Μία σημαντική ημερίδα καταγραφής και διάσωσης της ιστορικής μνήμης πραγματοποιήθηκε πριν από λίγο καιρό στο Κορωπί, για την οποία το ert.gr είχε κάνει σχετικές αναφορές, προτρέποντας όσους/ες είχαν τη δυνατότητα να την παρακολουθήσουν.
Αναδημοσιεύουμε – και ευχαριστούμε για την άδεια αναδημοσίευσης του υλικού – την εισήγηση του Θωμά Πρόφη, Ταξίαρχου ΠΑ (εα), ιστορικού ερευνητή και συγγραφέα, με θέμα: «Tα ερωτήματα και οι απορίες για την Τραγωδία του Κορωπίου».
Σταδιακά θα παρουσιάσουμε και άλλα υλικά από την ημερίδα, που σημειώνουμε ότι ήταν η μοναδική μέχρι σήμερα για το θέμα αυτό.
του Θωμά Πρόφη:
Όταν πριν, σχεδόν, τέσσερεις δεκαετίες ξεκίνησα τις έρευνές μου, ο στόχος ήταν να βρεθούν όλα τα στοιχεία που θα πιστοποιούσαν τις διηγήσεις προγόνων και συμπολιτών σχετικά με την Τραγωδία του Κορωπίου (8-9 Οκτωβρίου 1944).
Στην πορεία των ερευνών ΚΑΝΕΝΑ στοιχείο από τις διηγήσεις αυτές δεν έγινε κατορθωτό να αποδειχθεί με αδιάσειστα και έγγραφα ντοκουμέντα. Πλην των θυμάτων και της καταστροφής. Αντίθετα …
Όλα αποδείχθηκαν μυθεύματα και ψεύδη αφού οι έρευνες αποκάλυψαν ένα «ιστορικό ψέμα», που διαμορφώθηκε την επαύριο της καταστροφής καθώς και μέσα στους μήνες και στα χρόνια που ακολούθησαν (Δεκεμβριανά, Βάρκιζα, Εμφύλιος), υπηρετώντας τοπικά –κυρίως- συμφέροντα κι έχοντας ως αφετηρία ατεκμηρίωτες και λανθασμένες παραδοχές.
Με αδιάσειστα, λοιπόν, στοιχεία αποκαλύπτεται ότι το έγκλημα στο Κορωπί τον Οκτώβριο του 1944 διέπραξαν γερμανοντυμένοι Έλληνες, πριν από 72 χρόνια, μια μέρα σαν τη σημερινή.
Κατάφερε δε ο μύθος περί ανταρτών που επιτέθηκαν σε δήθεν αποχωρούντες Γερμανούς και αυτοί, σε εφαρμογή αντιποίνων, σκότωσαν, λεηλάτησαν και πυρπόλησαν στο Κορωπί να γίνει αξίωμα και, ουσιαστικά, μια ευρύτατα αποδεκτή «αλήθεια».
Πέραν των όσων ο κ. Κωστόπουλος μας είπε, η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι σ’ αυτό έχει συμβάλει και η έλλειψη ιστορικής παιδείας της τοπικής –και όχι μόνο- κοινωνίας.
Ο Οδυσσέας Ελύτης γράφει στον “Μικρό Ναυτίλο” για “φανταστικές αλήθειες” που “φθείρονται πολύ πιο δύσκολα” από πολλές άλλες μη “φανταστικές”(1).
Ο Κρις Γουντχάουζ, στον πρόλογο του βιβλίου του «Το Μήλο της Έριδος», γράφει πως οι μύθοι, που δημιουργήθηκαν για συμβάντα κατά την περίοδο της Κατοχής, «εξηγούν ικανοποιητικά όλα τα φαινόμενα και το μόνο τους μειονέκτημα είναι πως δεν ταιριάζουν με τα πραγματικά γεγονότα».
Τα στοιχεία που έχουν προσκομισθεί αποδεικνύουν πως υπεύθυνοι της τραγωδίας του Κορωπίου (8-9 Οκτωβρίου 1944) ήσαν γερμανοντυμένοι “Έλληνες” που εκτελούσαν τις διαταγές του, τότε, στρατιωτικού διοικητή Αττικής Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλου για «εκκαθάριση από ΕΑΜίτες και ΕΛΑΣίτες, εν ανάγκη δια των όπλων».
Οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές των τραγικών συμβάντων, με επίσημες εκθέσεις τους προς την πολιτική και στρατιωτική ηγεσίες της εποχής –τέλη 10ετίας του ’40 και μέχρι τα μέσα της 10ετίας του ’50-, ομολογούν. Αυτή είναι η Αλήθεια, χωρίς περιστροφές.
Και είναι οδυνηρό για τον οποιοδήποτε ερευνητή να δημοσιοποιεί ευρήματα που θίγουν συμπολίτες και συν-Έλληνες. Όμως, πιστεύω, πως η ιστορική αλήθεια με πόνο, τις περισσότερες φορές, αποκαλύπτεται.
Πολλοί είναι οι συμπολίτες μας που δυσπιστούν στα πορίσματα των ερευνών και καταλογίζουν, «υπερβολές», «κατασκευή ενόχων», κατάθεση «προσωπικών εικασιών», «αγνόηση μαρτυριών» και πολλά, πολλά άλλα. Μέχρι και για «ιστορικό ατόπημα» μίλησαν.
Ουδείς όμως, μέχρι σήμερα, έκανε τον κόπο να καταθέσει τα στοιχεία εκείνα που θα αποκάλυπταν(;) ή θα αποδείκνυαν τις υποτιθέμενες υπερβολές, τα ψεύδη, τους … δαίμονες ή τα ατοπήματα που, αναπόδεικτα επαναλαμβάνω, καταλογίζουν.
Με τη σημερινή μου τοποθέτηση θα προσπαθήσω να απαντήσω σε όλα αυτά και να αποδείξω στους επικριτές μου, με όσα στοιχεία διαθέτω, ότι κάνουν ΛΑΘΟΣ.
Ανάμεσα, πάντως, σε όλα αυτά υπάρχει και κάποιο «θετικό». Πρόκειται για την επισήμανση που περιλήφθηκε στη μαρμάρινη στήλη που τοποθετήθηκε στον χώρο του Μνημείου το 2006, όπου, χωρίς περιστροφές, αναφέρεται σε «Ναζιστικούς Μηχανισμούς Κατοχής» θεωρώντας τους υπεύθυνους της Τραγωδίας του Κορωπίου, επιμένοντας ωστόσο στην «εφαρμογή αντιποίνων».
Ξεκινάω, λοιπόν, με απαντήσεις σε αιτιάσεις, απορίες και ερωτήματα και να τα δούμε ένα προς ένα. Και να προσθέσουμε κι άλλα αν χρειαστεί.
Ήταν, λοιπόν κατ’ αρχή, οι Ταγματασφαλίτες τμήματα των «Ναζιστικών Μηχανισμών Κατοχής»;
Τα Τάγματα Ασφαλείας καταγγέλθηκαν στη Συμφωνία της Καζέρτα ως «όργανα παραμένοντα στην υπηρεσία του εχθρού».
Αυτό επιβεβαιώνεται απ’ τα όσα στοιχεία παραθέτει ο Χάγκεν Φλάϊσερ (2) επισημαίνοντας
(α) ότι «ο ίδιος ο Χίτλερ ενέκρινε, από το 1943, την συγκρότηση των Τ.Α., με την προϋπόθεση ότι δεν θα εχρησιμοποιούντο κατά των Αγγλοσαξώνων».
Ακολούθως αναφέρει ότι (β) «ο στρατιωτικός διοικητής Alexander Lohr διευκρινίζει πως οι Γερμανοί θεωρούσαν τη συγκρότηση των Τ.Α. κυρίως πολιτικό μέτρο, δηλαδή ως μέρος της εκστρατείας καταπολέμησης του κομμουνισμού, για την οποία η αντικομμουνιστική μερίδα του Ελληνικού πληθυσμού πρέπει να χρησιμοποιηθεί πλήρως για να εκδηλωθεί φανερά και για να εξαναγκασθεί σε μιαν απροκάλυπτη εχθρότητα κατά της κομμουνιστικής μερίδας». Αλλά και για (γ) «να εξοικονομηθεί Γερμανικό αίμα»
Στη συνέχεια αναφέρει πως τα Τ.Α. (δ) «προβαίνουν, με δική τους πρωτοβουλία, σε εκτελέσεις ομήρων και επικρίνουν φιλικά τους Γερμανούς πως δεν είναι αρκετά αυστηροί απέναντι στους αιχμάλωτους κομμουνιστές. Προθυμοποιούνται δε να αναλάβουν οι ίδιοι, αποτελεσματικότερα, την «ανάκριση»..
Τέλος, (ε) επισημαίνει το ακριβώς αυτονόητο. Ότι, δηλαδή, «στα μάτια του πληθυσμού τα Τ.Α. ταυτίζονται με τους πάτρωνές τους. Και πάτρωνές τους δεν είναι τόσο οι τακτικές στρατιωτικές αρχές της Βέρμαχτ, αλλά κυρίως οι «νεκροκεφαλές» των SS.
Απ’ όλα αυτά γίνεται κατανοητό πως τα Τάγματα Ασφαλείας αποτελούσαν οργανικό κομμάτι των δυνάμεων της Γερμανικής Κατοχής αφού και η διοίκησή τους είχε ανατεθεί στον διοικητή των SS (αρχικά στον Στρόοπ κι εν συνεχεία στον Σιμάνα).
Κατά την συγκεκριμένη περίοδο που συνέβησαν τα γεγονότα του Κορωπίου (8-9 Οκτωβρίου 1944) οι άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας είτε είχαν αυτομολήσει στην «Χ»(3), είτε είχαν παραδοθεί –σύμφωνα με τα προβλεπόμενα της Καζέρτα- στον στρατιωτικό διοικητή Αθηνών, Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλο.
Ο δε Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος τους χρησιμοποίησε για να επανδρώσει τα «συντάγματα» που δημιούργησε και παραλάμβαναν όπλα απ’ τις ανατολικές ακτές των Μεσογείων, θέμα για το οποίο μας μίλησε ο κ. Λυμπεράτος.
Κοντά σ’ αυτό έρχεται και η επόμενη απορία αφού πολλοί είναι αυτοί που αντέτειναν το «ασφαλές» επιχείρημα ότι «και αν ακόμα έγιναν όπως τα παρουσιάζεις, δεν μας συμφέρει να τα λέμε»! Επειδή –επεξηγούν- θα χαθούν οι
Γερμανικές αποζημιώσεις αν και εφόσον κάποτε δοθούν στους συγγενείς των θυμάτων.
Οι σχηματισμοί της Γερμανικής Κατοχής, για την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, είχαν διαλυθεί και στη θέση τους υπήρχαν οι μεταλλαγές τους –πάντα με αντιΕΑΜικό και αντικομμουνιστικό προσανατολισμό- σε «εθνικά» ή «εθνικιστικά» μορφώματα που τελούσαν υπό τις διαταγές του στρατιωτικού διοικητή Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλου.
Ο χρόνος, ωστόσο, που συνέβησαν τα γεγονότα του Κορωπίου εντοπίζεται στο «λίγο πριν» τελειώσει η Κατοχή στην περιοχή της Αττικής και της Αθήνας . Ως γνωστό, επισήμως ο χρόνος της Κατοχής στην Αθήνα και την Αττική, ολοκληρώθηκε στις 12-10-1944. Συνεπώς, ό,τι συνέβη στο Κορωπί συνέβη μέσα στον κατοχικό χρόνο όπου εστιάζεται και η δράση των γερμανικών δυνάμεων είτε προς τις ανταρτικές ομάδες είτε κατά του άμαχου πληθυσμού με μορφή αντιποίνων.
Εξ άλλου, από τις αρχές της 10ετίας του ’60 έχει επιδικασθεί και οι κληρονόμοι των θυμάτων της Τραγωδίας του Κορωπίου έχουν λάβει ένα ελάχιστο ποσό αποζημίωσης (περίπου 35.000 δρχ ανά θύμα που κατέληξε στη λήψη κάπου 22.000 δρχ μετά την αφαίρεση φόρων, δικαστικών εξόδων κλπ). Πρόκειται για ένα μικρό μέρος της αποζημίωσης που εγκρίθηκε με τη Συμφωνία της Βόννης στα 1960, ύψους 155εκ. μάρκων (827εκ.δρχ)(4). Υπάρχει συνεπώς δεδικασμένο, οπότε κακώς … ανησυχούν αυτοί που «ανησυχούν».
Ήταν η Τραγωδία του Κορωπίου αποτέλεσμα «εφαρμογής αντιποίνων μετά από Μάχη με Αντιστασιακές ομάδες»;
Φυσικά και δεν ήταν. Για κάποιους πολύ απλούς, σαφείς και διακριτούς λόγους:
Δεν υπήρχαν στην Αθήνα και την ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων Γερμανικές δυνάμεις ικανές είτε να δώσουν μάχη με αντιστασιακές ομάδες είτε να εφαρμόσουν αντίποινα. Από το Κορωπί οι Γερμανοί είχαν αποχωρήσει από τις αρχές Σεπτεμβρίου, είχαν κλείσει την «κομμαντατούρα» και είχαν αποδεσμεύσει τα επιταγμένα σπίτια(5).
Όταν, συνεπώς, ουδείς Γερμανός προσεβλήθη με όπλα προς τι τα … αντίποινα κι από ποιούς; Άλλωστε η όλη κίνηση των δυνάμεων, που επέφεραν τον θάνατο και την καταστροφή στο Κορωπί, είναι κίνηση ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗΣ, σύμφωνα με όλα όσα τα εγχειρίδια στρατιωτικών επιχειρήσεων προβλέπουν και διδάσκουν.
Αν, παρ’ όλα αυτά, επιμένουν κάποιοι να αποδέχονται τον ισχυρισμό της «ενέδρας» εκ μέρους των ανταρτικών δυνάμεων υπάρχουν κάποια επί πλέον ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν: Εάν έτσι έχουν τα πράγματα –δηλαδή, προγραμματισμένη ενέδρα εκ μέρους των ΕΛΑΣιτών- τότε γιατί οι ΕΛΑΣίτες ανακοίνωναν με όλους τους τρόπους την πραγματοποίηση παρέλασης; Γιατί ξεκίνησαν να πραγματοποιούν την παρέλασή τους και δεν έμεναν, όπως ήσαν συγκεντρωμένοι, στη θέση που θα πραγματοποιούσαν την … ενέδρα; Και, τέλος, γιατί ο κόσμος –Κυριακής ούσης- βγήκε από νωρίς στην καθιερωμένη Κυριακάτικη βόλτα του χωρίς ίχνος ανησυχίας (μαρτυρία Θ. Παπαμιχάλη) και, μάλλον, αδιαφορώντας για τις κινήσεις των ΕΛΑΣιτών;
Απ’ όσα ως τώρα αναλύσαμε σε ποια σημεία τους μπορεί να καταλογισθεί «ιστορικό ατόπημα»; Και γιατί θεωρείται «υπερβολή» η μνεία μαρτυριών –μεταξύ των οποίων και ζώντων, σήμερα, συμπολιτών μας- σχετικά με ακούσματα για συνεννοήσεις των θυτών στην ντοπιολαλιά των αρβανίτικων; (Μαρτυρίες Δημητρίου (Μήτσου) Γκινοσάτη, φούρναρη, Μαργαρίτας Μωραίτου, Ζαχαρούλας Παυλοπούλου)
Με κατηγορούν ότι έχω αγνοήσει μαρτυρίες! Ποιες; Και τι μας λένε οι «μαρτυρίες» αυτές;
Προφανώς αναφέρονται στις μαρτυρίες του Δημητράκη Στεργίου (που την μνημονεύει από το 1947 ο Σταύρος Παπανικολάου) και της Μαίρης Αριστείδου Γκίκα – Ρομπόκου που πολύ πρόσφατα εφευρέθηκε και μόνο προφορικά έχει υπομνησθεί από επίδοξους και όψιμους ερευνητές.
Η «μαρτυρία» του Δ. Στεργίου έχει περιληφθεί στα βιβλία μου κι έχει επιχειρηθεί η αξιολόγησή της. Τη δεύτερη «μαρτυρία» την αγνοώ και δεν γνωρίζω αν και πότε έχει καταγραφεί –αν έχει- ή δημοσιοποιηθεί.
Θα θυμίσω ακόμα πως ο Σταύρος Παπανικολάου αναπαράγει τα όσα τα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ» έγραψαν. Και θα μιλήσω στη συνέχεια γι’ αυτό. Το ποιος ήταν ο Στ. Παπανικολάου έχει εμπεριστατωμένα αναλυθεί στο βιβλίο μου «Η Τραγωδία του Κορωπίου» (σελ. 49-53). Θα θυμίσω μόνο ότι η προαγωγή του σε αντιστράτηγο έγινε τον Ιούλιο του 1944 με την υπογραφή του Ιωάννη Ράλλη.
Κατά συνέπεια, οι γερμανομαθείς (Στεργίου κλπ) θεωρώ βέβαιο ότι «εφευρέθηκαν» για να δικαιολογηθεί η ύπαρξη αυτών που ΔΕΝ υπήρχαν: Των Γερμανών. Κατά τα λοιπά πιστεύω ακράδαντα πως είναι ΜΥΘΟΣ.
Η πίστη μου αυτή δεν είναι αστήρικτη: Ο πρόγονός μου Γιαννάκης Πρόφης, αδελφός του πατέρα μου, ΔΕΝ γνώριζε Γερμανικά. Σε ποια γλώσσα, λοιπόν, τον προέτρεψαν ν” ανοίξει το παράθυρο και πράττοντας το να εκτελεσθεί επί τόπου; Η Σοφία Σουρλαντζή ποιους Γερμανούς αναγνώρισε και εκτελέσθηκε πάραυτα (με τη σιγουριά των 36 σφαιρών που βρέθηκαν στο σώμα της) [μαρτυρία Ιωάννου Ξ. Σουρλαντζή];
Κάποιοι διατείνονται πως «Χρειάζεται πολλή φαντασία για να βάλουμε στην ίδια πλευρά Αγγλους, Γερμανούς, Σπηλιωτόπουλο, Ι.Ραλλη, ταγματασφαλίτες, παλαιούς πολιτικούς, Γ.Παπανδρέου, και ντόπια…αστική τάξη». Κι όμως κάνουν ΛΑΘΟΣ.
Ο απροκάλυπτος αντιΕΑΜισμός/αντικομμουνισμός(6) , ειδικά από το 1943 και μετά, ήταν έντονος και διάχυτος με πηγές εκπόρευσής του τόσον τους Γερμανούς(7) –με αιχμή του δόρατος την κυβέρνηση δωσιλόγων αφού ο αντικομμουνισμός ήταν η κύρια προμετωπίδα της τρίτης και τελευταίας κατοχικής κυβέρνησης Ι. Ράλλη που πιστοποιείται με την ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας -, όσο και τους Βρετανούς(8) (θυμίζω την περίπτωση Ντον Στοττ που από τον Νοέμβριο του 1943 προσπάθησε να συνενώσει όλες τις «εθνικές» οργανώσεις και δημιούργησε τον ΠΑΣ [Πανελλήνιος Απελευθερωτικός Συνασπισμός], εκπρόσωπος του οποίου [Γ. Βεντήρης, επικεφαλής της ΡΑΝ] μετείχε των εργασιών των Συνεδρίων Λιβάνου και Καζέρτα)– με συνεπίκουρη την κυβέρνηση Εθνικής ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου καθώς και όλους τους εκπροσώπους των παλαιών –προ Μεταξά- πολιτικών κομμάτων και προσώπων (Πάγκαλος, Γονατάς, Σοφούλης, Βουλπιώτης κ.ά.).
Για την επίμαχη περίοδο, ο Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος ήταν ο κύριος εκφραστής αυτού του κλίματος αφού βασικό του «πιστεύω» ήταν, αφενός μεν η διάλυση του ΕΛΑΣ(9), αφετέρου ο υπέρμετρος αντικομμουνισμός του με χαρακτηριστικότερη τη διαταγή για σύλληψη κομμουνιστών στην οποία εμφατικά σημειώνει: “Να αποφεύγηται και η ελαχίστη χρονοτριβή”(10).
Βέβαια η στάση του Π. Σπηλιωτόπουλου και οι ενέργειές του δεν ήταν αυθαίρετες αλλά εδράζονταν σε πολιτικές θέσεις και εντολές: Ήδη από το καλοκαίρι του 1944 ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, Γεώργιος Παπανδρέου, γνωρίζοντας ότι οι βρετανικές δυνάμεις θα μπορούσαν να εισέλθουν στην Αθήνα μετά την αποχώρηση των Γερμανών, ανησυχούσε έντονα για τη στάση που θα τηρούσε το ΕΑΜ.
Σε τηλεγράφημά του (ημερομηνία 12-7-1944), απευθυνόμενο προς «Άρατον» (ψευδώνυμο του Παν. Σπηλιωτόπουλου) ο Γ. Παπανδρέου, επισημαίνει τα εξής: (α) Θα ενωθούν όλες αι εθνικαί οργανώσεις και θα ενισχυθούν, (β) θα κατακλυσθεί η Ελλάδα από δικά μας έντυπα, (γ) θα εισδύσουμε και θα κυβερνήσουμε την Ελλάδα και (δ) αν τολμήσει ο ΕΛΑΣ να επιτεθεί θα το μετανοήσει(11).
Τις εντολές αυτές του πρωθυπουργού ο Παν. Σπηλιωτόπουλος (και το ιδιαίτερο περιβάλλον του: Ζαλοκώστας, Λ. Ακρίτας κ.ά) εφάρμοσε απόλυτα:
1) Ένωσε όλες τις εθνικές οργανώσεις, και
2) Τις ενίσχυσε με όπλα που στέλνονταν απ’ τους Βρετανούς.
Και όλα αυτά συγκλίνουν σ’ αυτά που ο Γουντχάουζ, αποκαλύπτει στο βιβλίο του «Το Μήλο της Έριδος» σχετικά με σχεδιασμούς των Βρετανικών αρχών, που πιεζόμενες από τον Γ. Παπανδρέου, μελετούσαν κήρυξη πολέμου κατά του ΕΛΑΣ (σελ. 293).
Όσο για την ντόπια … αστική τάξη είναι ενδεικτικές οι μαρτυρίες που απροκάλυπτα την εντάσσουν στη ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ: «έκαναν δουλειές και με τους Ιταλούς και με τους Γερμανούς επειδή είχαν το εργοστάσιο».
Ας έλθουμε τώρα στην προτροπή του Παπανδρέου για τον «κατακλυσμό από δικά μας έντυπα». Τον Αύγουστο, λοιπόν, του 1944 εκδόθηκαν τα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ» ως όργανο της Εθνικής Αντίστασης. Συνέχισαν δε την έκδοσή τους μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1946.
Βασικός συντελεστής έκδοσης της εφημερίδας αυτής ήταν ο γνωστός Λουκής Ακρίτας. Άνθρωπος από τους πλέον έμπιστους του Γ. Παπανδρέου που βρισκόταν την περίοδο αυτή στην Αθήνα, ως εκπρόσωπος της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και αποτελούσε, μαζί με τον Χρήστο Ζαλοκώστα, τα βασικά «εργαλεία» του στρατιωτικού διοικητή Π. Σπηλιωτόπουλου στον τομέα της διαφώτισης. Παράλληλα, αποτελούσε μέλος της Επιτροπής Απελευθερώσεως (Π. Σπηλιωτόπουλος, Φ. Μανουηλίδης, Λ. Ακρίτας, Χ. Ζαλοκώστας)(12).
Ο Ρόναλντ Χάμπε, υπασπιστής του Γερμανού στρατιωτικού διοικητή στην Αθήνα, Χ. Φέλμυ, αναφέρει τον Λουκή Ακρίτα ως άμεσα συμμετέχοντα στις Ελληνο-Γερμανικές διαπραγματεύσεις που γίνονταν κατά τα τέλη Σεπτεμβρίου, αρχές Οκτωβρίου 1944 και αφορούσαν την ασφαλή αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων από την Αθήνα. Διέγνωσε, μάλιστα, όπως αναφέρει, ότι είχε να κάνει «με τον υπεύθυνο για τη λαϊκή διαφώτιση και την προπαγάνδα της εξόριστης κυβέρνησης …(13).
Η Τραγωδία του Κορωπίου περιλήφθηκε στην ειδησεογραφία δύο εντύπων της εποχής.
Το ένα είναι τα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ» που με το υπ’ αριθμ.41/10-10-1944 φύλλο τους πληροφορούν τον Ελληνικό λαό για τα συμβάντα του Κορωπίου περιγράφοντάς τα ως αποτέλεσμα αντιποίνων «για τον φόνο τεσσάρων γερμανών»! Κι έτσι, απλά, ο Μύθος, που αναπαρήγαγε ο Σταύρος Παπανικολάου το 1947, στήθηκε.
Το δεύτερο «μέσο» είναι η εφημερίδα, «Ελληνικόν Αίμα», που και σ’ αυτήν έγινε αναφορά των γεγονότων του Κορωπίου στην έκδοση της 10ης Οκτωβρίου 1944 (αρ. Φ. 64).
Το «Ελληνικόν Αίμα» είναι ένα έντυπο που ξεκίνησε να εκδίδεται στην Αθήνα το 1941 διαρκούσης της Γερμανοϊταλικής κατοχής, ως όργανο ομώνυμης Εθνικής οργάνωσης, από τους δημοσιογράφους Λάζαρο Πηνιάτογλου, Κωσταντίνο Βοβολίνη και Ιωάννη Μήλιο, και κυκλοφορούσε μυστικά χέρι με χέρι.
Τα κείμενά της διακρίνονταν από ζωηρό εθνικό ύφος που ασκούσαν συστηματική κριτική κατά των κομμουνιστών και της αριστερής παράταξης γενικότερα. Κάτι που συνεχίστηκε εντονότερα και μετά την απελευθέρωση.
Πολλά στοιχεία για την εφημερίδα αυτή και τον ρόλο της κατά την Κατοχή περιέχονται τόσο στα «Αρχεία Εθνικής Αντίστασης», τόμ. 7, σελ. 157-169, έκδ. ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήνα 1998 όσο και στην μεταπτυχιακή εργασία του κ. Κων/νου Αλεξίου (2013, ΠΑΝΤΕΙΟΣ), με τίτλο «Ο δοσιλογισμός στην Ελλάδα της Κατοχής μέσα από την εφημερίδα Ελληνικόν Αίμα».
Επισημαίνω πάντως ότι, παρά τον έντονο αντικομμουνισμό της, η εφημερίδα περιγράφει μεν το έγκλημα του Κορωπίου ως διαπραχθέν «παρά των Γερμανών», θεωρεί όμως άγνωστους τους «ακριβείς λόγους».
Κι ερχόμαστε τώρα στην τελευταία απορία: Αναρωτιούνται πολλοί «Μήπως οι αντιστασιακοί, στη περίπτωση της τραγωδίας του Κορωπίου, θέλησαν να αποσπάσουν όπλα και πυρομαχικά με σκοπό να τα χρησιμοποιήσουν αργότερα για «δικούς τους» σκοπούς;».
Προφανώς με το ερώτημα αυτό υπονοούν τη χρήση όπλων, εκ μέρους του ΕΑΜ-ΚΚΕ, για κατάληψη της εξουσίας.
Θα κάνω τρεις επισημάνσεις:
1) Ο Κρις Γουντχάουζ εκτιμά πως «Αν το ΕΑΜ ήθελε να αποκτήσει τον έλεγχο της Αθήνας, καθώς αποχωρούσαν οι Γερμανοί, τίποτα δεν θα μπορούσε να το εμποδίσει»(14)
2) Ο ίδιος ο Σπηλιωτόπουλος δηλώνει πως «Αν το επιχειρούσαν και αν ακόμα έδινα διαταγήν αντιστάσεως εις τυχόν εισβολήν, η απόκρουσίς της θα ήτο αδύνατος»
3) Το ίδιο λέει και ο μετά τον Σπηλιωτόπουλο στρατιωτικός διοικητής, Παυσανίας Κατσώτας: «Δεν είχαμε τίποτα στη διάθεσή μας».
Να δεχθώ, όμως προς στιγμήν, ότι έχουν δίκιο αυτοί που αναρωτιούνται. Η απορία, ωστόσο, και τα ερωτηματικά τους είναι μισά. Τους ρωτώ, λοιπόν, το υπόλοιπο του δικού τους ερωτήματος: Τα όπλα που έστελναν οι Εγγλέζοι και τα παραλάμβαναν οι Εθνικιστές του Σπηλιωτόπουλου, (όχι οι δυνάμεις των Σωμάτων Ασφαλείας, Χωροφυλακή, Αστυνομία πόλεων, για τις οποίες υποτίθεται προορίζονταν κλπ), από ποιούς, πως και που θα χρησιμοποιούνταν;
Το ζήτημα είναι ευρύτατο και δεν είναι της παρούσης να αναλυθεί. Του χρόνου, ίσως, στη Διημερίδα που υποσχέθηκε να πραγματοποιήσει ο Δήμαρχος να γίνει σχετική ανάλυση.
Πριν κλείσω, πάντως, την τοποθέτησή μου κι αφού υποθέσουμε ότι οι ΕΛΑΣίτες «έψαχναν» όπλα, να δούμε και τις … ανάγκες των «Γερμανών» και το ότι για να τις καλύψουν χρειάστηκε να σκοτώσουν τον Θεόδωρο Θάνο, τον πεθερό του, Γ. Ατσαλινό, τον μικρό του γυιό και 44 ακόμα συνανθρώπους μας. Ένα έγγραφο που προέρχεται από την οικογένεια Θάνου και αποκαλύπτει τα όσα εκλάπησαν από τους «Γερμανούς» την αποφράδα εκείνη ημέρα της 9ης Οκτωβρίου 1944. Και θα θυμίσω το περιστατικό που μου αποκάλυψε ο συμπολίτης μας γιατρός, Φάνης Παπαμιχάλης, σχετικά με οικογενειακό του κειμήλιο που βρέθηκε στα χέρια κάποιου άσχετου συντοπίτη μας, αρκετά χρόνια αργότερα.
Προφανώς πολλά ίσως ακόμα ερωτήματα και απορίες έμειναν αναπάντητα. Πιστεύω όμως πως θα έχουμε τον χρόνο και τις ευκαιρίες να τα απαντήσουμε αρκεί να είμαστε όλοι καλά και να ξαναβρεθούμε. Ευχαριστώ.
Bιβλιογραφία
(1) Οδυσσέας Ελύτης, “Ο Μικρός Ναυτίλος”, σελ. 54, εκδ. ΙΚΑΡΟΣ, Αθήνα 1996
(2) Χάγκεν Φλάϊσερ, «Νέα Στοιχεία για τη σχέση Γερμανικών Αρχών Κατοχής και Ταγμάτων Ασφαλείας» στο περιοδικό ΜΝΗΜΩΝ, τόμος 8(1980-1982), σελ. 193-195.
(3) Καραγιάννης Ν. Γ., “Η Εκκλησία από την Κατοχή στον Εμφύλιο”, εκδ. ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ, Αθήνα 2001, σ. 26 και Ζαλοκώστας Χ, “Το Χρονικό της Σκλαβιάς”, εκδ. ΕΣΤΙΑ, Αθήνα 1997, σ. 287. Επίσης, Κωστόπουλος Τάσος, «Αυτολογοκριμένη Μνήμη», εκδ. ΦΙΛΙΣΤΩΡ, Αθήνα 2005, σ. 70-71, κ.ά.
(4) Τίτλος της Σύμβασης «Σύμβασις μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδος και της Γερμανικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας περί παροχών υπέρ Ελλήνων υπηκόων θιγέντων υπό εθνικοσοσιαλιστικών μέτρων διώξεως». Σημειώνουμε εδώ ότι οι αποζημιώσεις αυτές αφορούσαν θύματα λόγω θανάτου και όχι υλικές αποζημιώσεις ή αποζημιώσεις σε θύματα που αμύνθηκαν με όπλα όπως οι νεκροί της Εθνικής Αντίστασης [Μιχάλης Π. Λυμπεράτος, «Η (ΜΗ) Διεκδίκηση των Πολεμικών Αποζημιώσεων από την Ελλάδα» στο «Γερμανικές Αποζημιώσεις – Μια Προδομένη Υπόθεση», έκδοση ΙΣΤΟΡΙΚΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Αθήνα 2010, σελ. 175]
(5) Ενδεικτικά για αποχώρηση Γερμανών Βλ. Ρ. Χάμπε, “Η Διάσωση της Αθήνας τον Οκτώβριο του 1944”, εκδ. ΠΟΡΕΙΑ, Αθήνα 1994, Β. Μαθιόπουλος, “Η Ελληνική Αντίσταση και οι “Σύμμαχοι””, εκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 1980, Δημ. Ψαθάς, “Αντίσταση”, εκδ. ΑΙΓΑΙΟ, Αθήνα 1961, Χέρμαν Φρανκ Μάγερ, “Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα”, εκδ. ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα 2003, Χρ. Μάρτης, “Η Αλήθεια για το Μεγάλο Ψέμα”, εκδ. ΕΝΤΟΣ, Αθήνα 2000, Δ. Γατόπουλος, “Ιστορία της Κατοχής”, εκδ ΜΕΛΙΣΣΑ, Αθήνα χ.χ., Mark Mazower, “Στην Ελλάδα του Χίτλερ”, σελ. 387, εκδ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, Αθήνα 1994, . Γρ. Φαράκος, “Ο ΕΛΑΣ και η Εξουσία”, τόμ. Α, εκδ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, Αθήνα 2000, Κων. Σβολόπουλος, “Χαϊδάρι, 8 Σεπτεμβρίου 1944”, εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα 2002, Δημοσθένης Παπαχρίστου, “Αναδρομή στα Γεγονότα 1931-2000 και στο Ρόλο του ΚΚΕ”, εκδ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, Αθήνα 2002, Σπύρος Γασπαρινάτος, “Η Κατοχή”, τόμ. Γ΄, εκδ. Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ, Αθήνα 1998,Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, «Ιστορία της συγχρόνου Ελλάδος», τόμ. 2, εκδ. ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ, Αθήνα 1975, Θανάσης Χατζής: «Η Νικηφόρα Επανάσταση που Χάθηκε», τόμ. Γ, εκδ. ΔΩΡΙΚΟΣ, Αθήνα 1983, Δημήτρης Ψαθάς: «Αντίσταση», εκδ. ΑΙΓΑΙΟ, Αθήνα 1961, Χρ. Ζαλοκώστας, “Το Χρονικό της Σκλαβιάς”, εκδ. ΕΣΤΙΑ, Αθήνα 1997, Γιάννης Κυριακίδης, «ΕθνικοΑπελευθερωτικός Αγώνας», βιβλίο Ι, Νέα Σμύρνη 1985 κ.ά.]
(6) Φλάϊσερ Χ., «Νέα στοιχεία για τη σχέση γερμανικών αρχών Κατοχής και Ταγμάτων Ασφαλείας», περιοδικό ΜΝΗΜΩΝ, τ. 8(1980-1982), σελ.195 και Μπαλτά Ν., «Διαστάσεις και Όψεις του Εθνικού και Αντεθνικού στην Κομμουνιστική και Αντικομμουνιστική Προπαγάνδα της περιόδου 1936-1949» στο «Η Ελλάδα ’36-49» (επιμ. Χ.Φλάϊσερ), έκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, Αθήνα 2003, σ. 130-137.
(7) Φλάϊσερ Χ., «Η Ναζιστική Προπαγάνδα στην Κατοχή» στο «Η Ελλάδα 1936-44, Πρακτικά Διεθνούς Ιστορικού Συνεδρίου», έκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα ΑΤΕ, β’ έκδοση, Αθήνα 1989, σ.381, 388,
(8) Hondros J.L, «Η Μ. Βρετανία και τα ελληνικά Τάγματα Ασφαλείας, 1943-1944» στο «Η Ελλάδα 1936-44, Πρακτικά Διεθνούς Ιστορικού Συνεδρίου», έκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα ΑΤΕ, β’ έκδοση, Αθήνα 1989, σ. 262, 265-268, 270,272.
(9) Έκθεση Χ, 12 Αυγούστου 1943 (85-4 L.S.), που γράφτηκε από τον Έντυ (ψευδώνυμο του Τσαρλς Βολφ Μάϊερς) και απευθυνόταν προς το Ανώτατο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Αναφέρεται στο Μαθιόπουλος Β., “Η Ελληνική Αντίσταση και οι “Σύμμαχοι””, εκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 1980, σ. 166.
(10) «Αρχεία Εθνικής Αντίστασης», τ. 8, σελ. 25-26, εκδ. ΔΙΣ, Αθήνα 1998. Επίσης Μακρής-Στάϊκος Π, “Κίτσος ΜΑΛΤΕΖΟΣ”, σελ. 109, εκδ. ΩΚΕΑΝΙΔΑ, Αθήνα 2000 και Φαράκος Γ., ο.π., τόμος Α΄, σελ.237.
(11) «Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου», τόμος 1, σελ. 66, έκδοση ΔΙΣ, Αθήνα 1998
(12) Ρ. Χάμπε, “Η Διάσωση της Αθήνας τον Οκτώβριο του 1944”, σελ. 122, εκδ. ΠΟΡΕΙΑ, Αθήνα 1994,
(13) Ρ. Χάμπε, “Η Διάσωση της Αθήνας τον Οκτώβριο του 1944”, σελ. 122, εκδ. ΠΟΡΕΙΑ, Αθήνα 1994,
(14) Κρις Γουντχάουζ, «Ο αγώνας για την Ελλάδα 1941-1949», σελ. 184, εκδ. ΤΟΥΡΙΚΗ, 2012.
Σχετική είδηση: Επιστημονική Ημερίδα με Θέμα: Τα Μεσόγεια στην Κατοχή, την Αντίσταση και την Τραγωδία