Ταξίδι διάσωσης της ιστορικής μνήμης - Σαλπάραμε από τις "7 στροφές"

Στο φιλόξενο και δραστήριο συνεταιριστικό καφενείο – χώρο Πολιτισμού «7 Στροφές» στο Κερατσίνι, έγινε το Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2016, η πρώτη δημόσια προβολή αμοντάριστου υλικού του ντοκιμαντέρ «Έλληνες πρόσφυγες πολέμου στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – η περίπτωση των Ικαριωτών» (παραγωγή του τομέα Νέων Μέσων της ΕΡΤ, www.ert.gr), που τεχνικά βαδίζει προς την ολοκλήρωσή του, με έντονη παρουσία του ικαριακού στοιχείου μεταξύ των συμμετεχόντων στην προβολή.

Η βραδιά ξεκίνησε με εισαγωγικό πρόλογο από το δημοσιογράφο Θωμά Σίδερη και αμέσως μετά ο παραγωγός του ντοκιμαντέρ Νάσος Μπράτσος, έδωσε τόσο κάποια χρήσιμα στοιχεία για το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου στην οποία αναφέρεται η έρευνα, όσο και για τα σημεία που «ακουμπάει» το δημοσιογραφικό περιεχόμενο στην εποχή μας και στο σύγχρονο προσφυγικό ζήτημα.

Αρχικά έγινε δειγματοληπτική προβολή ορισμένων συνεντεύξεων από αυτές που περιλαμβάνονται στην ύλη του ντοκιμαντέρ (ακούστηκαν οι συνεντεύξεις των: Αντιγόνης Ρωμυλίου, Ευαγγελίας Καρούτσου, Πάτρας Σιμάκη – Σπέη, Κούλας Καβουριάρη, Νίκου Καρίμαλη, Χρήστου Σταυρινάδη).

Ακολούθησαν ερωτήσεις πάνω στη διαδικασία της ιστορικής έρευνας στο νησί, τη διαθέσιμη βιβλιογραφία και ακολούθως έγινε ελεύθερη συζήτηση μεταξύ των παρευρισκομένων για τις σύγχρονες διαστάσεις του προσφυγικού στη χώρα μας. Παράλληλα οι υπεύθυνοι του χώρου με τα ποτά και τα εδέσματά τους βοήθησαν στη δημιουργία πιο "λειτουργικού" κλίματος.

Υπήρξε και η ιδέα να απομονωθούν τα σημεία στα οποία οι Έλληνες πρόσφυγες πολέμου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αναφέρονταν στη συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία στις χώρες που τους υποδέχτηκαν και να αξιοποιηθούν από εκπαιδευτικούς και μαθητές στα σχολεία, όπου το ζήτημα αυτό είναι ανοιχτό και παρουσιάζει ενδιαφέρον.

Η επιλογή να «απλωθεί» η ύλη του ντοκιμαντέρ μέσα από τοπικές εκδηλώσεις – συζητήσεις με κόσμο που δραστηριοποιείται στη σημερινή εποχή στο προσφυγικό ζήτημα, θα συνεχιστεί, ώστε η ιστορική μνήμη να μην περιοριστεί μόνο ως δημοσιογραφικό προϊόν προς παρακολούθηση - κατανάλωση, αλλά να «δέσει» με τις αναζητήσεις της κοινωνίας στη σημερινή εποχή.


Ήδη για την Παρασκευή 9 Δεκεμβρίου, έχει αρχίσει η προεργασία για αντίστοιχη παρουσίαση στη Θεσσαλονίκη, μέσα από αθλητικά σωματεία που δραστηριοποιούνται στον μη εμπορευματοποιημένο αθλητισμό και έχουν εντάξει στις δραστηριότητές τους και το προσφυγικό στοιχείο της περιοχής.




 Άνοιγμα εκδήλωσης από το Θωμά Σίδερη:

 Ο χώρος δεν ορίζεται μόνο γεωγραφικά. Δεν είναι τα σύνορα, τα όρια, οι χαρτογραφημένες και προσδιορισμένες περιοχές. Οι άνθρωποι παράγουν χώρο πέρα και πάνω, εντός και εκτός του γεωγραφικού χώρου.

Η Ικαρία είναι μία γεωγραφικώς προσδιορισμένη περιοχή. Οι κάτοικοι του νησιού  που μετακινούνται κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου παράγουν με τη συμπεριφορά τους, την καθημερινότητά τους, τις κοινωνικές και άλλες σχέσεις τους πολλούς και διαφορετικούς χώρους, έξω από το νησί τους αλλά και έξω από τη Μικρά Ασία.

Οι χώροι των προσφύγων Ικαριωτών θα επιβιώσουν και θα παγιωθούν όχι μόνο μέσα από τη συλλογική μνήμη τους ή τη συλλογική μνήμη των ανθρώπων που τους υποδέχτηκαν, που τους αγκάλιασαν, που συναντήθηκαν και διασταυρώθηκαν μαζί τους -η μνήμη αντανακλά τον χώρο και αντανακλάται πάντοτε στον χώρο- αλλά και μέσα από την υλικότητα των σχέσεων που θα αναπτυχθούν, τα απτά και δομικά στοιχεία της νέας ζωής τους στα θραύσματα του μεταπολεμικού κόσμου.

Οι Ικαριώτες πρόσφυγες του πολέμου είναι “Οι άνθρωποι πέρα από το νερό”. Όπως ήταν οι πρόσφυγες του '22 και της Ανταλλαγής όπως είναι και οι πρόσφυγες της πρώτης και της δεύτερης δεκαετίας του νέου αιώνα που διανύουμε. Σε αντίθεση με όσα μπορούμε να υποθέσουμε, οι δρόμοι του νερού είναι ορατοί και ανιχνεύσιμοι, προαιώνιοι και σύγχρονοι. Έχουν εγγραφεί στα μνημικά ίχνη και ορίζουν με βιβλικό, ίσως και μεταφυσικό τρόπο τις μοίρες, το κισμέτ των μετακινούμενων πληθυσμών. Αυτών των καραβανιών του νερού.

Ο Νάσος Μπράτσος, ανήσυχος και μεθοδικός ερευνητής, φωτίζει τόπους και ανθρώπους, δηλαδή φωτίζει τον χώρο ή τους χώρους των Ικαριωτών έξω από το νησί τους με σημείο αναφοράς ένα συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός σε μια ορισμένη χρονική στιγμή. Όμως οι άξονές της έρευνάς του ανασυστήνουν τον χώρο και τον φέρνουν δίπλα μας, τον κάνουν ορατό και προσβάσιμο. Ένας χώρος που πιθανά ήταν λησμονημένος, θαμμένος κάτω από τη σκόνη του χρόνου. Το ανθρώπινο αποτύπωμα μπορεί να χάνεται και να σβήνει, όμως ο χώρος που δημιούργησε ο άνθρωπος δεν χάνεται ποτέ.
Αυτό μας εξηγεί και μας προσφέρει απλόχερα ο Νάσος. Την ανθρωπογεωγραφία της Ιστορίας στους άξονες του χωροχρόνου. Μια γέφυρα ανάμεσα σε δυο ακτές μιας θάλασσας που ενώνει και καθόλου, μα καθόλου, δεν μας χωρίζει.

Σαν φίλος του είμαι περήφανος για αυτό το νέο ερευνητικό του εγχείρημα. Σαν δημοσιογράφος όμως τον ζηλεύω. Επίσης, θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι είναι ένας ασυμβίβαστος δημοσιογράφος που δεν βολεύεται στα εύκολα και στις ευκολίες. Και αυτό θα το διαπιστώσετε όλοι όσοι βρίσκεστε απόψε εδώ. Εγώ είχα την τύχη να το γευτώ όλα αυτά τα χρόνια που με τιμά με τη φιλία του, προσφεροντάς μου μάλιστα τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα και κείμενα σε πρώτη ανάγνωση.