Το τελευταίο βιβλίο σας «Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο» φαντάζει πολύ επίκαιρο με το σήμερα. Ποιες οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές, του τότε με τώρα;
Οι αιτίες φυγής για περίπου 30.000 νησιώτες (ροές υπήρξαν μικρότερες και από Πελοπόννησo και Θράκη) ήταν η πείνα, οι διώξεις, οι συνεχείς βομβαρδισμοί από εχθρούς και συμμάχους και η διάθεση για στράτευση. Το απαγορευμένο ταξίδι, η ανασφάλεια στον πρώτο προορισμό (Τουρκία), η παραμονή στην «Ειδομένη» της εποχής, στον Τσεσμέ, η προώθηση στο κέντρο διαλογής προσφύγων στο Χαλέπι και από εκεί η διανομή σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, είναι οι ομοιότητες ως προς τις συνθήκες διαφυγής και τη διαδρομή που σήμερα την κάνουν λαοί των χωρών υποδοχής στους τότε δικούς μας πρόσφυγες. Διαφορά και μάλιστα μεγάλη είναι ότι σήμερα τις διαφυγές τις κάνουν δουλέμποροι, ενώ τότε οι βαρκάρηδες ήταν ενεργό τμήμα της αντίστασης και όταν τους κατέδιναν στις κατοχικές αρχές οι Κασιδιαρέοι της εποχής, γίνονται και αυτοί πρόσφυγες.
Το πώς οργανώθηκε η διαβίωση των προσφύγων, η υγειονομική τους κάλυψη, η σίτιση, τα επιδόματα που λάμβαναν, η εκπαιδευτική διαδικασία, ποιες ήταν οι σχέσεις τους με τους αραβικούς και αφρικανικούς πληθυσμούς, είναι μέσα στα περιεχόμενα του βιβλίου, όπως και ειδικό κεφάλαιο για την Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση στον ελληνικό στρατό της Μέσης Ανατολής που στελεχώθηκε μαζικά από το προσφυγικό στοιχείο που στρατεύτηκε (αρκετοί λόγω ηλικίας δεν ήταν στο στρατό στο αλβανικό μέτωπο, μετά τη συνθηκολόγηση στη Μ. Ανατολή τους στράτευαν στην ηλικία των 16ετών).
Τι λένε σήμερα οι κοινωνίες των νήσων του Αιγαίου, σύμφωνα την εμπειρία σας για τους πρόσφυγες. Ακροδεξιά ή αλληλεγγύη;
Aν και γίνεται οργανωμένη προσπάθεια ακροδεξιών κύκλων να «αξιοποιήσουν» τον εγκλωβισμό (με ευθύνη Ε.Ε. και κυβέρνησης) προσφύγων στα νησιά, με ορίζοντα τις κάλπες σε Δήμους, Περιφέρειες και βουλευτικές εκλογές και οι κοινωνίες είναι μικρές και είναι γνωστός ο βίος και η πολιτεία του καθενός πχ απέναντι στα μνημόνια, στην ασυδοσία των ναυτιλιακών εταιριών, κλπ, υπάρχουν πολλές οργανωμένες κινήσεις αλληλεγγύης, όπως στη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, τη Λέρο, κλπ με συνεχή δράση. Συχνά οι άνθρωποι αυτοί και αρκετοί τοπικοί δημοσιογράφοι, δέχονται επιθέσεις λεκτικές ή άλλες και έναν βρώμικο υπόγειο πόλεμο.
Πώς κρίνετε την στάση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ στο προσφυγικό ζήτημα;
Όπως σε όλα τα ζητήματα η λειτουργία της συγκυβέρνησης πάνω στις κατευθύνσεις της Ε.Ε. τους έχει μετατρέψει σε «υπηρετικόν προσωπικόν» των δανειστών-τοκογλύφων, με αποτέλεσμα κυρίως τα νησιά να έχουν μετατραπεί σε αποθήκες ψυχών, με ό,τι τραγική συνέπεια δημιουργεί αυτό και στους πρόσφυγες και στις ευρισκόμενες αλλού οικογένειές τους που δεν μπορούν να επανενωθούν εύκολα, ώστε ο πυρήνας της Ε.Ε. να μένει αλώβητος από τις πιέσεις του προσφυγικού και να σηκώνει κάθε είδους φράχτη.
Ο πρωθυπουργός και άλλα κυβερνητικά στελέχη εμφανίζονται «θιασώτες» της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Ποια είναι η δική σας γνώμη;
Θεωρώ τη συμφωνία απαράδεκτη και οι πρακτικές της διαστάσεις, έχουν σημάνει απελάσεις που σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν καταγγελθεί από διεθνείς οργανισμούς.
Θεωρείτε ότι η παρέμβαση της Αριστεράς στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι επαρκής;
Όχι πρέπει να μπει με περισσότερη τόλμη στη σύνδεση του σημερινού προσφυγικού ζητήματος με τα συγκεκριμένα πεδία στα οποία επιχειρείται η εμφάνιση ακροδεξιάς ατζέντας πχ η στέγαση σε σπίτια με συνεργασία με Δήμους (μόλις 15 το έχουν πράξει σε όλη τη χώρα) και όχι στρατόπεδα συγκέντρωσης προσφύγων (στο βιβλίο περιγράφονται οι στεγαστικές πολιτικές και για τους «δικούς μας» πρόσφυγες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), όπως και στο θέμα της εκπαίδευσης. Να θυμίσω ότι πχ στο Δήμο Μάνδρας το Νοέμβριο του 2016 υπήρξε αρνητική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου για τη στέγαση 100 προσφύγων σε ξενοδοχείο της περιοχής. Ήρθαν οι φονικές πλημμύρες το Νοέμβρη του 2017 και η ζωή στην περιοχή υποβαθμίστηκε τραγικά, χωρίς να ευθύνονται οι πρόσφυγες γιατί δεν είχαν μπαζώσει αυτοί τα ρέματα.
Πώς εκτιμάτε την πολεμική απειλή στο Αιγαίο και τον ανταγωνισμό Ελλάδας-Τουρκίας.
Οι ανταγωνισμοί μεγάλων δυνάμεων και τοπικών συμμάχων τους, με φόντο ενεργειακά πεδία και η ιστορία του προσφυγικού στην ευρύτερη περιοχή, δείχνει ότι μόνο πόνο μπορεί να εξασφαλίσει η συστράτευση πίσω από αυτές τις δυνάμεις. Αντίθετα η ενδυνάμωση των σχέσεων συνεργασίας με αντιπολεμικές κινήσεις σε όλες τις γειτονικές χώρες είναι μονόδρομος. Να πούμε ότι εδώ και χρόνια μαζικοί φορείς από τα νησιά (Δήμοι, πολιτιστικοί σύλλογοι, αθλητικά σωματεία, κλπ) είχαν και έχουν στενούς δεσμούς συνεργασίας και ανταλλαγών επισκέψεων με αντίστοιχους φορείς στην Τουρκία. Αυτό είναι μία πολύτιμη παρακαταθήκη. Για να γυρίσουμε στην ιστορία, στο βιβλίο υπάρχει αναφορά στο ρόλο της ΑΣΟ που οργάνωσε διεθνιστική Πρωτομαγιά το 1942 στο Τελ Αβίβ με ένστολους αντιφασίστες από τις συμμαχικές δυνάμεις, Παλαιστίνιους και αριστερούς Εβραίους και η συμβολή της με μπόλιασμα ιδεών στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της Μ. Ανατολής που μέχρι τότε τους λευκούς τους γνώριζαν περισσότερο σαν αποικιοκράτες.
Πώς φαίνεται η στάση των ΜΜΕ και δη της κρατικής ΕΡΤ γύρω από τις εξελίξεις στα εθνικά θέματα, μέσα από τα μάτια ενός ενεργού συνδικαλιστή;
Συνεχίζοντας από την προηγούμενη απάντηση θα ήθελα να προβάλλονται οι δράσεις φιλίας και αλληλεγγύης που προανέφερα και θεωρώ ότι προκαλούν ρήγματα σε όσους φαντάζονται τη ζωή και τις σχέσεις των γειτονικών χωρών, σαν μία εύθραυστη ισορροπία μιλιταριστικών αντιπαραθέσεων με ροπή προς το «ατύχημα» - θερμό επεισόδιο, ή σαν «οικογενειακά» ζητήματα με «νονό» το ΝΑΤΟ που πρέπει να κουμαντάρει τα βαφτιστήρια του για να μην ζηλεύει το ένα το άλλο, για το πιο είναι το πιο αγαπημένο του νονού.
Κλείνοντας ας υπενθυμίσουμε κάποια πράγματα για το βιβλίο.
Είναι από τις εκδόσεις «Νότιος Άνεμος», με κεντρική διάθεση από την «Πολιτεία» και έχει μπει σε ένα κύκλο περιφερειακών εκδηλώσεων, όπου αυτές που είναι στο λεκανοπέδιο Αττικής, ή κοντά σε αυτό και δεν έχουν σημαντικό κόστος μετακίνησης, έχουν και την προσφορά του ποσοστού του συγγραφέα σε κοινωνικούς σκοπούς που επιλέγονται και ανακοινώνονται από τους διοργανωτές κάθε εκδήλωσης. Θα υπάρξει και εμπλουτισμένη έκδοση καθώς συνεχώς προκύπτουν νέα στοιχεία από οικογένειες που έκαναν το ταξίδι και έρχονται στις εκδηλώσεις να καταθέσουν τη μαρτυρία τους. Πρόκειται για βιβλίο που περιέχει συνεντεύξεις των ίδιων των προσφύγων εκείνης της εποχής.