...αναδημοσίευση από το ertnews.gr...
100 χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή οι μνήμες παραμένουν ζωντανές, ειδικά στις περιοχές που οι πρόσφυγες ρίζωσαν και ξεκίνησαν τη νέα τους ζωή. Βρεθήκαμε στη Νέα Φιλαδέλφεια όπου στεγάζεται το Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ελληνισμού της Διασποράς και το Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού και φωτογραφήσαμε μέρος των εκθεμάτων. Επίσης σταχυολογήσαμε και σας παρουσιάζουμε βασικά ιστορικά στοιχεία για την εγκατάσταση των Μικρασιατών στην περιοχή. Εκτός της περιήγησης στο Μουσείο, σεμινάρια, εκδηλώσεις, ομάδα προφορικής ιστορίας, επισκέψεις σχολείων και πολλές άλλες δράσεις, συμβάλλουν στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης.
Το ΠΠΙΕΔ ιδρύθηκε τυπικά το 1992 από το Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας, ενώ την έναρξη εργασιών ανάπλασης εγκαινίασε στις 23 Μαΐου 1999, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ.Βαρθολομαίος και η έδρα του Ιδρύματος είναι στη Νέα Φιλαδέλφεια, μία πόλη που ιστορικά στήθηκε από ξεριζωμένους Έλληνες της Μικράς Ασίας και βρίσκεται στη συμβολή των οδών Δεκελείας 152 και Ατταλείας 2.
Περιλαμβάνει τους εξής χώρους:
- Ισόγειο: Συνεδριακός χώρος & χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων
- Α’ όροφος: Μουσείο Μικρασιάτικου Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου»
- Β΄όροφος: Γραφεία, Βιβλιοθήκη, Οργανωμένοι χώροι αποθήκευσης εκθεμάτων, αίθουσα σεμιναρίων και εκπαίδευσης
- Προαύλιος χώρος: Μικρό αμφιθέατρο εκδηλώσεων
Όπως αναφέρουν οι υπεύθυνοι του Μουσείου: «Το Μουσείο Μικρασιάτικου Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου» αποτελεί θεμέλιο της ιστορίας και του πολιτισμού της πόλης μας. Η εξαιρετική συλλογή των μικρασιατικών κειμηλίων που διασώθηκαν τις δραματικές στιγμές της μικρασιατικής καταστροφής, την δεκαετία του 1920, οφείλει την προέλευσή της στην ευγενική προσφορά των απανταχού προσφύγων, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν με προθυμία στο κάλεσμα της Μικρασιάτισσας Φιλιώς Χαϊδεμένου και η οποία με ιδιαίτερη επιμονή και φροντίδα συγκέντρωσε.
Ο χώρος αυτός κρατάει εδώ και περίπου δεκαπέντε χρόνια ζωντανές τις μνήμες, μέσα από τα κειμήλια και τις αφηγήσεις των προσφύγων που συνθέτουν την πολιτισμική παράδοση των Μικρασιατών, ενώ η μεγάλη προσέλευση των πολιτών κάθε ηλικίας, αποτελεί τη μεγαλύτερη δικαίωση για όλους όσοι πάλεψαν για να δημιουργηθεί το Μουσείο.
Με πολύ κόπο, πίστη και αφοσίωση στο σκοπό της, κατάφερε να δώσει υπόσταση στην επιθυμία της».
To 1991 ξεκίνησε η περισυλλογή των κειμηλίων με τη φροντίδα της μικρασιάτισσας Φιλιώς Χαϊδεμένου, που παρότι ξεκίνησε την προσπάθεια σε προχωρημένη ηλικία, δούλεψε ακούραστα για να δει την επιθυμία της να γίνεται πραγματικότητα.Τέλη δεκαετίας '90, εγκαταστάθηκε και λειτούργησε για πρώτη φορά το μουσείο, στο παλαιό κτίριο του Δημαρχείου της Νέας Φιλαδέλφειας. Μετά τον μεγάλο σεισμό του 1999, το κτίριο υπέστη σοβαρές ζημιές και τα εκθέματα αποσύρθηκαν.
Λίγα χρόνια αργότερα, το μουσείο βρήκε στέγη λίγα χρόνια αργότερα στο κτίριο του Παγκόσμιου Πολιτιστικού Ιδρύματος Ελληνισμού της Διασποράς. Την επανέκθεση (μουσειλογική και μουσειογραφική μελέτη) επιμελήθηκε το ΥΠΠΟ-Δ/νση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Σήμερα στο Μουσείο Μικρασιάτικου Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου» ο επισκέπτης ενημερώνεται για την ιστορία του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, όχι μόνο μέσα από ιστορικά και διπλωματικά γεγονότα και δράσεις, αλλά και μέσα από διηγήσεις –προσωπικές μαρτυρίες - ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα και από απλά - καθημερινά αντικείμενα και φωτογραφίες.
ΝΕΑ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ
Παλαιότερα η Νέα Φιλαδέλφεια λεγόταν Ποδονίφτης (τοπωνύμιο της πόλης Αθηνών και περιχώρων). Στην απογραφή του 1928 εμφανίζεται σαν χωριό του Δήμου Αθηναίων με 6.337 κατοίκους. Μέχρι την εγκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, η περιοχή ήταν κατάφυτη από αμπέλια, ελιές και λαχανόκηπους, ενώ στις αγροικίες που υπήρχαν κατοικούσαν 120 κάτοικοι, που ήταν αγρότες από τις Αχαρνές (Μενίδι) στην πλειοψηφία τους.
Στις 17 Ιουλίου του 1927 κατοικήθηκε για πρώτη φορά ο προσφυγικός συνοικισμός της Νέας Φιλαδέλφειας, ανατολικά και δυτικά του καρόδρομου που οδηγούσε στα ανάκτορα του Τατοΐου και ανάμεσα στον ποταμό Κηφισσό και τα ρέμματα Ποδονίφτη και Γιαμπουρλά, όπως οριοθετείται.
Το 1932 πήρε το όνομα Νέα Φιλαδέλφεια. Νονός, που της έδωσε άτυπα το όνομα της είναι ο δικηγόρος, πρώην βουλευτής και υπουργός Π. Διαμαντόπουλος, πρόσφυγας από την Φιλαδέλφεια (σήμερα Αλά Σεχίρ) της Μικράς Ασίας.
Την ίδια χρονιά εγκρίθηκε το ρυμοτομικό σχέδιο της Νέας Φιλαδέλφειας, μετά την υπογραφή του σχετικού Π.Δ/τος.
Μέχρι το 1934 η Νέα Φιλαδέλφεια υπαγόταν διοικητικά στον Δήμο Αθηναίων. Αναγνωρίζεται σαν Κοινότητα με το διάταγμα 1845/1/34 (Φ.Ε.Κ. Α’ 22/18.01.1934) και το 1947 σαν Δήμος (Φ.Ε.Κ. Α’ 287/47).
Το 1934 αποτελεί ιστορικό σταθμό στην εξέλιξη της Νέας Φιλαδέλφειας. Την χρονιά αυτή δημοσιεύεται το διάταγμα ίδρυσης της Κοινότητας στο Φ.Ε.Κ. 22/1934, ταυτόχρονα με την δημιουργία έξι άλλων Δήμων και δώδεκα Κοινοτήτων. Το διάταγμα οριοθετούσε και καθόριζε τον πληθυσμό της περιοχής ως εξής : « Κοινότης Νέας Φιλαδέλφειας : Πληθυσμός : 6.587 κάτοικοι. Όρια : ¨βορείως εν μέρει με δημοσίαν οδόν 6 μέτρων οριζομένης εν τω σχεδιαγράμματι του οικισμού υπό τον αριθμό 5, 6, 7 και 9 με γήπεδο Ισμήνης Καρατζά και πλευράς 110 μέτρων, οριζομένης υπό των γραμμάτων α και ανατολικώς Κηφισός ποταμός ή Ποδονίφτης, νοτίως σύνορα Χαλκηδόνος και δυτικώς Βοιωτικός Κηφισός¨.» (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009).
Στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 287/19.12.1947 δημοσιεύεται το βασιλικό διάταγμα με το οποίο : Η Κοινότης Νέας Φιλαδέλφειας εν τη επαρχία και τω νομώ Αττικής αναγνωρίζεται εις Δήμον υπό το όνομα Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας. Το διάταγμα υπογράφεται από τον υπουργό Εσωτερικών Μαυρομιχάλη. (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009)
Την δεκαετία του 1950 χτίστηκαν οι εργατικές πολυκατοικίες, καθώς και αρκετά σπίτια στο χώρο γύρω από τον συνοικισμό που ενσωματώθηκαν και δημιούργησαν το νέο ρυμοτομικό σχέδιο της Νέας Φιλαδέλφειας.
Από τον Ιανουάριο του 1950 το σχέδιο πόλης επεκτείνεται. Αυτή την φορά η επέκταση γίνεται προς την περιοχή Αμπέλια. Η πόλη πλέον έχει ξεφύγει από τα στενά προσφυγικά όρια και επεκτείνεται διαρκώς, κυρίως προς τον Βορρά, ενώ και ο πληθυσμός αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. H συνοικία Νέα Μάδυτος εμφανίζει πολύ πυκνή δόμηση και το ίδιο συμβαίνει και στις συνοικίες Αμπέλια και Ελιές. (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009)
Εμφανίζονται επίσης οι συνοικίες Απομάχων και Νησίδας, οι οποίοι πρόεκυψαν από την αγορά εκτάσεων από συνεταιρισμό απομάχων (δηλ. συνταξιούχων) στρατιωτικών και ιδιωτών υπαλλήλων του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης.
Οι νέοι οικοπεδούχοι αιτούνται την επέκταση του σχεδίου πόλεως. Η επέκταση αυτή γίνεται τον Απρίλιο του 1952 και η ασφαλτόστρωση των περισσότερων δρόμων το 1964.
Τον Ιούλιο του 1955 εγκρίνεται επέκταση του σχεδίου πόλεως βόρεια του Άλσους, με σκοπό την ανέγερση των εργατικών πολυκατοικιών. Όσον αφορά τις κοινωνικές υποδομές, το 1957 μετά από σχεδόν 30 χρόνια λειτουργίας του σε ξύλινο παράπηγμα,θεμελιώνεται το 1ο Δημοτικό Σχολείο και ξεκινά την λειτουργία του και το 3ο Δημοτικό Σχολείο στον χώρο που βρίσκεται και σήμερα. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας τα πιο σοβαρά ζητήματα που απασχολούσαν την περιοχή ήταν ο συνδετικός δρόμος και η γέφυρα προς τον Σταθμό Ηλεκτρικού του Περισσού, η ολοκλήρωση των σχολείων, η ασφαλτόστρωση των δρόμων (μόνο το 20% ήταν μέχρι τότε ασφαλτοστρωμένο) και ο εξωραϊσμός του Άλσους και του νεκροταφείου του Δήμου. (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009)
Το 1972 προσαρτήθηκε στον Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας τμήμα του Δήμου Μεταμόρφωσης, που περιλαμβάνει και τις εργατικές κατοικίες της Εθνικής Οδού.
Συνορεύει βόρεια με τον Δήμο Αχαρνών, βορειοανατολικά με το Δήμο Μεταμόρφωσης, ανατολικά με τον Δήμο Νέας Ιωνίας, νοτιοανατολικά με τον Δήμο Αθηναίων, νότια με τη Νέα Χαλκηδόνα (με την οποία ενσωματώθηκε σε ενιαίο Δήμο το 2011 με το πρόγραμμα Καλλικράτης) και δυτικά με τον Δήμο Αγίων Αναργύρων.
Έχει έκταση 4 τετραγωνικά χιλιόμετρα μαζί με την περιοχή της Νέας Χαλκηδόνας και υψόμετρο 110 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.
Σήμερα η Νέα Φιλαδέλφεια έχει δικό της νεκροταφείο (στην περιοχή Κόκκινος Μύλος), εννέα εκκλησίες, πέντε παιδικούς σταθμούς, 1 βρεφικό σταθμό, εννέα νηπιαγωγεία, εννέα δημοτικά σχολεία, τρία γυμνάσια, τρία γενικά λύκεια, 1 επαγγελματικό λύκειο πέντε τεχνικές και επαγγελματικές σχολές,. Επίσης διαθέτει και αθλητικούς χώρους.
ΝΕΑ ΧΑΛΚΗΔΟΝΑ
Η περιοχή της Νέας Χαλκηδόνας εμφανίζεται σαν αγροτική περιοχή με το τοπωνύμιο Ποδονίφτης. Στην περιοχή του Ποδονίφτη, που αποτελεί ενιαία περιοχή της Νέας Χαλκηδόνας και του σημερινού νότιου τμήματος της Νέας Φιλαδέλφειας, το 1907 καταγράφεται πληθυσμός 18 κατοίκων και το 1920 απογράφεται από την Ε.Σ.Υ.Ε πληθυσμός 110 κατοίκων, οι οποίοι κατοικούσαν σε αγροικίες.
Μετά την εγκατάσταση των Μικρασιατικών προσφύγων που κληρώθηκαν και τους παραχωρήθηκαν οικόπεδα από το Υπουργείο Οικισμού, αυξάνεται ο πληθυσμός της. Η οικοδόμηση της Νέας Χαλκηδόνας διαφέρει από εκείνη του προσφυγικού οικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας. Κατασκευάζονται ανατολικά της Λεωφόρου Δεκελείας τα πρώτα ιδιόκτητα σπίτια (μονοκατοικίες με κήπους). Η οικοδόμηση πραγματοποιείται με υψηλούς ρυθμούς.
Η Νέα Χαλκηδόνα αντιμετώπισε επίσης, όπως η Νέα Φιλαδέλφεια, την έλλειψη υποδομών, οι οποίες καλύφθηκαν σταδιακά. Οι κάτοικοι της Νέας Χαλκηδόνας για τις μετακινήσεις τους χρησιμοποιούσαν τα αυτοκίνητα της γραμμής «Πάουερ» Πατησίων-Ποδονίφτης, η οποία έφτανε μέχρι την Αλυσίδα.
Το 1934 η Νέα Χαλκηδόνα αναγνωρίζεται σε Κοινότητα με το διάταγμα 1845/1/34 (Φ.Ε.Κ. Α’ 22/34) και το 1982 σε Δήμο, με το Π.Δ. 554/13/8/82 (Φ.Ε.Κ. 98/23.08.1982).
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΣ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ
Μετά την εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων (1922) άρχισε η οικοδόμηση προσφυγικών οικισμών σε διάφορα σημεία της Αθήνας, μεταξύ των οποίων και στη Νέα Φιλαδέλφεια.
Την οικοδόμηση του οικισμού Ποδονίφτης ανέλαβε σε συνεννόηση με το Ταμείο Περίθαλψης Προσφύγων (Τ.Π.Π.) το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας σε απαλλοτριωμένη έκταση που ανήκε στον Πανάγιο Τάφο, επονομαζόμενη Δοναράδες. Ο παραδοσιακός προσφυγικός οικισμός της Νέας Φιλαδέλφειας εκτείνεται από τη Nέα Χαλκηδόνα μέχρι την περιοχή Νέα Μάδυτος Ν.Φ. κι από τη Νέα Ιωνία μέχρι την Εθνική Οδό.
Η οικοδόμηση του συνοικισμού άρχισε το 1923 και ολοκληρώθηκε σε τρία χρόνια. Οι οικίες του συνοικισμού ήταν επτά διαφορετικών οικιστικών τύπων και σχημάτων (μονοκατοικίες, διπλοκατοικίες, τετρακατοικίες, οκτακατοικίες, σε σχήμα ‘Π’, ‘Ε’ και ‘Τ’), με κεραμοσκεπές, μικρούς εξώστες (μπαλκόνια) και μικρούς κήπους. Για την κατασκευή των οικιών χρησιμοποιήθηκε εγχώρια πέτρα, με επένδυση από σοβά και κεραμιδοσκεπές.
Δέκα εργολάβοι ανέλαβαν την ανέγερση 549 οικημάτων που περιλάμβαναν 1720 κατοικίες.
Μετά την πυρκαγιά του Γηροκομείου τον Αύγουστο του 1927, ήλθαν οι πρώτοι κάτοικοι του Συνοικισμού, οι πυροπαθείς των Αμπελοκήπων όπως τους έλεγαν, οι οποίοι ήταν οι τυχεροί που κέρδισαν την ευκαιρία να αποκτήσουν στέγη στον υπό ίδρυση συνοικισμό. Τα σπίτια παραχώρησε το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας.
Τόπος Προέλευσης των κατοίκων του προσφυγικού οικισμού κατά το χρόνο εγκατάστασης τους
| Τόπος Προέλευσης | Ποσοστό (%) |
| Σμύρνη | 23,27 |
| Κωνσταντινούπολις | 12,72 |
| Βρύουλα | 10,06 |
| Καισάρεια | 2,77 |
| Προύσα | 2,77 |
| Ικόνιον | 2,18 |
| Βαίδριον | 2,05 |
| Άγκυρα | 1,94 |
| Σπάρτη Μ.Α. | 1,68 |
| Μαγνησία Μ.Α. | 1,33 |
| Μάδυτος | 1,33 |
| Φιλαδέλφεια | 1,33 |
| Σώκια | 1,21 |
| Αττάλεια | 1,09 |
| Αϊδίνιον | 1,09 |
| Βουρνόβας | 1,09 |
| Λοιπές 105 πόλεις | 42,89 |
(Πηγή : Αρχείο Χατζηθεωδορίδη)
Ο συνοικισμός διακρίνεται για τον πρότυπο πολεοδομικό σχεδιασμό του στα πρότυπα Αγγλικής Κηπούπολης. Τόσο η Νέα Φιλαδέλφεια όσο και η Νέα Σμύρνη, είναι οι μόνοι προσφυγικοί οικισμοί που αναφέρονται στον ημερήσιο τύπο του 1930 ως «κηπουπόλεις», η δε Νέα Φιλαδέλφεια αποτελούσε μια χαριτωμένη ιδιαιτερότητα.
Στο ιστορικό της ίδρυσής της στην ΜΕΕ αναφέρεται ως κηπούπολη από τον κ. Παπαδάτη, τμηματάρχη του Υπουργείου Πρόνοιας. Ο χαρακτηρισμός αιτιολογείται με βάση την μορφή του σχεδίου : «Το σχέδιον του οικισμού παρουσιάζει αρκετήν πρωτοτυπίαν. Είναι ελλειψοειδές, κατά το εν Γερμανία ίδιο εφαρμοσθέν σχέδιον κηπουπόλεων», «Αι ευρείαι κυκλοτερείς οδοί, μεγάλας πλατείας, αι εκτενείς πρασιαί, τέλειον δίκτυον υδρεύσεως, το ευκραές του κλίματος, προσδίδουν εις αυτόν την όψιν ωραίου εξοχικού προαστίου των Αθηνών». Ο Δ. Δεβάρης περιγράφει το συνοικισμό (Ελεύθερον Βήμα, 1931, 13-14 Σεπτεμβρίου) «Ο συνοικισμός εκτίσθη κατά το μεγαλύτερο μέρος αυτού επί του γερμανικού σχεδίου κηπουπόλεων με πάρκον, εις το μέσον εκ του οποίου εκκινούν ως ακτίνες οι διάφοροι δρόμοι». Και εδώ μάλλον τελειώνουν οι ομοιότητες με την κηπούπολη. Τα σπίτια είναι μεν «αυτοτελή» (διπλοκατοικίες ή τετρακατοικίες, πανταχόθεν ελεύθερες, με περιποιημένους κήπους, αλλά είναι «από μπετόν αρμέ, μονομπλόκ, χυτά δηλαδή» και «ρυθμού κασσόνας», ο οποίος μόλις που βελτιώνεται με τις εξωραϊστικές προσθήκες των ιδιοκτητών.
Στο άρθρο περιλαμβάνονται και μερικά άλλα στοιχεία που ολοκλήρωναν την εικόνα του οικισμού, ο οποίος θεωρείται προνομιούχος έναντι των άλλων προσφυγικών οικισμών (άφθονο νερό, όμως μάλλον δεν φθάνει σε κάθε σπίτι, δεν υπάρχει αποχέτευση, όπως άλλωστε σε όλη την Αθήνα. Πάντως, οι κεντρικοί δρόμοι είναι αποπερατωμένοι, η καθαριότητα υποδειγματική, οι δε κατοικίες μεγαλύτερες από τις αρχικά προβλεφθείσες συνήθων προσφυγικών του ενός δωματίου και κουζίνας, οι κάτοικοι ζήτησαν και «πολυτελείς» με τρία δωμάτια, κουζίνα και λουτρό. Οι κάτοικοι του οικισμού (1800 οικογένειες) είναι αστοί, επιστήμονες, επαγγελματίες και κυρίως ιδιωτικοί υπάλληλοι. Το άρθρο τονίζει το γεγονός ότι δεν είναι εύποροι, επαφίενται για τη στέγαση τους στο δημόσιο φορέα, αφού δεν διαθέτουν κεφάλαιο για να κατασκευάσουν τις κατοικίες τους, τις οποίες και πληρώνουν με δόσεις.
Τον πρώτο καιρό ο οικισμός στερείται υποδομών. Δεν είχε ύδρευση (οι ανάγκες καλύπτονται από τις λιγοστές κρήνες και πηγάδια και από τους «νερουλάδες» και ρεύμα (η ηλεκτροδότηση έγινε λίγο αργότερα με γεννήτρια από ιδιώτη). Επίσης δεν είχε αγορά, σχολεία, δρόμους με άσφαλτο, πλατείες, αθλητικούς χώρους, πεζοδρόμια, συγκοινωνία και εκκλησία. Το 1931 συνδέθηκε με την Αθήνα με γραμμή λεωφορείου με αφετηρία στα Χαυτεία και τέρμα στη Νέα Φιλαδέλφεια και λίγα χρόνια μετά λειτούργησε η σιδηροδρομική σύνδεση της περιοχής με το κέντρο της Αθήνας και τον Πειραιά μέσω της σιδηροδρομικής γραμμής Λαυρίου-Αγίων Αναργύρων μέχρι το 1956, οπότε και έπαυσε η λειτουργία του. Τα πρώτα μαγαζιά παραχώρησε το δημόσιο για επαγγελματική εγκατάσταση.
Χρόνο με το χρόνο, στη Νέα Φιλαδέλφεια άρχισε μια νέα ζωή για τους πρόσφυγες που ήταν άνθρωποι φιλόπονοι, φιλήσυχοι, δημιουργικοί και δεν άργησαν να ριζώσουν και να μεγαλουργήσουν τόσο στον επαγγελματικό, όσο και στον κοινωνικό χώρο.
Η Βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής
Η εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή της Νέας Φιλαδέλφειας δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη των πρώτων βιομηχανικών μονάδων στην περιοχή. Ο κλάδος που γνώρισε άνθιση ήταν αυτός της κλωστοϋφαντουργίας, μιας και ήταν ένας κλάδος ιδιαίτερα ανεπτυγμένος και γνωστός στις χαμένες πατρίδες της Μικράς Ασίας. Έτσι, το 1931 ιδρύονται οι βιομηχανίες "Μπριτάνια" και "Έσπερος" και ακολουθούν τα κλωστήρια ‘Τεγόπουλου’. Τα βιομηχανικά κτίρια χωροθετούνται άναρχα και ζώνουν τον αστικό οικισμό, αφού εκείνη την περίοδο δεν ίσχυε κανένας νόμος σχετικά με την ίδρυση βιομηχανικών μονάδων. Ταυτόχρονα, αρχίζουν να ξεπροβάλουν και οι μεσαίες και μικρές βιομηχανίες, κυρίως βυρσοδεψία και καθαριστήρια, που αρχίζουν να μολύνουν το περιβάλλον της περιοχής και να αλλοιώνουν το οικοσύστημα του Κηφισού και του Ποδονίφτη. Τα εργοστάσια έφτασαν τα 49 την δεκαετία του ΄70 και απασχολούσαν 3.000 άτομα, αλλά έφυγαν σταδιακά. Κάποια οικειοθελώς και άλλα μετά από πολύχρονους αγώνες των κατοίκων και της τοπικής αυτοδιοίκησης. (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009).
Έρευνα - επιμέλεια: Νάσος Μπράτσος