...αναδημοσίευση από το ert.gr...
Σε εξέλιξη βρίσκεται η παράσταση «Συρματένιοι ξεσυρματένιοι· Όλοι», που είναι βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Γιάννη Μακριδάκη, στο θέατρο ΑΒΑΤΟΝ, κάθε Κυριακή μέχρι τις 21 Απριλίου. Για την παράσταση μιλήσαμε με τη σκηνοθέτιδα Μελίνα Σκούφου και την ηθοποιό Χριστίνα Λυκοτσέτα.
-Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη θεματική ενότητα;
Μ.Σ: Το βιβλίο του Γιάννη Μακριδάκη (εκδ. Εστία) το πρωτοδιάβασα πέρσι το Μάιο έπειτα από προτροπή της Χριστίνας Λυκοτσέτα. Διαβάζοντας ότι Έλληνες πρόσφυγες της δεκαετίας του ’40 στράφηκαν στη Μέση Ανατολή και Συρία, αυτομάτως έκανα τον συνειρμό με τους σημερινούς Σύριους πρόσφυγες που κατέφθασαν στην Ελλάδα μέσω των νησιών του Βορείου Αιγαίου. Είναι μία άγνωστη πτυχή της Ιστορίας, η οποία αξίζει να γνωστοποιηθεί. Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας, βρήκαμε φωτογραφίες ντοκουμέντα από Σύριες γυναίκες, οι οποίες υποδέχονται και περιθάλπουν Έλληνες πρόσφυγες κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
-Μέχρι να διαβάσετε το συγκεκριμένο βιβλίο του Γ. Μακριδάκη, είχατε σαφή εικόνα για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο (προσφυγικό Β’ Παγκοσμίου Πολέμου) που σας βοήθησε στη μεταφορά του βιβλίου στο θέατρο ή ήταν η πρώτη επαφή με το θέμα;
Μ.Σ.: Όχι, δεν είχα σαφή εικόνα. Διαβάσαμε ιστορικά στοιχεία ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα το θέμα και τα γεγονότα.
Χ.Λ.: Όχι. Είχα βέβαια ακούσει την ύπαρξη του γεγονότος αυτού, από το σύντροφό μου που έχει καταγωγή από τη Χίο, αλλά δεν είχα αναλογιστεί το μέγεθος και την ιστορική διάσταση του φαινομένου. Εκ των υστέρων και μετά την ανάγνωση του βιβλίου αντιλήφθηκα ότι ακόμη και η έρευνα γύρω από αυτό το φαινόμενο της μαζικής προσφυγιάς των Ελλήνων προς την Μέση Ανατολή την εποχή εκείνη, είναι μια άγνωστη και μη επαρκώς καταγεγραμμένη ιστορία. Ακόμη και για τους ιστορικούς είναι ένα work in progress. Πρόσφατα, μόλις τον περασμένο Οκτώβριο, το Ιστορικό τμήμα του ΕΚΠΑ έκανε μια ημερίδα με ιστορικούς και ερευνητές που ανέπτυξαν ο κάθε ένας και από μια άγνωστη ιστορία μαζικής προσφυγικής ροής από συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδας κατά την διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, προς την Μέση Ανατολή μέσω Τουρκίας. Ένας από αυτούς τους ερευνητές που μίλησαν για τα αποτελέσματα της έρευνας τους, ήταν και ο Γιάννης Μακριδάκης που μίλησε ειδικά για τους Χιώτες πρόσφυγες. Άλλες εισηγήσεις έγιναν για τους Σαμιώτες πρόσφυγες, τους Δωδεκανήσιους, τους Εβραίους της ηπειρωτικής Ελλάδας που φυγαδεύτηκαν μέσω Χίου, τους Μουσουλμάνους της Θράκης, κλπ.
-Μετά την πρώτη επαφή με το βιβλίο, βρήκατε αναλογίες με τη σημερινή περίοδο γύρω από το προσφυγικό ζήτημα;
Μ.Σ.: Μέσα από τις τηλεοράσεις, ο κόσμος έχει παρακολουθήσει τις εικόνες της άφιξης των σύγχρονων προσφύγων στην Ελλάδα, χωρίς να γνωρίζουμε τι σημαίνει για έναν πρόσφυγα αυτό το ταξίδι και τι έχει περάσει μέχρι να φτάσει στην ακτή. Οι αφηγήσεις του βιβλίου, παρόλο που προέρχονται από άλλη εποχή, περιγράφουν όλη τη διαδικασία του ταξιδιού: Ότι οι άνθρωποι πουλούσαν ό,τι είχαν για λίγα χρήματα για να μπορέσουν να ταξιδέψουν, αντάλλασαν αντικείμενα για λίγους ξηρούς καρπούς. Περιγράφονται τα παράνομα ταξίδια μέσα στη νύχτα, όπου ταξίδευαν σκεπασμένοι και ακίνητοι για ώρες με πόνους από την ακινησία. Κάποιες φορές λόγω καιρού, τα ταξίδια διαρκούσαν ως και 12 μέρες χωρίς επαρκή τρόφιμα. Κάποιοι τρελαίνονταν στην πορεία, ενώ ένα παιδί που πέθανε η ίδια η μάνα του το πέταξε στη θάλασσα.
Χ.Λ.: Οι αναλογίες είναι προφανείς. Στον ίδιο γεωγραφικό χώρο του Αιγαίου, έχουμε μια παρόμοια προσφυγική ροή. Τότε από την Ελλάδα και ειδικά από τα νησιά του Β. Αιγαίου προς την Μέση Ανατολή μέσα από την Τουρκία. Χιλιάδες άνθρωποι που αντιμετώπισαν τον πόλεμο, το λιμό που ακολούθησε και τις κακουχίες του ταξιδιού και πήραν αυτό το μεγάλο ρίσκο για την ίδια την ζωή τους. Τώρα, έχουμε το ίδιο ταξίδι με τις ίδιες αιτίες, αλλά ανάποδα. Από την ευρύτερη Μέση Ανατολή, μέσω Τουρκίας προς την Ευρώπη με πρώτο σταθμό τα νησιά του Β. Αιγαίου. Αυτή είναι η ομοιότητα αλλά υπάρχει και μια διαφορά. Τότε πολλοί έφευγαν με μια ελπίδα και ένα όραμα εθνικής ή/και κοινωνικής απελευθέρωσης, που τους κρατούσε ζωντανούς για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες του ταξιδιού και τον φόβο του αγνώστου. Τώρα σε μεγάλο βαθμό οι άνθρωποι που έρχονται φεύγουν ήδη ηττημένοι με τα οράματα και τα όνειρα τους κατεστραμμένα.
-Όσοι/ες έχουν δει το θεατρικό (και στην πρώτη παράσταση και όσοι το έχουν δει σε πρόβες) ποιες αντιδράσεις είχαν όταν πληροφορήθηκαν τα βασικά ιστορικά στοιχεία για το προσφυγικό ρεύμα εκείνης της περιόδου;
Μ. Σ.: Ο κόσμος αντιμετωπίζει με μεγάλη συγκίνηση την ιστορία που αφηγούμαστε στην παράστασή μας. Παράλληλα, παρακολουθεί με μεγάλη έκπληξη ιστορικά στοιχεία που δεν γνώριζε.
Χ.Λ.: Είναι αλήθεια ότι η πρώτη αντίδραση του κόσμου που μαθαίνει για αυτό ήδη πριν την πρεμιέρα, είναι ένα ζωηρό ενδιαφέρον και μια τεράστια έκπληξη για αυτή καθαυτή την ιστορία που διηγούμαστε. Σε μια εποχή που νομίζουμε ότι έχουμε πει, έχουμε δει, έχουμε αντιληφθεί τα πάντα για το προσφυγικό έτσι όπως το ζούμε στις μέρες μας, ήρθε ένα έργο να κάνει μια βουτιά στην ιστορία και να δείξει πως ήταν οι ρόλοι αντεστραμμένοι πριν από λίγες μόνο δεκαετίες. Καθώς ακόμη βρισκόμαστε λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα του μπορούμε να αντιληφθούμε από τις πρώτες αντιδράσεις του κοινού ότι αυτή η έκπληξη συνδυάζεται με μια έντονη συναισθηματική φόρτιση. Αυτό για έναν καλλιτέχνη που εκτίθεται μπροστά στο κοινό είναι η μεγαλύτερη ηθική και συναισθηματική ανταμοιβή. Θέλουμε να κάνουμε τον κόσμο να μη φύγει από την παράσταση όπως ήρθε, αλλά να συγκινηθεί, να σκεφτεί, να προβληματιστεί και να ψάξει. Το εάν το καταφέρουμε ή όχι είναι κάτι που μένει να αποδειχθεί στις επόμενες παραστάσεις μας.
-Στην παράσταση η μεταφορά του βιβλίου, γίνεται με το γλωσσικό ιδίωμα των ανθρώπων που είχαν κάνει δηλώσεις για το βιβλίο;
Χ.Λ.: Ως προς ένα βαθμό ναι. Βοήθησε σε αυτό και η εξοικείωση μου με αυτήν καθώς έχω πάει αρκετές φορές στη Χίο και έχω μείνει και αρκετό καιρό εκεί, συναναστρεφόμενη με Χιώτες. Βέβαια έτσι και αλλιώς οι αφηγήσεις και στο πρωτότυπο κείμενο, αλλού γίνονται με την Χιώτικη ντοπιολαλιά και τις επί μέρους παραλλαγές της και αλλού όχι. Κάποιες αφηγήσεις ανήκουν σε πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία που κατέφθασαν στη Χίο μετά την καταστροφή του 1922 και από εκεί αναγκάστηκαν να φύγουν πίσω το 1941. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχει το Χιώτικο γλωσσικό ιδίωμα στο λόγο τους αλλά το Μικρασιάτικο. Ωστόσο, η Χιώτικη ντοπιολαλιά αυτή καθ’ αυτή όπου την καταγράφει ο Γιάννης Μακριδάκης στο βιβλίο του, δεν είναι βαριά, δεν είναι ακατανόητη και είναι πολύ ευχάριστη να την ακούς με το ιδιαίτερο χρώμα και την μουσικότητά της.
-Ποιο είναι το βασικό μήνυμα που περνάει η θεατρική παράσταση στο θεατή;
Μ.Σ.: Το βασικότερο μήνυμα είναι ότι όλοι εν δυνάμει είμαστε πρόσφυγες. Είτε γιατί έχουμε υπάρξει στο παρελθόν, είτε γιατί πιθανά να ξαναβρεθούμε σε αντίστοιχη κατάσταση. Οι πρόσφυγες είναι σύμβολο της ανθρώπινης δύναμης και της πάλης για επιβίωση, άνθρωποι οι οποίοι αναζητούν ένα ασφαλέστερο μέρος να ζήσουν. Ό,τι μπορεί να έχουμε ως δεδομένο στη ζωή μας, μπορεί ανά πάσα στιγμή να ανατραπεί.
Χ.Λ.: Θα έλεγα δύο. Η μάχη για την επιβίωση που μεταμορφώνει τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας σε ριψοκίνδυνους ανθρώπους για να σώσουν την ζωή τους και την ζωή της οικογένειάς τους, ειδικά όταν καλούνται να αγωνιστούν εμπνεόμενοι από ένα όραμα. Και επίσης, ότι η ιστορία έχει γυρίσματα, έχει παραξενιές, και διαλύει τις βεβαιότητες και τα δόγματα που έχουμε για αυτήν. Τέλος, με τις διαρκείς ανατροπές ανάμεσα στους ρόλους που βλέπουμε στο έργο, έρχεται στην επιφάνεια το «ανθρώπινο» μέσα από το «απάνθρωπο» ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές. Συνυπάρχουν οι άγγελοι με τους διάβολους, διότι και οι δύο είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση.
-Ποια ήταν η επαγγελματική σας διαδρομή μέχρι σήμερα;
Μ.Σ.: Εκτός από σκηνοθεσίες έργων, διδάσκω σε ομάδες Θεατρικής Έκφρασης για παιδιά και ενήλικες στη Συμμορία του Ήλιου, έναν χώρο που δημιούργησα στα Άνω Πετράλωνα. Η Θεατρική Έκφραση είναι για ανθρώπους που θέλουν να εκφραστούν μέσω του θεάτρου, όπου έχουν τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν τη φαντασία, να αναπτύξουν την αυτοπεποίθηση, να παίξουν, να γελάσουν, να μοιραστούν βιώματα, ιδέες, συναισθήματα με δημιουργικό τρόπο, σε ομάδες συλλογικής δημιουργίας.
Μία πιο θεραπευτική χρήση του θεάτρου εφαρμόζω σε συνεργασία με Συλλόγους όπου συντονίζω ομάδες ψυχικής και σωματικής έκφρασης.
Η πρώτη μου δουλειά στο θέατρο ήταν ως βοηθός σκηνοθέτη της Μάρθας Φριντζήλα στον Αίαντα στο Εθνικό θέατρο (2008) και έπειτα έγινα βοηθός της Κατερίνας Ευαγγελάτου στις παραστάσεις Wolfgang (2008)στο Εθνικό θέατρο και Λέσχη της Αυτοκτονίας στο Αμφι-θέατρο (2009). Ακολούθησαν συνεργασίες και με άλλους σκηνοθέτες.
Το 2014 έκανα την πρώτη μου σκηνοθεσία στο έργο Εβίβα!, το οποίο παρουσιάστηκε για δύο χρόνια στο Τρένο στο Ρουφ (2014-2016). Ακολούθησαν οι σκηνοθεσίες των έργων Πλας ντε λα Κονκόρντ – Plateia Omonoias site specific performance στην πλατεία Ομονοίας (2016), Θάρρος & Αλήθεια στο Τρένο στο Ρουφ (2016), Ερωδιός στο θέατρο ΠΚ (2017), Across the Universe στο θέατρο ΠΚ (2019).
Το 2010 και για δυόμιση χρόνια εργάστηκα σε κέντρα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης συντονίζοντας ομάδες θεατρικής έκφρασης.
Χ.Λ.: Έχω τελειώσει το Π.Τ.Δ.Ε (Παιδαγωγικό τμήμα δημοτικής εκπαίδευσης) έχω δουλέψει ως επιμορφώτρια θεάτρου στο ΚΕΘΕΑ ΝΟΣΤΟΣ. Αυτό το διάστημα βοηθάω εθελοντικά τη θεατρική ομάδα κοινωνικής επανένταξης του 18ΑΝΩ. Πιστεύω ότι το θέατρο μας βοηθάει να γνωρίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να δουλέψουμε πλευρές του και έτσι μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο αυθεντικής έκφρασης βαθύτερων συναισθημάτων και κατάθεσης του φορτίου ψυχής που κουβαλάμε. Η τέχνη είναι αναμφίβολα θεραπευτική από μόνη της.
Έχω τελειώσει το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν το 2007. Στο θέατρο έχω συνεργαστεί με τους Γ.Κουσκουλή, Δ.Δεγαίτη και Μελίνα Σκούφου. Στον κινηματογράφο συνεργάστηκα με τους Τ.Λυκουρέση και στην τηλεόραση με την Π.Δημητρακοπούλου.
Συντελεστές παράστασης:
Σκηνοθεσία: Μελίνα Σκούφου
Δραματουργική επεξεργασία: Μελίνα Σκούφου, Χριστίνα Λυκοτσέτα
Ερμηνεία: Χριστίνα Λυκοτσέτα
Σκηνικό – Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα
Μουσική: Αντρέας Σκούφος
Φωτισμός: Παναγιώτης Μανούσης
Βοηθός παραγωγής: Γιώργος Χλωρός
Βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Κουλέρα
Φωτογραφίες: Αντιγόνη Κουράκου
Υπεύθυνη Υπεύθυνη επικοινωνίας: Μαρία Κωνσταντοπούλου
maria.konstantopoulou@yahoo.gr
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Παραστάσεις:
Κάθε Κυριακή 19.00
από 17 Μαρτίου μέχρι και 21 Απριλίου 2019
Τιμές εισιτηρίων: 10 ευρώ
Προπώληση: viva.gr
Θέατρο Άβατον
Ευπατριδών 3, Γκάζι
200 μέτρα από τη στάση Μετρό Κεραμεικός
τηλ.210 3412689
www.theatroavaton.gr
https://www.facebook.com/avatontheater
Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
Σχετικές ειδήσεις:
«Συρματένιοι ξεσυρματένιοι· Όλοι»: Πρεμιέρα στο θέατρο ΑΒΑΤΟΝ
Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr