Στις παλιές σιδηροδρομικές ράγες του «ελληνικού Μάντσεστερ»

 

...αναδημοσίευση από το www.ertnews...

Συμπληρώνονται το 2023, 100 χρόνια από την ίδρυση της Νέας Ιωνίας Αττικής, τόπο που δέχτηκε χιλιάδες Μικρασιάτες πρόσφυγες που στην ουσία τον συγκρότησαν, του έδωσαν ζωή, τον έκαναν πόλη και το 1934 ξεχωριστό Δήμο, με τη θεμελίωση του προσφυγικού συνοικισμού από τον Νικόλαο Πλαστήρα και τον ιερέα Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου. Με αφορμή αυτή την επέτειο προχωρούμε σε ένα μεγάλο σπονδυλωτό αφιέρωμα με αυτοτελείς ιστορίες και φωτογραφικό υλικό, που σταδιακά θα παρουσιάσουμε.

«Μπαίνουμε» λοιπόν στο τρένο του χρόνου και πάμε προς τα πίσω.
Πολλές ήταν οι κλωστοϋφαντουργίες στην περιοχή και ξακουστοί για τη γνώση τους στον κλάδο οι Μικρασιάτες, έτσι προέκυψε και ο χαρακτηρισμός «ελληνικό Μάντσεστερ».

Πολλά και τα ρέματα στην περιοχή, που διευκόλυναν τη λειτουργία των συγκεκριμένων επιχειρήσεων, συνεπώς και η αγορά εργασίας μεγάλωσε και η κίνηση πρώτων υλών και εμπορευμάτων αυξήθηκε.

«Παραδίπλα» τα μεταγενέστερης ίδρυσης και λειτουργίας λιγνιτωρυχεία της Καλογρέζας και όλα αυτά σε ένα λεκανοπέδιο Αττικής που είχε ανάγκη τις συνδέσεις με λιμάνια και κόμβους διακίνησης.

Η δημιουργία του όπως και της σιδηροδρομικής γραμμής, μας πηγαίνει πίσω στο 1882 όπου η εταιρία «Σιδηρόδρομοι Αττικής» φτιάχνει τη γραμμή στα πλαίσια αντισταθμιστικού οφέλους προς το δημόσιο από την μητρική της εταιρία ,την «Ελληνική Εταιρία Μεταλλείων Λαυρίου», έναντι της εκμετάλλευσης κοιτασμάτων της Λαυρεωτικής.

Χρήσιμες ημερομηνίες

1885: Εγκαίνια της γραμμής Αθηνών-Λαυρίου, με διακλάδωση Ηράκλειο-Κηφισσιά, των Σιδηροδρόμων Αττικής (Σ.Α.)

1929: Η γραμμή του Λαυρίου μεταβιβάζεται από τους Σιδηροδρόμους Αττικής (Σ.Α.) στους ΣΠΑΠ

Από το 1885 είχε ξεκινήσει τη λειτουργία της η σιδηροδρομική γραμμή Λαυρίου - Αγίων Αναργύρων ως διακλάδωση της γραμμής Αθηνών - Κηφισιάς των Σιδηροδρόμων Αττικής (Σ.Α.) από το Ηράκλειο. 

Εκτός της μεταφοράς προϊόντων (και αγροτικών πρέπει να τονίσουμε) ήταν και πιο ασφαλές μέσο ως προς την προστασία από ληστρικές επιθέσεις, ειδικά στις αγροτικές περιοχές των μεσογείων, όπου οι μεταφορείς με κάρα ή και τα λιγοστά αυτοκίνητα της εποχής, συχνά αντιμετώπιζαν.

Το «Θηρίο» όπως ονόμαζαν το τρένο εκείνη την εποχή περνούσε μέσα από την προσφυγική Νέα Ιωνία και το Ηράκλειο, την Αλσούπολη και τη Φιλοθέη. Με χρόνο διαδρομής Λαύριο – Αθήνα 1 ώρα και 38 λεπτά βοήθησε στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και σε ημερήσια βάση πραγματοποιούνταν δύο δρομολόγια. Η επιβατική λειτουργία της γραμμής ανεστάλη το 1957 με απόφαση της κυβέρνησης Καραμανλή και αιτιολογία τον εκσυγχρονισμό της, και η οριστική κατάργησή της επήλθε το 1962 με την αποκοπή της από τη Νέα Εθνική Οδό Αθηνών - Θεσσαλονίκης στο ύψος της Νέας Φιλαδελφείας.

       κάποτε ήταν η «Νίκη» στη Νέα Ιωνία

Ακόμα και σήμερα έχουν απομείνει σε κάποια σημεία τα σημάδια του παρελθόντος, τα οποία εκτός από τα κτήρια που είναι πιο εύκολος ο εντοπισμός του, καθώς μερικά από αυτά έχουν συντηρηθεί και έχουν χρηστική αξία έως και σήμερα (όπως ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός στο Μαρκόπουλο, σημεία σε Κορωπί, Γέρακα (το κτήριο των αποδυτηρίων στο ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ στην οδό Θεσσαλονίκης), Παλλήνη και αρκετά στο Λαύριο, αφετηρία της γραμμής, αλλά και ο παλιός σταθμός στο Χαλάνδρι όπου στην οδό Παλαιολόγου που αποτελεί βασικό δρόμο που διασχίζουν χιλιάδες οδηγοί σε ημερήσια βάση, στεγάζεται η παιδική βιβλιοθήκη «Μίμης Βασιλόπουλος». 

η παιδική βιβλιοθήκη Χαλανδρίου και κάποτε σιδηροδρομικός σταθμός

Σχέδιο του Κτιρίου Επιβατών σταθμού Κάντζας των Σιδηροδρόμων Αττικής (1928) - Πηγή φωτο ΟΣΕ

Η γραμμή περνούσε από την οδό Ιφιγενείας «σύνορο» σήμερα μεταξύ Νέας Ιωνίας και Ηρακλείου και Μαρίνου Αντύπα και ακολούθως από την οδό Λαυρίου (σύνορα Αγίας Φιλοθέης – Αλσούπολης).

Μία προσεκτική βόλτα στην περιοχή βοηθάει στον εντοπισμό μερικών γραμμών που έχουν απομείνει, τις οποίες και φωτογραφίσαμε, όπως κάναμε και στο Χαλάνδρι και στο Μαρκόπουλο. Στην οδό Ιφιγενείας στη Νέα Ιωνία, η γραμμή περνούσε πολύ κοντά από την υφαντουργία «Νίκη» (με κίτρινο κύκλο στο σχετικό χάρτη), κάποτε ακμάζουσα επιχείρηση στον τομέα της.

Στις εποχές της τσιμεντοποίησης και της «απαλλοτρίωσης» προς ίδιον όφελος κάθε μεταλλικού αντικειμένου, χρήσιμο είναι να μαθαίνουμε, να θυμόμαστε, να γνωρίζουμε πως εξελίχτηκαν όλα γύρω μας στο διάβα του χρόνου.

Έρευνα: Νάσος Μπράτσος