Γράφαμε σε όλους τους κύκλους τους αφιερώματος – έρευνας για τους Έλληνες πρόσφυγες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, προς την Τουρκία την Κύπρο τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, ότι μία από τις βασικές αιτίες ήταν η πείνα.
Αναφέραμε σαν παράγοντες για την εμφάνισή της, τη διαφυγή νέων που θα μπορούσαν να εργαστούν στην αγροτική παραγωγή, προς τη Μ.Ανατολή για να υπηρετήσουν στις ένοπλες δυνάμεις, τη «φορολόγηση» σε είδος από τους κατακτητές της όποιας σοδειάς, το πλιάτσικο χωρίς όρια από τις ίδιες κατοχικές δυνάμεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις οδήγησε σε σημαντικές κινητοποιήσεις ενάντια στην πείνα. Στα μεγάλα αστικά κέντρα κυρίως με την καθοδήγηση του ΕΑΜ, αλλά και σε πολλά άλλα σημεία της περιφέρειας.
Έτσι η πείνα ήταν σημαντικός παράγοντας ενίσχυσης του προσφυγικού ρεύματος, ειδικά σε αρκετά από τα νησιά του Αιγαίου που ή παραγωγή τους και σε κανονικές συνθήκες δεν ήταν επαρκής σε όλα τα είδη, πολύ περισσότερο κάτω από συνθήκες κατοχής.
Θυμίζουμε από το αφιέρωμά μας τα λόγια του Στέφανου Καρίμαλη: Ο κατακτητής έπεσε από την πρώτη στιγμή στη ληστεία, στη λεηλασία, σαν πεινασμένη ακρίδα και δεν άφηνε τίποτα που είχε – έστω – την παραμικρή αξία που να μην αρπάξει. Άμα συναντούσε και την παραμικρή – ας πούμε – αντίσταση, δεν δίσταζε να σκοτώνει και ανθρώπους για να προχωρεί. Όλα ήταν νόμιμα για εκείνον».
Επίσης θυμίζουμε ότι για την «ακρίδα» των κατακτητών, μας είχε μιλήσει ο Δήμαρχος Αγαθονησίου, Ευάγγελος Κόττορος: «Οι συνέπειες ήταν να αποβιβαστούν 700- 800 Ιταλοί να λεηλατήσουν και να καταστρέψουν το νησί, να αρπάξουν ζώα και να χαλάσουν καλλιέργειες, σκεφτείτε ότι όλοι αυτοί έπρεπε να τραφούν».
Στο αφιέρωμά μας είχαμε αναφερθεί και στο νησί – σιτοβολώνα τη Λήμνο: «Η Λήμνος έδωσε «ανάσες ζωής» και στη Λέσβο, αλλά η αποφυγή της λιμοκτονίας και του φευγιού, διόλου δε σημαίνει ότι δεν είχε τεράστια προσφορά στον αγώνα ενάντια στον κατακτητή ή ότι η αποφυγή της λιμοκτονίας συνοδεύτηκε με «καλοπέραση», κάθε άλλο. Το νησί αποτέλεσε σημαντικό πέρασμα προς τα μικρασιατικά παράλια, όσων ήθελαν να συνεχίσουν τον αγώνα τόσο στα μέτωπα της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, όσο και σε αυτούς που «ξαναγύρισαν» στα πλαίσια ειδικών αποστολών.
Επιτάξεις και δεσμεύσεις τροφίμων, αλλά και δελτίο στα τρόφιμα ψωμί 37 δράμια την ημέρα, ήταν από τα πρώτα μέτρα των Γερμανών. Οι μαυραγορίτες έκαναν την εμφάνισή τους και οι ηλικιωμένοι άρχισαν να δοκιμάζονται από την πείνα ως πιο ευάλωτοι».
Στο Αιγαίο, η αλιεία γίνονταν πάντα με άδεια και διαχείριση των αλιευμάτων από τους κατακτητές, όπως αναφέραμε και στο αφιέρωμά μας για τους πρόσφυγες από τη Νίσυρο: «Ο σύζυγος της Αγγέλικας Κοντοβερού Μιλτιάδης στις 18/9/1943, με το καΐκι του και 18 εργάτες με τους οποίους πήγαινε για ψάρεμα πάντα υπό την επιτήρηση ενός Ιταλού καραμπινιέρου, ξεκίνησε αυτή τη φορά χωρίς την ιταλική παρουσία, αφού πια οι Ιταλοί ήταν εκτός πολέμου».
Στο βιβλίο του «Χρονικό κατοχής της Ικαρίας 1940 – 1944», των εκδόσεων «Μαυρίδης» ο Ι. Τσαντές αναφέρει τραγικά περιστατικά, όπως το ξεθάψιμο πτώματος γαϊδάρου για να φαγωθεί ό,τι ήταν δυνατόν, αλλά και παρακλήσεις ηλικιωμένων σε νεώτερους να πάρουν από το σπίτι τους νεκρό (για μέρες) μέλος της οικογένειάς τους για να το ενταφιάσουν, αφού οι ίδιοι δεν είχαν δυνάμεις να το κάνουν.
Με την ήτττα του άξονα όμως οι συνέπειες της περιόδου του πλιατσικολογήματος και της καταστροφής παρέμεναν και χρειάζονταν χρόνος για να αντιμετωπιστούν.
Σταχυολογούμε από το περιοδικό Α.Ε.Ρ.Α. του 1945, ορισμένες από τις προσπάθειες που γίνονταν για μεταφορά 10.000 ψαριών από την Αίγυπτο στις ελληνικές λίμνες, όπου οι κατακτητές φεύγοντας δεν είχαν αφήσει ούτε λέπι!!!
Η Ούνρα που αναφέρεται στις λεζάντες, είναι η υπηρεσία του ΟΗΕ για τη στήριξη και αποκατάσταση των προσφύγων.
Eπίσης επισυνάπτουμε τον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ» που ήταν ένθετος στο περιοδικό ΑΕΡΑ και αναγγέλλει το θάνατο του Χίτλερ, ενώ αναφέρεται και σε επισιτιστικά προβλήματα που έπρεπε να αντιμετωπιστούν.
Κείμενο & αρχείο Α.Ε.Ρ.Α.: Νάσος Μπράτσος
Όλοι οι κύκλοι του αφιερώματος στην ανάρτηση: Αναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr