... αναδημοσίευση από το www.ertnews.gr ...
Σε μακρινές εποχές επιχειρήσαμε να μεταφερθούμε/ες πήραμε μέρος στις εκδηλώσεις τιμής & μνήμης που οργανώθηκαν από το Δήμο στη Σέριφο με αφορμή την εργασία του 1916 που είχε ως αποτέλεσμα την πρώτη εφαρμογή του 8ωρου στη χώρα μας και την εμπειρία αυτή που μοιραζόμαστε μαζί σας. Ακολουθήσαμε τις διαδρομές εκείνων των χρόνων, περπατώντας στο δύσβατο δίκτυο εκείνης της εποχής που η εγκατάλειψη δυσχεραίνει περισσότερο τέτοιες προσπάθειες και επισκέφτηκαν τους τόπους που εξελίχθηκαν τα γεγονότα.
αφετηρία της ιστορικής διαδρομής μας από τη Χώρα Σερίφου η εκκλησία της Ευαγγελίστριας
Τα μεταλλεία ήταν γνωστά από την αρχαιότητα και λειτουργούσαν με την εργασία σκλάβων, ενώ τα εκμεταλλεύτηκαν κάθε λογής κατακτητές (Βενετοί, Τούρκοι). Ο Σέριφος δεν είχε οδικό δίκτυο και η συγγένεια διεξάγονταν από έναν δρόμο ο οποίος σε πολλά σημεία του ήταν λιθοστρωμένος και η συνεχής κίνηση ανθρώπων και ζώων τον κρατούσε σε καλύτερη κατάσταση από αυτή που βρίσκεται σήμερα και έχει καθαρισμό σημείων στα οποία έχει φυτρώσει κάθε είδους θάμνος και πολλά αγκάθια. Σε άλλα τμήματα έχει καταστραφεί πλήρως η λιθόστρωση (στο μεγαλύτερο τμήμα της) ενώ άλλα έχουν μπει σύρματα για διαχωρισμούς ιδιοκτησίες. Ο καθαρισμός των μονοπατιών θα ωφελήσει το νησί καθώς έχει αντιληφθεί τη σημασία τους για κάθε μορφή τουρισμού.
παρά τις δυσκολίες της ορεινής διαδρομής, η θέα σε αποζημιώνει
Μετά από επίπονη ανηφορική διαδρομή με αφετηρία τη Χώρα Σερίφου και συγκεκριμένα την εκκλησία της Ευαγγελίστριας, όπως και τότε, φτάνουμε στο σημείο στο οποίο ξεκινάει η κατάβαση προς την άλλη πλευρά του νησιού. Από τη Χώρα έως και το ελικοδρόμιο, ο δρόμος είναι ανηφορικός, το μονοπάτι σε κακή κατάσταση και είναι το πιο δύσκολο σημείο όλης της διαδρομής. Στο δρόμο είναι ορατά τόσο τα σημάδια παλιών εξορύξεων, αλλά και για τα πιο έμπειρα μάτια τα σώματα που υποδηλώνουν την ύπαρξη ορυκτού πλούτου. Κάποιο από τα σημεία της διαδρομής οι ντόπιοι το αποκαλούν «το καφενείο του χασομέρη», ειρωνικά βεβαίως γιατί κανένα καφενείο δεν υπήρξε ποτέ. Ήταν σημείο που συχνά διασταυρώνονταν οι διαδρομές εργατών που πήγαν προς τα μεταλλεία και σταματούσαν για ξεκούραση και κουβεντούλα.
τα απομεινάρια του νοσοκομείου
Στη διαδρομή συναντούμε και τα απομεινάρια του νοσοκομείου που χτίστηκε με εισφορές των εργατών για να τους περιθάλψει, αφού όχι μόνο τα ατυχήματα, αλλά και οι κακές συνθήκες εργασίας, είχαν συνεχώς στην υγεία τους.
Πολλοί έχουν τις ζωές τους στις στοές, με αρκετούς από αυτούς να προέρχονται από άλλες χώρες, βαλκανικές κυρίως, αλλά και άλλες περιοχές της χώρας μας. Η δεκαετία του ΄50 βρέθηκε σε μία γκρεμισμένη στοά σκελετοί ανθρώπων, ενώ οι αλλοδαποί δεν τους ζήτησε ποτέ κανείς δικός τους, αν μαθεύτηκε ποτέ ότι απέβη στη Σέριφο, ούτε υπήρξε ποτέ εξακρίβωση των στοιχείων τους. Οι συνθήκες δουλειάς ή δουλείας αν προτιμάτε, που η ανθρώπινη ζωή ήταν απολύτως αναλώσιμη. Πολλές είναι και οι μαρτυρίες από άλλες εποχές που μετά από καταρρεύσεις στοών, ακούγονταν για μέρες τα βογκητά των καταπλακωμένων, μέχρι να αφήσουν την τελευταία τους πνοή.
φωτο αρχείουΤη διαδρομή που κάναμε τιμητικά την ημέρα που συμπληρώθηκαν 106 χρόνια από την υπηρεσία του 1916 (οδηγός μας ο ακούραστος γιος παλιού μεταλλωρύχου Θοδωρής Λιβάνιος), οι εργάτες έκαναν κάθε μέρα δύο φορές πήγαινε – έλα ανύπαρκτες από καιρικές συνθήκες και ενδιαμέσως έκαναν βάρδιες κοντά στο δεκάωρο μέσα στις στοές, αν και υπήρχε νόμος για οκτάωρη εργασία στις στοές που η εργοδοσία δεν τον εφάρμοζε. Έτσι έφτασε η σταγόνα να ξεχειλίσει το ποτήρι και να σημειωθεί η εξέγερση (και όχι μόνο απεργία, καθώς συμμετείχαν και οι οικογένειες των απεργών και γενικά η τοπική κοινωνία). Ο ίδιος δρόμος πήρε και το απόσπασμα της χωροφυλακής που από τη Χώρα Σερίφου κινήθηκε προς το Μεγάλο Λιβάδι όπου έγινε η σύγκρουση στις εγκαταστάσεις, εκεί που οι απεργοί εμπόδισαν τη φόρτωση πλοίου με μετάλλευμα και ζητούσαν την εφαρμογή του νόμου για το οκτάωρο. Τον ίδιο δρόμο έκανε και ο συνδικαλιστικός τους ηγέτης Κώστας Σπέραςπηγαίνοντας να ενημερώσει τους απεργούς ότι κινείται εναντίον τους η χωροφυλακή (υπήρξε ιδρυτικό μέλος της ΓΣΕΕ όσο και του ΣΕΚΕ, αλλά και του Εργατικού Κέντρου Αθήνας, ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία του τοπικού "Σωματείου Εργατών Μεταλλευτών Σερίφου" εκλεγόμενος πρώτος πρόεδρος του. , ενώ η πορεία του γνώρισε στη συνέχεια πολλές ιδεολογικές και οργανωτικές μεταστροφές, για τις οποίες ασκήθηκε κριτική, θέμα όμως που δεν είναι της παρούσης).
Μετά από περίπου 10 χιλιόμετρα διαδρομής φτάνουμε στο Μεγάλο Λιβάδι όπου υπάρχουν ακόμα τόσο η γέφυρα μεταφόρτωσης των ορυκτών στα πλοία, όσο και οι ράγες και τα βαγονέτα, αλλά και οι στοές, που όλα αυτά χρειάζονται συντήρηση για να μην τα καταστρέψει ο χρόνος.
το διοικητήριο εκείνης της εποχής
Σώζεται και με χαρά είδαμε ότι αναστηλώνεται, το διοικητήριο της επιχείρησης, κτήριο όπου στη μεγάλη απεργία στεγάζονταν οι ένοπλοι μπράβοι της εργοδοσίας που πυροβόλησαν και αυτοί τους απεργού, με τους τελευταίους να πορεύονται προς τα εκεί για να το ανατινάξουν με δυναμίτη, με τις εχθροπραξίες να σταματούν μετά από παρέμβαση – επίκληση ειρήνης από τον τοπικό ιερέα της εποχής.
Στο Μεγάλο Λιβάδι υπάρχει και το μεταλλευτικό Μουσείο στο οποίο βλέπουμε πετρώματα, ορυκτά, εργαλεία, φωτογραφίες και γενικά κάθε τι που μας βοηθάει να κατανοήσουμε την εποχή. Αν και οι εκδηλώσεις Τιμής & Μνήμης γίνονται κάθε χρόνο στις 21 Αυγούστου και αυτή η χρόνια έγινε για δεύτερη φορά και αναπαράσταση της μάχης απεργών – χωροφυλακής, η επίσκεψη στους χώρους αυτούς μπορεί να γίνει και σε άλλη χρονική περίοδο. Επίσης στις εκδηλώσεις του 2022 τιμήθηκε η μνήμη του σημαντικού ερευνητή Κώστα Αποστολίδη , που για χρόνια προσέφερε πολύτιμα στοιχεία στην ανάδειξη της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου και των γεωγραφικών της.
Αποτελεί στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί, να γίνει πράξη η πρόθεση της τοπικής κοινωνίας να αναδείξει αυτή την ιστορία που οδήγησε στην πρώτη εφαρμογή του οκταώρου στην Ελλάδα και ταυτόχρονα να ωφεληθεί και το νησί από την προσέλευση και άλλων επισκεπτών.
Ρεπορτάζ & φωτο: Νάσος Μπράτσος
Για την ιστορία της απεργίας του 1916 διαβάστε: 21η Αυγούστου 1916: H αιματηρή εργασία στο Σέριφο και η πρώτη εφαρμογή του οχτάωρου στην Ελλάδα
Υ.Γ. ευχαριστούμε το Δήμο Σερίφου για την πρόσκληση συμμετοχής στις εκδηλώσεις
Μεταλλευτικό Μουσείο Σερίφου
