γενιές, σε εποχές που εύκολα προβάλλεται το «τίποτα» και το «δήθεν», ιδίως από τις εκδόσεις του life style. ΜΜΕ και την ανεξέλεγκτη λειτουργία των social media.
Ο Φρίξος Πρωτογερέλλης διέφυγε με «κινηματογραφικό» τρόπο από την κατακτημένη από τους Γερμανούς Λέσβο το Φλεβάρη του 1942 για να ενταχθεί στον ελληνικό στρατό της Μέσης Ανατολή.
Όπως μας είχε πει για τη διαφυγή του: «Οι λόγοι που οδήγησαν στη φυγή μας, ήταν η πείνα, αλλά και η διάθεση να ενταχθούμε στον ελληνικό στρατό της Μέσης Ανατολή και να πολεμήσουμε τους κατακτητές. Κλέψαμε μία βάρκα και φύγαμε τρεις, εγώ, ο Ξενοφών Ιωάννου και ο Μαρίνος Βόμβας. Ο Ιωάννου ήταν Κύπριος, όπως και ένας Ευγένιος, που τελικά δεν μας ακολούθησε. Οι Κύπριοι ήταν ενταγμένοι στο στρατό των Εγγλέζων είχαν και το σχετικό βιβλιάριο. Εγώ έκλεβα σύκα και μαζεύαμε και χόρτα και τους συντηρούσαμε γιατί αν τους έπιαναν οι Γερμανοί που τους εκτελούσαν.
Διαφυγές γινόταν και οργανωμένος τρόπος με ναύλο και καπετάνιο και πήγαιναν στην Τουρκία. Εκεί υπήρχε η εξής κατάσταση, η χώρα αυτή εμφανίζονταν ουδέτερη στον πόλεμο, αλλά όσους έπιαναν στις ακτές απέναντι από τη Μυτιλήνη, τους ξαναστέλνανε πίσω και τους φυλάκιζαν οι Γερμανοί, ενώ εκτελούσαν και αρκετούς. Υπάρχει σχετικό μνημείο στην περιοχή Τσαμάκια της Μυτιλήνης.
Τα ξέραμε αυτά που γίνονταν απέναντι και θέλαμε να πάμε πιο νότια από το Αϊβαλί και το Δικελί που ήταν απέναντι από τη Μυτιλήνη, κοντά στα 10-12 μίλια απόσταση. Ο πατέρας του Μαρίνου είχε μία «τρύπα», ένα υποτυπώδες καφενεδάκι στο λιμάνι, όπου είχε κρύψει δύο κουπιά, ένα κοντό και ένα μακρύ. Κλεψαμε μια βάρκα από το λιμάνι, παρά τη φύλαξή του από τους Γερμανούς, γιατί μας διευκόλυνε ένα σανίδωμα που υπήρχε για να βγουν οι βαρκάρηδες και κωπηλατούνταν προς το νότο όπου 2-3 χιλιόμετρα πιο κάτω είχα κρύψει κάτω από φύκια δύο κανονικά κουπιά. Τα βρήκαμε και συνεχίσαμε με αυτά. Ο καιρός ήταν μπουνάτσα. Μετά από κωπηλασία δύο ημερών και δύο νυχτών, όπου ο Κύπριος δεν τράβαγε κουπί γιατί έλεγε ότι δεν ήξερε, μας έπιασε καιρός, δυνατός αντίθετος άνεμος και βγήκαμε σε ένα νησάκι τούρκικο που ήταν ακατοίκητο και εκεί έβοσκαν βουβάλια. Κοιμηθήκαμε και ήμασταν σε άθλια κατάσταση. Ο καιρός μας έλυσε τη βάρκα και την πήρε, έτσι μείναμε πάνω στο νησάκι.
Βγαίναμε και φωνάζαμε «Εφέντη – εφέντη» σε τούρκικα πλεούμενα που πέρναγαν, αλλά ενώ μας έβλεπαν δεν ερχόταν κανείς. Νερό ήπιαμε από ένα έλος που έπιναν τα βουβάλια, σε μια γωνιά έδειχνε λίγο πιο καθαρό, αλλά και πάλι δεν ήταν καλής ποιότητας.
Σκέφτηκα να πάω κολυμπώντας στην απέναντι ακτή και να καλέσω σε βοήθεια, αλλά μετά από περίπου 200 μέτρα κολύμβησης, είδα ότι δεν είχε καταφέρει, είχε πολύ κύμα, τον καιρό και πολύ κρύο, ήταν ο Φλεβάρης του 1942 ο πιο δύσκολος χειμώνας της κατοχικής περιόδου, έτσι γύρισα και μάλλον αυτό μας έσωσε γιατί όπως είπαμε στις περιοχές αυτές γύριζαν τους Έλληνες πίσω στους Γερμανούς και αυτοί εκτελούσαν. Εκείνες τις μέρες φάγαμε μία χελώνα, ωμή. Τελικά ήρθε ένα απόσπασμα με τσανταρμάδες (στρατοχωροφυλακή) όπου ο επικεφαλής φόρος πολιτικά και μιλώντας ελληνικά. Μας πήγαν σε μία ομάδα 15 Πλωμαριτών (καπετάνιος ένας Τσακνιάς) που είχαν βάρκα με πανί και τους είχαν δει οι Τούρκοι. Εκεί ένας επικεφαλής μας έβρισε στα ελληνικά «τι νομίζετε ρε π……ες, ότι θα πάτε στους Εγγλέζους για να πολεμήσετε τους Γερμανούς». Η τοποθεσία λεγόταν Ατζανός. Μας έβαλαν πάλι στη βάρκα των Πλωμαριτών και τους 18 (3 εμείς και 15 αυτοί) και με τη συνοδεία άλλης βάρκας με τους Τούρκους ενόπλους μας πήγαν στο όριο των θαλασσίων συνόρων και είπαν να γυρίσουμε στη Μυτιλήνη. Οι Πλωμαρίτες ήθελαν να γυρίσουμε και εμείς όχι και τότε μπλόφαρα και είπα ότι θα πέσουμε στη θάλασσα και ότι αν έπιαναν οι Γερμανοί τον Κύπριο που τον εκτελούσαν. Εκεί πάγωσαν και τελικά πείστηκαν να κατευθυνθούμε σε μία πιο νότια περιοχή της Τουρκίας. Χάλασε ο καιρός μας έσπασε το κουπί και τους πείσαμε να πάμε στο νησάκι που είχαμε μείνει 8 μέρες. Εκεί επισκευάσαμε το κουπί,είχαμε ξύλα και καρφιά και ψήσαμε αχιβάδες για να φάμε. Τελικά φύγαμε από εκεί κάποτε βγήκαμε στη στεριά και ο βαρκάρης με άλλον έναν επέστρεψαν στο Πλωμάρι, αλλά μερικούς μήνες μετά τον είδα το βαρκάρη στη Μέση Ανατολή.
Βρήκαμε μία μεγάλη αποθήκη με σανό και κοιμηθήκαμε εκεί. Το πρωί είδαμε έναν Τούρκο πάνω σε ένα μουλάρι και τον πλησιάσαμε και τον ενημερώσαμε. Μας είπε να τον ακολουθήσουμε και μας πήγε σε έναν οικισμό όπου είδα ένα κτήριο με ταμπέλα καρακόλ (αστυνομία). Πρόσεξα ότι ο Τούρκος αξιωματικός φορούσε εγγλέζικα άρβυλα. Εκεί μας φιλοξένησαν, μας τάισαν ψητό κατσίκι και επειδή πολλοί ήταν από τη Μυτιλήνη που είχαν φύγει με ανταλλαγή πληθυσμών μας ρωτούσαν για κοινούς γνωστούς. Είχαμε βγει στις Νέα Φώκαια και μετά μας πήγαν στην Παλαιά Φώκαια. Μείναμε λίγες μέρες στο κρατητήριο και μετά μας πήγαν στον Τσεσμέ. Εκεί υπήρχαν πολλοί πρόσφυγες, ελάχιστοι σε στρατεύσιμη ηλικία, ήταν πολλά γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι. Κοιμηθήκαμε σε άθλια ερειπωμένα κτήρια, εκεί είδα και πρώτη φορά ψείρες.
Τους στρατεύσιμους μας πήγαν από τον Τσεσμέ στη Σμύρνη, εκεί μας βοήθησε ο Έλληνας πρόξενος και τελικά μπήκαμε σε ένα καΐκι που δήθεν θα επέστρεφε στην Ελλάδα, αλλά μας πήγε στην Κύπρο στην Κερύνεια, ενώ ταξιδεύαμε κρυμμένοι για να μην μας δουν τα γερμανικά αεροπλάνα. Στην Κύπρο μείναμε 8-10 μέρες, ντυθήκαμε φαντάροι και μας πήγαν στην Παλαιστίνη για εκπαίδευση. Εκεί εντάχτηκα στη δεύτερη ταξιαρχία του ΒΕΣΜΑ (ο βασιλικός στρατός της Μ. Ανατολής), η πρώτη είχε ήδη πολεμήσει στο Ελ Αλαμέιν, με δικιά της πίεση να πάει στο μέτωπο, γιατί οι Εγγλέζοι ήθελαν τον ελληνικό στρατό να διατηρηθεί για τις μεταπολεμικές εξελίξεις σαν στήριγμα του βασιλιά. Ακολούθησε η αντιφασιστική εξέγερση του στρατού η παρέμβαση των Εγγλέζων, (ήμουν μπροστά στο περιστατικό της εκτέλεσης εν ψυχρώ του στρατιώτη Πυγμαλίωνα Παπαστεργίου), το κλείσιμο στα «σύρματα», που είναι μία άλλη μεγάλη ιστορία εκείνης της περιόδου».
Στα δύσκολα μετακατοχικά χρόνια και ειδικά μετά τον εμφύλιο, αλλά και η δικτατορία του 1967-1974, οι διαχειριστές του ελληνικού κράτους «αντάμειψαν» το Φρίξο Πρωτογερέλλη με φυλακίσεις και διώξεις. Υπήρξε στέλεχος της ΕΠΟΝ, πολεμιστής στη Μέση Ανατολή, μέλος του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ στον Εμφύλιο πόλεμο.
Κορυφαίο στέλεχος της ΕΔΑ και του ΚΚΕ Εσωτερικού μετά τη δικτατορία, πέρασε στην Ελληνική Αριστερά, στο Συνασπισμό και στον ΣΥΡΙΖΑ. Έγραψε βιβλία στα οποία αποτυπώθηκαν όλα όσα πέρασε και μάλιστα το 2019 δημιουργήθηκε το αδιαχώρητο σε εκδήλωση βιβλιοπαρουσίασης στην αίθουσα της κίνησης «Πολίτες της Ριζούπολης» στην οποία άλλωστε συμμετείχε.
Το 1988 τα δυο του παιδιά σκοτώνονται στο ίδιο τροχαίο δυστύχημα με μία μοτοσυκλέτα στην Πατησίων και παρά το σκληρό χτύπημα, μένει όρθιος και αξιοπρεπής, σε βαθμό που προκάλεσε το θαυμασμό όλων. Άνθρωπος ευγενής, χαμηλών τόνων, πάντα ενέπνεε το σεβασμό σε όσους τον είχαν γνωρίσει.
Μετά τη δικτατορία στη γειτονιά που έμενε στη Ριζούπολη, ξεκίνησαν πολύχρονοι αγώνες των κατοίκων, αρχικά ενάντια στη ρύπανση που προκαλούσε το εργοστάσιο της «Θερμίδας» και όταν αυτό σταμάτησε να λειτουργεί στην περιοχή, ο στόχος έγινε η διάσωση του χώρου από την κατασκευή γραφείων και η χρήση του για το κοινό όφελος.
Τελικά με την υπ ʽ αριθμ. 473 της 22 Απριλίου 1991 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Αθηναίων, που δημοσιεύτηκε στο υπʼ αριθμ. 307 Φ.Ε.Κ. της 24 Μαΐου 1991, τροποποιείται το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο και ο χώρος χαρακτηρίζεται κατά τα ¾ περίπου ως χώρος πράσινου και αθλοπαιδιών, ο δε υπόλοιπος ως χώρος σχολείου.
Τα προβλήματα συνεχίζονται όμως με το χώρο να τον “ορέγονται” ο ΟΣΚ για να φτιάξει σχολείο, η ΕΤΒΑ για εμπορική εκμετάλλευση και ο οργανισμός ΑΘΗΝΑ 2004 για να φτιάξει προπονητήριο.
Ξεκινούν νέοι αγώνες με μαζικές συγκεντρώσεις και ενεργό συμμετοχή και ερασιτεχνικών αθλητικών συλλόγων της περιοχής, οι οποίοι έχουν στις διοικήσεις τους κατοίκους.
Το τελικό αποτέλεσμα ήταν να σωθούν από τα 14 στρέμματα, τα 7 και μετά από πολύ κόπο και καθυστερήσεις να γίνουν τα εγκαίνια του χώρου το 2008.
Τυπικά στη σημερινή εποχή η πλατεία έχει το όνομα “Βασίλης Αυλωνίτης”, επειδή ο σπουδαίος ηθοποιός έμενε στην περιοχή.
Για όσους δε γνωρίζουν την περιοχή, βρίσκεται κοντά στο γήπεδο του Απόλλωνα, από την “πάνω” πλευρά των γραμμών του ΗΣΑΠ, από τις οποίες απέχει ένα – δύο τετράγωνα προς τα μέσα, γι αυτό και δεν είναι ορατή η “Θερμίδα” από τις γραμμές του τρένου.
Ο Φρίξος Πρωτογερέλλης, όπως και η σύζυγός του Φιφή, έδωσαν αδιαλείπτως το παρόν και σε αυτό τον πολύχρονο αγώνα που τελικά απέβη νικηφόρος και έδωσε ανάσα στο περιβάλλον της περιοχής.
Σήμερα θα «βλέπει» από ψηλά τα παιδάκια που παίζουν στο πάρκο και τους κατοίκους της περιοχής που θα κάνουν τις βόλτες τους σε έναν δημόσιο χώρο και θα έχει την ικανοποίηση ότι οι αγώνες που προηγήθηκαν δεν πήγαν χαμένοι.
Έρευνα & φωτο αρχείου: Νάσος Μπράτσος